στόμα

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	το	στόμα	τα	στόματα
γενική	του	στόματος	των	στομάτων
αιτιατική	το	στόμα	τα	στόματα
κλητική		στόμα		στόματα
Κατηγορία όπως «κύμα» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

κλειστό ανθρώπινο στόμα

ανοιχτό στόμα αλιγάτορα

Ετυμολογία

στόμα < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική στόμα < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *stomn̥ / *stomen- (στόμα)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈsto.ma/

τυπογραφικός συλλαβισμός : στό‐μα

Ουσιαστικό

στόμα ουδέτερο

1. (ανατομία) άνοιγμα στο πρόσωπο των ανθρώπων ή στο κεφάλι των ζώων, που χρησιμεύει στην κατάποση της τροφής και στην ομιλία

   ↪ Κλείνε το στόμα σου όταν τρως.

2. (μεταφορικά) ένας άνθρωπος, σαν μονάδα μέτρησης

   ↪ Η μάνα του είχε δέκα στόματα να θρέψει.

3. το άνοιγμα μιας κοιλότητας

   ↪ το στόμα του μπουκαλιού

   ≈ συνώνυμα: είσοδος, στόμιο

Εκφράσεις

• ανοίγω το στόμα μου: αρχίζω να μιλώ
  1. μιλώ

     ↪ μπορεί να καθίσει ώρες ολόκληρες χωρίς να ανοίξει το στόμα του

     ↪ όποιος ανοίξει το στόμα του, θα φάει ξύλο!

  2. (μεταφορικά) λέω κουτσομπολιά ή βρισιές

     ↪ αλίμονό μας αν ανοίξει το στόμα της, ποιος τη σταματάει!

• από στόματος: από μνήμης
• βάζω κάτι στο στόμα μου : τρώω κάτι

  ↪ μικροί, είμασταν πολύ φτωχοί, ίσα ίσα είχαμε να βάλουμε κάτι στο στόμα μας

• γλυτώνω από το στόμα του λύκου: ξεφεύγω από άμεσο κίνδυνο
• γλυτώνω από του χάρου το στόμα : ξεφεύγω από θανάσιμο κίνδυνο
• κλείνω / βουλώνω το στόμα κάποιου :
  1. τον διακόπτω ενώ μιλά (συνήθως με προσβλητικό τρόπο)
  2. φέρνω τέτοια επιχειρήματα που τον αναγκάζουν να σταματήσει να μιλά

     ≈ συνώνυμα: αποστομώνω

• με μισό στόμα: χωρίς να το θέλω πραγματικά

  ↪ συμφώνησε με μισό στόμα

• μ' ένα στόμα: όλοι μαζί, ομόφωνα

  ↪ όλοι μαζί, μ' ένα στόμα, μια φωνή, φώναξαν: «Ζήτω!»

• με το στόμα ανοιχτό / με ανοιχτό το στόμα: με έκπληξη, με εντυπωσιασμό, με απορία
  • αφήνω με το στόμα ανοιχτό: εντυπωσιάζω
  • μένω με το στόμα ανοιχτό: εντυπωσιάζομαι, → δείτε την έκφραση: μένω άγαλμα
• μένω με το δάχτυλο στο στόμα : περιμένω κάποιον για πολλή ώρα
• πέφτω στο στόμα του λύκου: πέφτω σε παγίδα
• στόμα απύλωτο: άνθρωπος που διαδίδει ψεύδη εις βάρος κάποιου

  ≈ συνώνυμα: κακολόγος, φιλοκατήγορος

• το πήρες από το στόμα μου : ετοιμαζόμουν να το πω και το είπες πριν
• στο στόμα μου το έχω:
  1. δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς τη λέξη
  2. είμαι έτοιμος να ξεστομίσω κάτι

Συγγενικές λέξεις

• στοματάκι
• στοματάρα
• στοματάς - στοματού
• στοματικός
• στοματίτιδα
• στομάχι
• στομίδα
• στόμιο
• στομώνω

Σύνθετα

• -στομος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -στομος στο Βικιλεξικό

• αηδονόστομος
• αθυρόστομος
• αμβλύστομος
• αμφίστομος
• αποστομώνω
• αχρειόστομος
• βρομόστομα
• δίστομος
• εκστομίζω
• ελευθερόστομος
• κακόστομος
• κυτταρόστομα
• μεγαλόστομος
• μικρόστομος
• μυριόστομος
• ξεστομίζω
• παλιόστομα
• πλατύστομος
• ραμφόστομος
• στενόστομος
• στομαλγία
• στομαλίμνη
• στοματογναθοπροσωπικός
• στοματολογία
• στοματοπάθεια
• στοματοπροσωπικός
• στοματορραγία
• στοματοφάρυγγας
• τετράστομος

Δείτε επίσης

• στόμα στη Βικιπαίδεια 

Μεταφράσεις

    το στόμα

αγγλικά : mouth (en) αλβανικά : gojë (sq) αφρικάανς : mond (af) βασκικά : aho (eu) βοσνιακά : usta (bs) γαλλικά : bouche (fr), gueule (fr) (για ζώα) γερμανικά : Mund (de), Maul (de) (για ζώα) εσπεράντο : buŝo (eo) ισπανικά : boca (es) ιταλικά : bocca (it) λετονικά : mute (lv) λιθουανικά : burna (lt) ολλανδικά : mond (nl), bek (nl) (για ζώα) πολωνικά : usta (pl) πορτογαλικά : boca (pt) ρουμανικά : gură (ro) ρωσικά : рот (ru) τουρκικά : ağız (tr) τσεχικά : pusa (cs) φινλανδικά : suu (fi)

Πηγές

• «στόμα» -  Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	τὸ	στόμᾰ	τὰ	στόμᾰτᾰ
γενική	τοῦ	στόμᾰτος	τῶν	στομᾰ́των
δοτική	τῷ	στόμᾰτῐ	τοῖς	στόμᾰσῐ(ν)
αιτιατική	τὸ	στόμᾰ	τὰ	στόμᾰτᾰ
κλητική ὦ!		στόμᾰ		στόμᾰτᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		στόμᾰτε
γεν-δοτ	τοῖν		στομᾰ́τοιν
3η κλίση, Κατηγορία 'κτῆμα' όπως «κτῆμα» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

στόμα < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *stomn̥ / *stomen- (στόμα)

Ουσιαστικό

στόμα ουδέτερο (& αιολικός τύπος : στύμα)

1. (ανατομία) το στόμα
2. όργανο της φωνής, λαλιά, ομιλία

   ↪ δέκα μὲν γλῶσσαι, δέκα δὲ στόματα

3. λόγια, εκφράσεις, τρόπος έκφρασης, η γλώσσα που χρησιμοποιεί κάποιος

   ↪ τὸ Φοίβου θεῖον ἀψευδὲς στόμα

   ↪ τό σόν στόμα ἐλεινόν - κἂν καλὸν φορῇ στόμα

4. προφορικός

   ↪ ἀπὸ στόματος εἰπεῖν (από μνήμης, χωρίς γραπτά)

5. (γεωγραφία) στόμιο, εκβολές

   ↪ στόμα τοῦ Πόντου - Τό ἄνω στόμα τῆς διώρυχος

6. χάσμα, ρήγμα
7. άνοιγμα, είσοδος

   ↪ στόμα φρέατος

   ↪ ἑπτάπυλον στόμα (οι επτά είσοδοι της Θήβας)

8. το πρόσθιο, μπροστινό μέρος, μέτωπο

   ↪ ἀπό στόματος (τα πρόσθια στρατεύματα στη μάχη σε αντιδιαστολή προς την οπισθοφυλακή: ἀπὸ τῆς οὐρᾶς)

9. πρόσωπο

   ↪ κατὰ στόμα : κατά πρόσωπο, πρόσωπο με πρόσωπο, μπροστά σου

10. άκρο, χείλος, κορυφή, το όριο

    ↪ ἄκρον στόματος πύργων

    ↪ τίς δὲ συμμάχοις θάρσος παρέσχεν ὅσον Ἀγησίλαος, καίπερ ἤδη πρὸς τῷ στόματι τοῦ βίου ὤν; (: ποιός έδωσε στους συμμάχους τόσο θάρρος όσο ο Αγησίλαος, που τώρα είναι στο κατώφλι του θανάτου;)

    ↪ τό στόμα τῆς αἰχμῆς (το μυτερό άκρο του όπλου)

11. (μεταφορικά) αυτό που καταπίνει

    ↪ πτολέμοιο, ὑσμίνης στόμα (πόλεμος, το στόμα της μάχης, δηλ. που καταπίνει σαν τέρας)

12. η πηγή ποταμού

Εκφράσεις

• ἀθύρωτον στόμα
• ἀπὸ στόματος
• ἀπύλωτον στόμα
• ἐξ ἑνός στόματος : με μια φωνή, ομόφωνα

Συγγενικές λέξεις

• -στομος Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -στομος στο Βικιλεξικό

• ἀθυρόστομος
• στόμαχος
• στόμιον
• στομόω
• στόμωμα
• στόμωσις
• στομακάκη
• στομαλίμνη
• στόμαργος

• (Χρειάζεται επεξεργασία)

Πηγές

• «στόμα» - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• «στόμα» - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.