μάχη
Νέα ελληνικά (el)
επεξεργασία| ↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | ||
|---|---|---|---|---|
| ονομαστική | η | μάχη | οι | μάχες |
| γενική | της | μάχης | των | μαχών |
| αιτιατική | τη | μάχη | τις | μάχες |
| κλητική | μάχη | μάχες | ||
| Κατηγορία όπως «νίκη» - Παράρτημα:Ουσιαστικά | ||||
Ετυμολογία
επεξεργασία
- μάχη < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική μάχη[1]
Προφορά
επεξεργασία
- ΔΦΑ : /ˈma.çi/
- τυπογραφικός συλλαβισμός : μά‐χη
Ουσιαστικό
επεξεργασία
μάχη θηλυκό
- σύγκρουση μεταξύ δύο στρατευμάτων σε συγκεκριμένο χώρο και χρονική στιγμή
- ↪ Η μάχη του Μαραθώνα έγινε το 490 π.Χ.
- σύνολο πολεμικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν σε συγκεκριμένο χώρο μέσα στο ιστορικό πλαίσιο ενός ευρύτερου πολέμου.
- ↪ Η μάχη της Κρήτης κατά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο.
- (κατ’ επέκταση) βίαιη σύγκρουση, ένοπλη ή μη, μεταξύ δύο αντιπάλων παρατάξεων, ομάδων κ.λπ.
- ↪ Πάλι μετατράπηκε το κέντρο της Αθήνας σε πεδίο μάχης.
- (μεταφορικά) ο αγώνας για την επίτευξη ενός στόχου
- ↪ η μάχη για τη ζωή, για το μεροκάματο, για μία θέση στα πανεπιστήμια
Συνώνυμα
επεξεργασίαΣυγγενικά
επεξεργασίαΠολυλεκτικοί όροι
επεξεργασίαΕκφράσεις
επεξεργασία- βγαίνω/είμαι/θέτω εκτός μάχης
- δίνω μάχη ή δίνω τη μάχη
- δίνω μάχη για τη ζωή
- έρως ανίκατε μάχαν
- κερδίζω τη μάχη
- κερδίζω τη μάχη με το θάνατο
- μάχη εκ παρατάξεως
- μάχη εκ του συστάδην
- μάχη με το χρόνο
- μάχη στήθος με στήθος
- μάχη των εντυπώσεων
- μάχη χαρακωμάτων
- μητέρα όλων των μαχών
- παίρνω θέση μάχης
- πέφτω στη μάχη
- ρίχνομαι στη μάχη
- σε θέση μάχης ή σε διάταξη μάχης
- χάνω τη μάχη
- χάνω τη μάχη με το θάνατο
- χάνω τη μάχη για τη ζωή
Σύνθετα
επεξεργασία- -μαχία Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -μαχία στο Βικιλεξικό
- -μαχος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -μαχος στο Βικιλεξικό
- -μάχος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -μάχος στο Βικιλεξικό
- -μαχώ Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -μαχώ στο Βικιλεξικό
Δείτε επίσης
επεξεργασία-
μάχη στη Βικιπαίδεια
-
List of military disasters στην αγγλική Βικιπαίδεια
, Κατάλογος μαχών με μη αναμενόμενη ήττα
Μεταφράσεις
επεξεργασία
μάχη
|
Αναφορές
επεξεργασία
- ↑ μάχη - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Πηγές
επεξεργασία
- μάχη - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- μάχη - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
- Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. (Αʹ έκδοση: 1998)
- Κάτος, Γιώργος Β. (2016) Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής μας γλώσσας. Θεσσαλονίκη, 2016 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Αναζήτηση:'μάχη'.
Αρχαία ελληνικά (grc)
επεξεργασία| ↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | ||
|---|---|---|---|---|
| ονομαστική | ἡ | μάχη | αἱ | μάχαι |
| γενική | τῆς | μάχης | τῶν | μαχῶν |
| δοτική | τῇ | μάχῃ | ταῖς | μάχαις |
| αιτιατική | τὴν | μάχην | τὰς | μάχᾱς |
| κλητική ὦ! | μάχη | μάχαι | ||
| δυϊκός | ||||
| ονομ-αιτ-κλ | τὼ | μάχᾱ | ||
| γεν-δοτ | τοῖν | μάχαιν | ||
| Το φωνήεν της παραλήγουσας είναι βραχύ. | ||||
| 1η κλίση, ομάδα 'γνώμη', Κατηγορία 'δίκη' όπως «βελόνη» - Παράρτημα:Ουσιαστικά | ||||
Ετυμολογία
επεξεργασία
Ουσιαστικό
επεξεργασία
μάχη, -ης θηλυκό, δωρικός τύπος : μάχα
- μάχη, σύγκρουση, συμπλοκή
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 18 (Σ. Ὁπλοποιία.), στίχ. 248 (247-248)
- πάντας γὰρ ἔχε τρόμος, οὕνεκ᾽ Ἀχιλλεὺς | ἐξεφάνη, δηρὸν δὲ μάχης ἐπέπαυτ᾽ ἀλεγεινῆς.
- τρόμος τους πήρε απ᾽ την στιγμήν που εφάνηκε ο Πηλείδης, | που έλειπε απ᾽ τον πόλεμον τόσον καιρόν στα πλοία.
- Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
- πάντας γὰρ ἔχε τρόμος, οὕνεκ᾽ Ἀχιλλεὺς | ἐξεφάνη, δηρὸν δὲ μάχης ἐπέπαυτ᾽ ἀλεγεινῆς.
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 13 (Ν. Μάχη ἐπὶ ταῖς ναυσί.), στίχ. 639
- Τρῶες δὲ μάχης ἀκόρητοι ἔασιν.»
- αλλ᾽ είναι αχόρταγοι στον πόλεμον οι Τρώες».
- Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
- Τρῶες δὲ μάχης ἀκόρητοι ἔασιν.»
- ※ 7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, Θεογονία, 711 (711-712)
- ἐκλίνθη δὲ μάχη· πρὶν δ᾽ ἀλλήλοις ἐπέχοντες | ἐμμενέως ἐμάχοντο διὰ κρατερὰς ὑσμίνας.
- Η μάχη έκλινε. Πριν, όμως, ο ένας στον άλλο αντιστέκονταν | και μάχονταν σταθερά στην κρατερή τη μάχη.
- Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
- ἐκλίνθη δὲ μάχη· πρὶν δ᾽ ἀλλήλοις ἐπέχοντες | ἐμμενέως ἐμάχοντο διὰ κρατερὰς ὑσμίνας.
- ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 7, 24.3
- οὐ γὰρ ἔτι οὐδ᾽ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορμοῦντες ἐκώλυον, καὶ διὰ μάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκομιδαί), ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυμίαν τῷ στρατεύματι.
- Δεν μπορούσαν τώρα πια να μπαίνουν οι προμήθειες στο λιμάνι με ασφάλεια (οι Συρακούσιοι, που φρουρούσαν επί τόπου με καράβια, τις εμπόδιζαν κι έπρεπε να γίνεται μάχη για κάθε ανεφοδιασμό) και γενικά το πράγμα είχε προκαλέσει κατάπληξη και αθυμία στον στρατό.
- Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr
- οὐ γὰρ ἔτι οὐδ᾽ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορμοῦντες ἐκώλυον, καὶ διὰ μάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκομιδαί), ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυμίαν τῷ στρατεύματι.
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 18 (Σ. Ὁπλοποιία.), στίχ. 248 (247-248)
- (στον πληθυντικό) διενέξεις, συγκρούσεις, διαμάχες
- ※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 1, 351d
- Στάσεις γάρ που, ὦ Θρασύμαχε, ἥ γε ἀδικία καὶ μίση καὶ μάχας ἐν ἀλλήλοις παρέχει, ἡ δὲ δικαιοσύνη ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν· ἦ γάρ;
- Γιατί βέβαια, Θρασύμαχε, η αδικία γεννά μίση και διχόνοιες και πολέμους μεταξύ των, ενώ η δικαιοσύνη ομόνοια και αγάπη· δεν είναι έτσι;
- Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr
- Στάσεις γάρ που, ὦ Θρασύμαχε, ἥ γε ἀδικία καὶ μίση καὶ μάχας ἐν ἀλλήλοις παρέχει, ἡ δὲ δικαιοσύνη ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν· ἦ γάρ;
- ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ, στίχ. 1234 (1234-1235)
- φθόνος, στάσεις, ἔρις, μάχαι | καὶ φόνοι·
- Φθόνος και στάσεις, μαλώματα και μάχες, | φόνοι,
- Μετάφραση (2004): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, Αθήνα: ΜΙΕΤ @greek‑language.gr
- ※ 4ος πκε αιώνας ⌘ Ἰσοκράτης, Παναθηναϊκός, 185
- Θαυμάζω δ᾽ εἴ τινες τὰς μάχας καὶ τὰς νίκας τὰς παρὰ τὸ δίκαιον γιγνομένας μὴ νομίζουσιν αἰσχίους εἶναι καὶ πλειόνων ὀνειδῶν μεστὰς ἢ τὰς ἥττας τὰς ἄνευ κακίας συμβαινούσας,
- Εκπλήσσομαι που μερικοί δεν θεωρούν τις μάχες και τις νίκες που είναι αντίθετες προς το δίκαιο πιο αισχρές και πιο αξιοκατάκριτες από τις ήττες που δεν οφείλονται σε δειλία,
- Μετάφραση (2012): Αθανάσιος.Ι. Γιαγκόπουλος - Ζ.Ε Μαλαθούνη, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας @greek‑language.gr
- Θαυμάζω δ᾽ εἴ τινες τὰς μάχας καὶ τὰς νίκας τὰς παρὰ τὸ δίκαιον γιγνομένας μὴ νομίζουσιν αἰσχίους εἶναι καὶ πλειόνων ὀνειδῶν μεστὰς ἢ τὰς ἥττας τὰς ἄνευ κακίας συμβαινούσας,
- ※ 4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια, 5, 1131a
- ἀλλ᾽ ἐντεῦθεν αἱ μάχαι καὶ τὰ ἐγκλήματα, ὅταν ἢ μὴ ἴσα ἴσοι ἢ μὴ ἴσοι ἴσα ἔχωσι καὶ νέμωνται. ἔτι ἐκ τοῦ κατ᾽ ἀξίαν τοῦτο δῆλον·
- από εδώ, ίσα ίσα, ξεκινούν όλες οι διαμάχες και όλα τα παράπονα: όταν άτομα που είναι ίσα μεταξύ τους δεν λαμβάνουν και δεν έχουν ίσα μερτικά, ή άτομα που δεν είναι ίσα μεταξύ τους λαμβάνουν και έχουν ίσα μερτικά. Το πράγμα γίνεται φανερό και από την αρχή της διανομής σύμφωνα με την αξία.
- Μετάφραση (2006): Δημήτριος Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη:Ζήτρος @greek‑language.gr
- ἀλλ᾽ ἐντεῦθεν αἱ μάχαι καὶ τὰ ἐγκλήματα, ὅταν ἢ μὴ ἴσα ἴσοι ἢ μὴ ἴσοι ἴσα ἔχωσι καὶ νέμωνται. ἔτι ἐκ τοῦ κατ᾽ ἀξίαν τοῦτο δῆλον·
- ※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 1, 351d
- πεδίο μάχης
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 5 (Ε. Διομήδους ἀριστεία.), στίχ. 355 (355-356)
- εὗρεν ἔπειτα μάχης ἐπ᾽ ἀριστερὰ θοῦρον Ἄρηα | ἥμενον· ἠέρι δ᾽ ἔγχος ἐκέκλιτο καὶ ταχέ᾽ ἵππω·
- τον άγριον Άρη αριστερά της μάχης καθισμένον | ήβρε· και ομίχλη σκέπαζε την λόγχην και τους ίππους.
- Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
- εὗρεν ἔπειτα μάχης ἐπ᾽ ἀριστερὰ θοῦρον Ἄρηα | ἥμενον· ἠέρι δ᾽ ἔγχος ἐκέκλιτο καὶ ταχέ᾽ ἵππω·
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 5 (Ε. Διομήδους ἀριστεία.), στίχ. 355 (355-356)
- τρόπος του να μάχεται κάποιος, μέθοδος πολεμικής σύγκρουσης, τέχνη του πολέμου
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 13 (Ν. Μάχη ἐπὶ ταῖς ναυσί.), στίχ. 811
- οὔ τοί τι μάχης ἀδαήμονές εἰμεν,
- Δεν είμασθεν αμάθητοι πολέμου·
- Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
- οὔ τοί τι μάχης ἀδαήμονές εἰμεν,
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 2 (Β. Ὄνειρος. Διάπειρα. Βοιωτία ἢ κατάλογος νεῶν.), στίχ. 823 (822-823)
- οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γε δύω Ἀντήνορος υἷε, | Ἀρχέλοχός τ᾽ Ἀκάμας τε μάχης εὖ εἰδότε πάσης.
- κι είχε κοντά συναρχηγούς του Αντήνορος δύο τέκνα, | Αρχέλοχον και Ακάμαντα στον πόλεμον τεχνίτες.
- Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
- οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γε δύω Ἀντήνορος υἷε, | Ἀρχέλοχός τ᾽ Ἀκάμας τε μάχης εὖ εἰδότε πάσης.
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 13 (Ν. Μάχη ἐπὶ ταῖς ναυσί.), στίχ. 811
- συναγωνισμός σε αθλητικούς αγώνες για την κατάκτηση επάθλου
- ※ 6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Πίνδαροςw, Ὀλυμπιονίκαιςw, 8. Ἀλκιμέδοντι Αἰγινήτῃ παιδὶ παλαιστῇ, 58 (8.56-8.59)
- καὶ Νεμέᾳ γὰρ ὁμῶς | ἐρέω ταύταν χάριν, | τὰν δ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνδρῶν μάχας | ἐκ παγκρατίου.
- Γιατί την ίδια θε να πω πως είχε | και στη Νεμέα επιτυχία, | κι αργότερα στους ανδρικούς | του παγκρατίου αγώνες.
- Μετάφραση (2004), Γιάννης Οικονομίδης, @greek‑language.gr
- καὶ Νεμέᾳ γὰρ ὁμῶς | ἐρέω ταύταν χάριν, | τὰν δ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνδρῶν μάχας | ἐκ παγκρατίου.
- ≈ συνώνυμα: ἀγών
- ※ 6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Πίνδαροςw, Ὀλυμπιονίκαιςw, 8. Ἀλκιμέδοντι Αἰγινήτῃ παιδὶ παλαιστῇ, 58 (8.56-8.59)
Άλλες μορφές
επεξεργασίαΣυνώνυμα
επεξεργασίαΕκφράσεις
επεξεργασία Αναφορές
επεξεργασία
- ↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
- ↑ s.v.- μάχομαι σελ. 916 - Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.
Πηγές
επεξεργασία
- μάχη - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
- μάχη - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.