κύριος

Ελληνικά (el)

πτώση	ενικός
ονομαστική	κύριος	κύρια	κύριο
γενική	κύριου	κύριας	κύριου
αιτιατική	κύριο	κύρια	κύριο
κλητική	κύριε	κύρια	κύριο
πτώση	πληθυντικός
ονομαστική	κύριοι	κύριες	κύρια
γενική	κύριων	κύριων	κύριων
αιτιατική	κύριους	κύριες	κύρια
κλητική	κύριοι	κύριες	κύρια

Ετυμολογία

κύριος < (διαχρονικό) αρχαία ελληνική κύριος < κῦρος

τίτλος ή προσφώνηση < ελληνιστική προσφώνηση) & (σημασιολογικό δάνειο) γαλλική monsieur ή ιταλική signore

πολύ έντιμος < (σημασιολογικό δάνειο) αγγλική gentleman

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈci.ɾi.os/

Επίθετο

κύριος -α -ο

1. που έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα, τη μεγαλύτερη σημασία, πρωτεύων, σημαντικός

   οι κύριοι στόχοι μας για το επόμενο εξάμηνο είναι οι εξής:...

   η κύρια σύνταξη και η επικουρική

2. (γραμματική) κύρια πρόθεση: η πρόθεση των αρχαίων ελληνικών που χρησιμοποιείται τόσο στη σύνθεση όσο και στο σχηματισμό εμπρόθετων με πλάγιες πτώσεις (βλέπε και καταχρηστικός)
3. (γραμματική) κύρια πρόταση: η πρόταση που μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, αυτή που δεν εξαρτάται από κάποια άλλη (βλέπε και δευτερεύων)

Μεταφράσεις

    κύριος

αγγλικά : main (en)

γαλλικά : principal (fr)

Ουσιαστικό

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	κύριος	οι	κύριοι
γενική	του	κυρίου & κύριου	των	κυρίων
αιτιατική	τον	κύριο	τους	κυρίους & κύριους
κλητική		κύριε		κύριοι
όπως «δάσκαλος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

κύριος αρσενικό (θηλυκό: κυρία)

1. ο κυρίαρχος

   όταν θα είσαι κύριος του εαυτού σου, να γυρνάς σπίτι ό,τι ώρα θέλεις!

2. ενήλικος άνδρας

   ήρθαν δύο κύριοι και σε ζητούσαν

3. συνοδεύει το όνομα ή το επώνυμο ενός ενήλικου άνδρα

   ο κύριος Παπαδόπουλος· ο κύριος Νίκος

4. ο έντιμος και αξιοπρεπής άντρας, αυτός που κρατάει πάντα τη θέση του

   ο τάδε είναι ένας πραγματικός κύριος

   η μικρή του έκανε τα γλυκά μάτια, αλλά αυτός στάθηκε κύριος (δεν υπέκυψε στον πειρασμό)

5. (προσφώνηση) ως προσφώνηση οποιουδήποτε άντρα και στο σχολείο του δασκάλου από τους μαθητές

   Κύριε, κύριε, να πάω έξω;

Μεταφράσεις

    κυρίαρχος

αγγλικά : master (en)

    ενήλικος άνδρας

αγγλικά : gentleman (en)

    συνοδευτικό του ονόματος

αγγλικά : mister (en) αραβικά : ﺳﻴﺪ (ar) (seyd) αρμενικά : պարոն (hy) (paron) βρετονικά : aotrou (br) γαλλικά : monsieur (fr) γερμανικά : Herr (de) γκουτζαράτι : મહોદય (gu) (mahodaya) δανικά : herr (da) εβραϊκά : מר (he) (mar) εσπεράντο : sinjoro (eo) ιαπωνικά : さん (ja) (-san), 様 (ja) (さま, -sama), 氏 (ja) (shi) (し) ιρλανδικά γαελικά : an tuasal (ga) ισλανδικά : herra (is) ισπανικά : señor (es) ιταλικά : signore (it) καταλανικά : senyor (ca) κινεζικά : 先生 (zh) (xiānsheng) κορεατικά : 씨 (ko) (ssi) λετονικά : kungs (lv)

λιθουανικά : ponas (lt) λουξεμβουργιανά : Här (lb) ολλανδικά : heer (nl) ουαλικά : syr (cy) ουγγρικά : úr (hu) ουκρανικά : пан (uk) (pan) πολωνικά : pan (pl) πορτογαλικά : senhor (pt) ρουμανικά : domn (ro) ρωσικά : господин (ru) (gospodín) σανσκριτικά : महानुभाव (sa) (mahānubhāva) σλοβακικά : pán (sk) σλοβενικά : gospod (sl) ταμίλ : திரு (ta) (thiru) τσεχικά : pan (cs) τουρκικά : bey (tr), bay (tr), beyefendi (tr) φινλανδικά : herra (fi) δυτικά φριζικά : hear (fy) χίντι : महोदय (hi) (mahodaya)

    προσφώνηση

αγγλικά : sir (en)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

→ λείπει η κλίση

Ετυμολογία

κύριος < κῦρος < κυρόω

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈkyː.ri.os/ (από το 5ο αίωνα πΚΕ ώς τον 4ο αιώνα ΚΕ)

Επίθετο

κύριος α, ον

• → λείπει ο ορισμός (ή οι ορισμοί)

Ουσιαστικό

κύριος αρσενικό

• (ελληνιστική κοινή) (προσφώνηση) (στην κλητική) προσφώνηση που δείχνει σεβασμό

  ※  προσέδραμε δὲ ὁ παῖς εἰς συνάντησιν αὐτῇ καὶ εἶπε· πότισόν με δὴ μικρὸν ὕδωρ ἐκ τῆς ὑδρίας σου. ἡ δὲ εἶπε· πίε͵ κύριε. (Φίλων Ιουδαίος)

Πηγές

• κύριος στην Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012. 
• «κύριος» - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.