Βικιλεξικό

τίθημι

Αρχαία ελληνικά (grc) Επεξεργασία

Αρχικοί
χρόνοι 		Φωνή
Eνεργητική 		Φωνή
Μέση & Παθητική
Ενεστώτας  τίθημι   τίθεμαι 
Παρατατικός  ἐτίθην   ἐτιθέμην 
Μέλλοντας  θήσω   θήσομαι, τεθήσομαι 
Αόριστος  ἔθηκα   ἐθέμην, ἐτέθην, ἐθηκάμην 
Παρακείμενος  τέθεικα, τέθηκα   τέθειμαι 
Υπερσυντέλικος
Συντελ.Μέλλ.

  Ετυμολογία Επεξεργασία

τίθημι < *θίθημι με ανομοίωση ⟨θ - θ > τ - θ⟩ < θέμα *θη- με αναδιπλασιασμό < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *dʰédʰeh₁- < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *dʰeh₁- (τίθημι, θέτω)

  Ρήμα Επεξεργασία

τίθημι, μέση φωνή: τίθεμαι

  1. θέτω, τοποθετώ, βάζω κάτι κάπου
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 24 (ω. Σπονδαί.), στίχ. 485 (484-486)
    ἡμεῖς δ᾽ αὖ παίδων τε κασιγνήτων τε φόνοιο | ἔκλησιν θέωμεν· τοὶ δ᾽ ἀλλήλους φιλεόντων | ὡς τὸ πάρος, πλοῦτος δὲ καὶ εἰρήνη ἅλις ἔστω.»
    Εμείς για τα παιδιά τους και τα σκοτωμένα αδέλφια τους | προτείνουμε τη λήθη· όπως και πριν, έτσι και πάλι | να φιλιώσουν μεταξύ τους, ας γίνει ειρήνη, με περίσσια πλούτη.»
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 10 (κ. Ἀλκίνου ἀπόλογοι: Τὰ περὶ Αἴολον, Λαιστρυγόνας καὶ Κίρκην.), στίχ. 333 (333-335)
    ἀλλ᾽ ἄγε δὴ κολεῷ μὲν ἄορ θέο, νῶϊ δ᾽ ἔπειτα | εὐνῆς ἡμετέρης ἐπιβήομεν, ὄφρα μιγέντε | εὐνῇ καὶ φιλότητι πεποίθομεν ἀλλήλοισιν.»
    Αλλά κρατήσου τώρα, βάλε στη θήκη το σπαθί σου, ν᾽ ανέβουμε | κι οι δύο στην κλίνη μου, τα σώματά μας να σμίξουν στο κρεβάτι, | με την αγάπη να δεθούμε μεταξύ μας.»
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  6ος/5ος↑ αιώνας ⌘ Αἰσχύλος, Χοηφόροι, στίχ. 145 (145-146)
    ταῦτ᾽ ἐν μέσῳ τίθημι τῆς κακῆς ἀρᾶς, | κείνοις λέγουσα τήνδε τὴν κακὴν ἀράν·
    Αυτά στη μέση της καλής ευχής μου βάζω | λέγοντας τις κακές για κείνους τις κατάρες.
    Μετάφραση, 1η έκδοση (1911): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης, Αθήνα:Φέξης @greek‑language.gr
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ἰφιγένεια ἐν Αὐλίδι, στίχ. 1198
    κλῆρον τίθεσθε παῖδ᾽ ὅτου θανεῖν χρεών.
    Με κλήρο ορίστε τίνος παιδί πρέπει να σκοτωθεί.
    Μετάφραση (1972) Η Ιφιγένεια στην Αυλίδα: Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Εστία @greek‑language.gr
  2. (+αιτιατική ή +δοτική) δίνω κάτι σε κάποιον
  3. (+απαρέμφατο) θεωρώ ή τοποθετούμαι
  4. (+απαρέμφατο) ορίζω, θεσπίζω
  5. νομοθετώ
    ※  5ος/4ος↑ αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 1, 339c
    Οὐκοῦν ἐπιχειροῦντες νόμους τιθέναι τοὺς μὲν ὀρθῶς τιθέασιν, τοὺς δέ τινας οὐκ ὀρθῶς;
    • Ώστε όταν αναλαβαίνουν να βάλουν νόμους, δεν μπορεί να συμβεί άλλοι μεν να είναι σωστοί, μερικοί όμως και όχι;
      Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr
    • Ώστε λοιπόν όταν επιχειρούν να θεσπίσουν νόμους, δεν μπορεί να συμβεί να έχουν νομοθετήσει άλλους ορθά ενώ άλλους όχι;
      Μετάφραση λέξεων: Βικιλεξικό.
    ※  4ος↑ αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς γ′, 12
    καὶ λύειν γ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς νόμους δεῖ τούτους τοὺς αὐτοὺς ἀξιοῦν οἵπερ καὶ τεθήκασιν·
    Την κατάργηση μάλιστα αυτών των νόμων πρέπει να απαιτήσετε, Αθηναίοι, από τους ίδιους εκείνους που τους έχουν θεσπίσει.
    Μετάφραση (1998): Α.Ι. Γιαγκόπουλος - Μ. Αραποπούλου, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
  6. πληρώνω, καταβάλλω
  7. θεωρώ, λαμβάνω κάτι ως δεδομένο, υποθέτω
    ※  4ος↑ αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς α′, 10
    τὸ μὲν γὰρ πόλλ᾽ ἀπολωλεκέναι κατὰ τὸν πόλεμον τῆς ἡμετέρας ἀμελείας ἄν τις θείη δικαίως,
    Γιατί το ότι χάσαμε πολλά στη διάρκεια του πολέμου, δίκαια θα μπορούσε κάποιος να το θεωρήσει ως συνέπεια της δικής μας αμέλειας,
    Μετάφραση (1998): Α.Ι. Γιαγκόπουλος - Μ. Αραποπούλου, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
  8. υπολογίζω, λογαριάζω
  9. (στρατιωτικός όρος) παρατάσσομαι σε θέση μάχης
  10. (στρατιωτικός όρος) συσσωρεύω στρατιωτικές δυνάμεις
  11. (στρατιωτικός όρος) παραδίδομαι, καταθέτω τα όπλα
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 4, 44.1
    χρόνον μὲν οὖν πολὺν ἀντεῖχον οὐκ ἐνδιδόντες ἀλλήλοις· ἔπειτα (ἦσαν γὰρ τοῖς Ἀθηναίοις οἱ ἱππῆς ὠφέλιμοι ξυμμαχόμενοι, τῶν ἑτέρων οὐκ ἐχόντων ἵππους) ἐτράποντο οἱ Κορίνθιοι καὶ ὑπεχώρησαν πρὸς τὸν λόφον καὶ ἔθεντο τὰ ὅπλα καὶ οὐκέτι κατέβαινον, ἀλλ᾽ ἡσύχαζον.
    Πολλήν ώρα οι δύο στρατοί πολεμούσαν χωρίς να υποχωρούν, αλλά έπειτα, επειδή οι Αθηναίοι είχαν την υπεροχή διαθέτοντας ιππικό που δεν είχε ο εχθρός τους, οι Κορίνθιοι υποχώρησαν στον λόφο όπου αποθέσαν τα όπλα τους. Δεν επιχείρησαν να κατέβουν από εκεί, αλλά έμεναν άπρακτοι.
    Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr
  12. οδηγώ σε αίσια έκβαση, διευθετώ
  13. ορίζω βραβείο σε αγώνες, αθλοθετώ
  14. θάβω, ενταφιάζω
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 2, 34.5
    τιθέασιν οὖν ἐς τὸ δημόσιον σῆμα, ὅ ἐστιν ἐπὶ τοῦ καλλίστου προαστείου τῆς πόλεως,
    Αποθέτουν τους νεκρούς στο δημόσιο νεκροταφείο που βρίσκεται στο ωραιότερο προάστιο της πόλης.
    Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr
  15. αφιερώνω σε ναό (π.χ. αγάλματα)
  16. παρέχω, δίδω
  17. βάζω υποθήκη, υποθηκεύω
  18. διατάζω
  19. θέτω προς συζήτηση
    ※ 5ος↑ αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 7 (Πολύμνια), 8δ.2
    ποιητέα μέν νυν ταῦτά ἐστι οὕτω· ἵνα δὲ μὴ ἰδιοβουλέειν ὑμῖν δοκέω, τίθημι τὸ πρῆγμα ἐς μέσον, γνώμην κελεύων ὑμέων τὸν βουλόμενον ἀποφαίνεσθαι. ταῦτα εἴπας ἐπαύετο.
    Λοιπόν, μ᾽ αυτό τον τρόπο πρέπει να ενεργήσουμε· και, για να μη μείνετε με την εντύπωση πως κάνω του κεφαλιού μου, φέρνω το θέμα σε κοινή συζήτηση, προτρέποντας να εκφράσει τη γνώμη του όποιος από σας το επιθυμεί».
    Μετάφραση (1993): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
  20. διευθύνω, διοικώ
  21. στρώνω μωσαϊκό
  22. (για τεχνίτη) κατασκευάζω, κατεργάζομαι
  23. προξενώ, προκαλώ
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 9 (ι. Ἀλκίνου ἀπόλογοι: Τὰ περὶ Κίκονας, Λωτοφάγους καὶ Κύκλωπας.), στίχ. 235 (233-235)
    φέρε δ᾽ ὄβριμον ἄχθος | ὕλης ἀζαλέης, ἵνα οἱ ποτιδόρπιον εἴη. | ἔντοσθεν δ᾽ ἄντροιο βαλὼν ὀρυμαγδὸν ἔθηκεν·
    Στη ράχη κουβαλούσε ασήκωτο φορτιό με ξεραμένα ξύλα, | χρήσιμο για το δείπνο του· κι όπως το ξεφορτώθηκε | στη μέση της σπηλιάς, ξεσήκωσε ορυμαγδό.
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Βάκχαι, στίχ. 837
    ἀλλ᾽ αἷμα θήσεις συμβαλὼν βάκχαις μάχην.
    Αν ανοίξεις μάχη με τις βάκχες, θα χυθεί αίμα.
    Μετάφραση χ.χ.: Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr
  24. τακτοποιώ
  25. γονατίζω
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Τρῳάδες, στίχ. 1307 (1307-1309)
    διάδοχά σοι γόνυ τίθημι γαίᾳ | τοὺς ἐμοὺς καλοῦσα νέρθεν | ἀθλίους ἀκοίτας.
    Νά, γονατίζω κι εγώ και τον άντρα μου | κράζω, καλώ | μέσ᾽ απ᾽ τον κόρφο της γης.
    Μετάφραση, αναθεωρημένη έκδοση (1972) Οι Τρωαδίτισσες: Θρασύβουλος Σταύρου, 1η έκδοση (1952) @greek‑language.gr
  26. (στη μέση φωνή) δίνω όνομα σε κάποιον
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 19 (τ. Ὀδυσσέως καὶ Πηνελόπης ὁμιλία. Νίπτρα.), στίχ. 403 (403-404)
    «Αὐτόλυκ᾽, αὐτὸς νῦν ὄνομ᾽ εὕρεο ὅττι κε θῆαι | παιδὸς παιδὶ φίλῳ· πολυάρητος δέ τοί ἐστι.»
    «Αυτόλυκε, να βρεις ο ίδιος τώρα τ᾽ όνομά του, όποιο εσύ θα βάλεις | στο παιδί της θυγατέρας σου, εσύ που ευχόσουν πάντα ν᾽ αποχτήσεις εγγονό.»
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
  27. (στη μέση φωνή) διευθύνω για δικό μου όφελος
  28. (στη μέση φωνή) κάνω ή παρασκευάζω κάτι για τον εαυτό μου
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 15 (ο. Τηλεμάχου ἐπάνοδος.), στίχ. 241 (241-242)
    ἔνθα δ᾽ ἔγημε γυναῖκα καὶ ὑψερεφὲς θέτο δῶμα, | γείνατο δ᾽ Ἀντιφάτην καὶ Μάντιον, υἷε κραταιώ.
    Εκεί παντρεύτηκε και στήνοντας ψηλόροφο παλάτι | γεννά τον Αντιφάτη και τον Μάντιο, δυο ρωμαλέους γιους.
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 7 (Η. Ἕκτορος καὶ Αἴαντος μονομαχία. Νεκρῶν ἀναίρεσις.), στίχ. 475
    τίθεντο δὲ δαῖτα θάλειαν.
    κι έπειτα λαμπρό τραπέζι εστρώσαν,
    Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, (87-88)9 (Ι. Πρεσβεία πρὸς Ἀχιλλέα. Λιταί.), στίχ. 88 (87-88)
    κὰδ δὲ μέσον τάφρου καὶ τείχεος ἷζον ἰόντες· | ἔνθα δὲ πῦρ κήαντο, τίθεντο δὲ δόρπα ἕκαστος.
    Και ανάμεσα στον χάνδακα καθίσαν και στο τείχος, | φωτιάν ανάψαν κι έκαμαν το δείπνον του καθένας.
    Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
  29. (στη μέση φωνή) (για δημοκρατικά νομοθετικά σώματα) ορίζω νόμο, θεσπίζω νόμο
    ※ 5ος↑ αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 1 (Κλειώ), 29.2
    αὐτοὶ γὰρ οὐκ οἷοί τε ἦσαν αὐτὸ ποιῆσαι Ἀθηναῖοι· ὁρκίοισι γὰρ μεγάλοισι κατείχοντο δέκα ἔτεα χρήσεσθαι νόμοισι τοὺς ἄν σφι Σόλων θῆται.
    Μόνοι τους δεν είχαν το δικαίωμα να το κάνουν αυτό οι Αθηναίοι, επειδή ήταν δεμένοι με όρκο μεγάλο, δέκα χρόνια να κρατήσουν τους νόμους που θα τους έβαζε ο Σόλων..
    Μετάφραση (1964): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
    ※  1ος/2ος↓ αιώνας ⌘ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι Σόλων, 15.1
    οὐ μὴν ἀπωσάμενός γε τὴν τυραννίδα τὸν πρᾳότατον ἐχρήσατο τρόπον τοῖς πράγμασιν, οὐδὲ μαλακῶς οὐδ᾽ ὑπείκων τοῖς δυναμένοις οὐδὲ πρὸς ἡδονὴν τῶν ἑλομένων ἔθετο τοὺς νόμους·
    Ωστόσο, μόλο που αρνήθηκε την τυραννίδα, δεν ήταν και υπερβολικά μαλακός κατά τη διαχείριση της εξουσίας ούτε και επιεικής, αφού δεν θέσπισε τους νόμους υποχωρώντας στη δύναμη των ισχυρών αλλά ούτε και προς ικανοποίηση όσων τον είχαν εκλέξει.
    Μετάφραση (2012), Α.Ι. Γιαγκόπουλος-Ζ.Ε. Μαλαθούνη, @greek‑language.gr
  30. (στη μέση φωνή) θέτω, υπολογίζω ή θεωρώ κάτι ως
    ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 21 (φ. Τόξου θέσις.), στίχ. 333
    τί δ᾽ ἐλέγχεα ταῦτα τίθεσθε;
    Λοιπόν ποιος λόγος τώρα να νιώθετε ντροπή;
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 1, 35.3
    καὶ δεινὸν εἰ τοῖσδε μὲν ἀπό τε τῶν ἐνσπόνδων ἔσται πληροῦν τὰς ναῦς καὶ προσέτι καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ οὐχ ἥκιστα ἀπὸ τῶν ὑμετέρων ὑπηκόων, ἡμᾶς δὲ ἀπὸ τῆς προκειμένης τε ξυμμαχίας εἴρξουσι καὶ ἀπὸ τῆς ἄλλοθέν ποθεν ὠφελίας, εἶτα ἐν ἀδικήματι θήσονται πεισθέντων ὑμῶν ἃ δεόμεθα.
    Και θα ήταν τερατώδες αν οι Κορίνιθοι, που πάνε και ναυτολογούν πληρώματα όχι μόνο μεταξύ των συμμάχων τους αλλά και σε όλη την άλλη Ελλάδα, και μάλιστα μεταξύ των δικών σας υπηκόων, μας εμποδίσουν να μπούμε στην δική σας συμμαχία ή να δεχτούμε βοήθεια απ᾽ οπουδήποτε και να θεωρήσουν ότι είναι έγκλημα το αίτημά μας αν το δεχθείτε.
    Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr

Παράγωγες λέξεις Επεξεργασία

δείτε και τα συγγενικά τους:

θέμα θα-

θέμα θη-

θέμα θε-

θέμα θω-

Σύνθετα Επεξεργασία

Εκφράσεις Επεξεργασία

Κλίση Επεξεργασία

Ρηματικοί τύποι:

  Πηγές Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wiktionary.org/w/index.php?title=τίθημι&oldid=5740345"