βαίνω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

βαίνω < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική βαίνω

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈve.no/

τυπογραφικός συλλαβισμός : βαί‐νω

Ρήμα

βαίνω, πρτ.: έβαινα (χωρίς παθητική φωνή, ελλειπτικό ρήμα) σε σύνθετα, και εξαρτημένος τύπος: -βώ, αόριστος: -βηκα & -έβην

1. (λόγιο) βαδίζω, πηγαίνω
2. (μαθηματικά) (για επίκεντρες γωνίες) αντιστοιχώ σε τόξο κύκλου

   ↪ η ορθή (γωνία) βαίνει σε τεταρτοκύκλιο

Εκφράσεις

• βαίνω καλώς

Συγγενικά

 ετυμολογικό πεδίο 
βαιν- βη- βα- 

• (Χρειάζεται έλεγχο και επέκταση κατά θέμα)

• βάδην
• βαθμός
• βάθρο
• βάση
• βατός
• βήμα
• εμβαδόν (ή εμβαδό)

Σύνθετα

σύνθετα του ρήματος

• αμφιβαίνω
• ανεβαίνω
• ανεβοκατεβαίνω
• αποβαίνω
• διαβαίνω
• εκβαίνω
• εμβαίνω
• επεμβαίνω
• επιβαίνω
• κατεβαίνω
• μεταβαίνω
• παραβαίνω
• παρεκβαίνω
• παρεμβαίνω
• προβαίνω
• περιδιαβαίνω
• συμβαίνω
• υπερβαίνω

• λήγουν σε -βαίνω - Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες)

Κλίση

πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	βαίνω	έβαινα	θα βαίνω	να βαίνω		βαίνοντας
β' ενικ.	βαίνεις	έβαινες	θα βαίνεις	να βαίνεις	βαίνε
γ' ενικ.	βαίνει	έβαινε	θα βαίνει	να βαίνει
α' πληθ.	βαίνουμε	βαίναμε	θα βαίνουμε	να βαίνουμε
β' πληθ.	βαίνετε	βαίνατε	θα βαίνετε	να βαίνετε	βαίνετε
γ' πληθ.	βαίνουν(ε)	έβαιναν βαίναν(ε)	θα βαίνουν(ε)	να βαίνουν(ε)

Μεταφράσεις

    βαίνω

Πηγές

• βαίνω -  Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 
• βαίνω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

Αρχικοί χρόνοι	Φωνή Eνεργητική	Φωνή Μέση & Παθητική
Ενεστώτας	βαίνω	-βαίνομαι
Παρατατικός	ἔβαινον
Μέλλοντας	βήσομαι	-βαθήσομαι
Αόριστος	ἔβην	-εβάθην, ελληνιστική -εβάνθην
Παρακείμενος	βέβηκα	-βέβαμαι, -βέβασμαι
Υπερσυντέλικος	ἐβεβήκειν
Συντελ.Μέλλ.
Οι παύλες σημαίνουν ότι οι αντίστοιχοι τύποι απαντούν μόνον ως συνθετικά

Ετυμολογία

βαίνω < *βάν-jω / *βάμ-(jω) (πρωτοελληνική *gʷəňňō) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʷm̥yéti < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *gʷem- (πηγαίνω, προχωράω) + *-yéti. Συγγενές με τη λατινική venio (με αντίθετη σημασία έρχομαι).

• Μεταπτωτικές βαθμίδες: ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ

Ρήμα

βαίνω (χωρίς μεσοπαθητική φωνή)

1. περπατάω, πηγαίνω

   ※  5ος αιώνας πκε, ⌘ Ευριπίδης, Μήδεια, 766

   γενησόμεσθα κἀς ὁδὸν βεβήκαμεν,

   πορεύομαι ήδη στου θριάμβου τον δρόμο.

   Μετάφραση (2012): Θ.Κ.Στεφανόπουλος @greek‑language.gr

2. (στον παρακείμενο) στέκομαι ή βρίσκομαι σε ένα μέρος

   ※  5ος αιώνας πκε, ⌘Σοφοκλής, Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ, 52

   τίς ἔσθ᾽ ὁ χῶρος δῆτ᾽ ἐν ᾧ βεβήκαμεν;

   Ποιός είναι ο τόπος το λοιπόν αυτός, όπου έχουμ᾽ έμπει;

   Μετάφραση (1911): Ηλίας Βουτιερίδης @greek‑language.gr

3. φεύγω, απομακρύνομαι, αναχωρώ
4. έρχομαι
5. συνεχίζω, προχωρώ, προβαίνω

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 4 (δ. Τὰ ἐν Λακεδαίμονι.), στίχ. 674

   αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνστάντες ἔβαν δόμον εἰς Ὀδυσῆος.

   πετάχτηκαν επάνω και προχώρησαν στο σπίτι του Οδυσσέα.

   Μετάφραση (2006): Δημήτρης Μαρωνίτης @greek‑language.gr

6. ανεβαίνω

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 18 (σ. Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή.), στίχ. 181

   ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.

   αφότου εκείνος σε καράβι κοίλο ανέβηκε και πάει.

   Μετάφραση (2006): Δημήτρης Μαρωνίτης @greek‑language.gr

7. κάνω κάποιον να φύγει

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 16 (Π. Πατρόκλεια.), στίχ. 810

   ἐείκοσι βῆσεν ἀφ᾽ ἵππων,

   είκοσι άνδρες κατέβασε απ᾽ τους ίππους.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

8. πεθαίνω
9. βατεύω, οχεύω

Εκφράσεις

• εὖ βεβηκώς: καλά στερεωμένος, ευτυχισμένος, είμαι καλά θεμελιωμένος, ακμάζω, ευτυχώ
• ἀσφαλέως βεβηκώς: σταθερός
• οἱ ἐντέλει βεβῶτες: οι άρχοντες, οι αξιωματούχοι
• βαίνω μέτρον: κάνω μετρική ανάλυση
• αἶνον ἔβα κόρος: επήλθε κορεσμός από τους επαίνους
• βαίνω δι' αἵματος: διέρχομαι μέσα από αίμα
• ἐπὶ ξυροῦ βεβηκέναι: έχω φθάσει στην κόψη του ξυραφιού, σε κρίσιμο σημείο

  → δείτε παράθεμα στη μετοχή παρακειμένου βεβώς

• ἐννέα ἐνιαυτοὶ βεβάασι: εννέα χρόνια ήρθαν και πέρασαν
• χρέος ἔβα με: με κατέλαβαν τα χρέη

  ※  5ος/4ος αιώνας πκε ⌘ Αριστοφάνης, Νεφέλαι, 30

  ἀτὰρ τί χρέος ἔβα με μετὰ τὸν Πασίαν;

  Να ιδούμε τι χρήματα χρωστούμε ύστερ' απ' του Πασία;

  Μετάφραση (2012): Πολύβιος Δημητρακόπουλος

Παράγωγα

 ετυμολογικό πεδίο 
βαιν- βη- βα- 

• βατός
• βάσις
• βαθμός
• βάθρον
• βωμός
• με ενεστωτικό αναδιπλασιασμό: βιβάζω

Σύνθετα

• -βάμων Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -βάμων στο Βικιλεξικό
• (Χρειάζεται επεξεργασία)

σύνθετα του ρήματος (δείτε και τα συγγενικά τους)

• ἀμφιβαίνω
• ἀναβαίνω
• ἀντιβαίνω
• ἀντιδιαβαίνω
• ἀποβαίνω
• διαβαίνω
• εἰσαναβαίνω
• εἰσβαίνω
• ἐκβαίνω
• ἐμβαίνω
• ἐξαποβαίνω
• ἐπαναβαίνω
• ἐπεμβαίνω
• ἐπιβαίνω
• ἐπιδιαβαίνω
• ἐπεισβαίνω
• ἐπεκβαίνω
• εἰσκαταβαίνω
• ἐπικαταβαίνω
• καταβαίνω
• μεταβαίνω
• μετεκβαίνω
• προδιαβαίνω
• παρεκβαίνω
• προεμβαίνω
• προσαναβαίνω
• συγκαταβαίνω
• συνδιαβαίνω
• παραβαίνω
• περιβαίνω
• προβαίνω
• προσβαίνω
• συνεμβαίνω
• συναναβαίνω
• συμβαίνω
• ὑπερκαταβαίνω
• ὑποβαίνω
• ὑποκαταβαίνω
• ὑπερβαίνω

Κλίση

• → λείπει η κλίση

Ρηματικοί τύποι:

• δωρικός τύπος : μελ. βᾱσεῦμαι
• δωρικός τύπος : παρακ. βέβᾱκα
• δωρικός τύπος : αόρ. ἔβᾱν
• δωρικός τύπος : προστ. αορ. β' ενικ. βᾶθι, β' πληθ. βᾶτε
• δωρικός τύπος : υποτ. αορ. βᾶμες αντί για βῶμεν
• επικός τύπος : υποτ. αορ. βείω
• επικός τύπος : μελλ. βέομαι ή βείομαι
• επικός τύπος : υπερσ. βεβήκειν

Πηγές

• βαίνω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• βαίνω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.