Παράρτημα:Ουσιαστικά (νέα ελληνικά)/επώνυμα
Παράρτημα:Γραμματική (νέα ελληνικά) » Παράρτημα:Ουσιαστικά » αρσενικά :: θηλυκά :: ουδέτερα :: κοινού γένους :: ανώμαλα :: επώνυμα :: πίνακας
Ουσιαστικά: Επώνυμα: Περιεχόμενα - [[#Εισαγωγή|Εισαγωγή - πηγές) | ||
οξύτονα | παροξύτονα | προπαροξύτονα |
---|---|---|
1. -ας | ||
Παλαμάς-Παλαμάδες | Κούγιας-Κούγιες, Κουγιέηδες Σίνας-Σίνες-αίοι Δούκας-Δούκες, Δούκηδες, Δουκαίοι Δουρίδας-Δουρίδηδες Γρίβας-Γρίβηδες, Γριβαίοι |
Μπούκουρας-Μπουκουραίοι |
2. -ες | ||
Τσελεμεντές-Τσελεμεντέδες | Δαπόντες-Δαπόντηδες Δέδες-Δεδαίοι |
— |
3. -ης | ||
Ραγκαβής-Ραγκαβήδες Σαρρής-Σαρρήδες, Σαρραίοι |
Βαμβακάρης-Βαμβακάρηδες Αγγελίδης-ίδη, -ίδου-Αγγελίδηδες Μαυρογένης-η, -ους-Μαυρογένηδες Κωλοκοτρόνης-ηδες, -αίοι |
Μπότσαρης-Μποτσαραίοι |
4. -ος | ||
Σολωμός-Σολωμοί | Παλαιολόγος-Παλαιολόγοι-Παλαιολόγε! Δημητράκος-Δημητράκοι-Δημητράκο! Χατζηγιώργος-Χατζηγιώργηδες |
Μάντζαρος-Μάντζαροι Παπαδόπουλος-Παπαδόπουλοι, -αίοι |
5. -ου άκλιτα και: | ||
Σαρόγλου-Σαρόγλοι, -αίοι Σταύρου-Σταυραίοι Δημητρίου-Δημητραίοι Οικονόμου-Οικονόμηδες, -αίοι |
Καμπούρογλου-Καμπούρογλοι, -αίοι | |
6. -ους | ||
7. -ων | ||
Κοντολέων-Κοντολέοντες | ||
Σημείωση: Ο αριθμός λημμάτων σε κάθε Κατηγορία είναι ενδεικτικός. Οι επεξεργασίες είναι πάντα σε εξέλιξη. |
ΕπώνυμαΕπεξεργασία
- Δείτε και το Παράρτημα:Ουσιαστικά κοινού γένους.
ΕισαγωγήΕπεξεργασία
Πηγές για την κλίση
- Γραμματική Τριανταφυλλίδη 1941, §545.
- επίσης, για τους πληθυντικούς, έρευνα στο διαδίκτυο
Τα νεοελληνικά επώνυμα ως προς την κλίση:
ΑρσενικάΕπεξεργασία
Αρσενικά: τα περισσότερα Ανδρικά επώνυμα είναι κλιτά.
- Ο πληθυντικός τους διαφοροποιείται από των κοινών αρσενικών και συνήθως είναι ανισοσύλλαβος. Ιδιαίτερη σημείωση κάνει ο Τριανταφυλλίδης:[1]
- «Τα οικογενειακά ονόματα σχηματίζουν κανονικά τον πληθυντικό του αρσενικού, για να δηλωθή η οικογένεια ενός προσώπου, μέλη της ή και ολόκληρη η γενεά: οι Φωκάδες, οι δυο Τρικούπηδες, οι Κολοκοτρωναίοι. Ο πληθυντικός αυτός των οικογενειακών ακολουθεί το σχηματισμό των κοινών ουσιαστικών, όσο πρόκειται για ονόματα σε -ος (538) ή ανισοσύλλαβα (529, 534, 536). Αλλιώς παρουσιάζουν -με την ποικιλία ιδίως που έχουν οι καταλήξεις τους στην ενική ονομαστική και με τη φωνητική τους μορφή- ποικιλία και κάποιο σάλο στο σχηματισμό του πληθυντικού. Γενικά έχουν την τάση να σχηματίζωνται, όπως και άλλες νεώτερες λέξεις, ανισοσύλλαβα, σε -άδες, -ήδες, -αίοι, αν και η τελευταία αυτή κατάληξη είναι, για μερικούς τουλάχιστο τύπους ονομάτων, προπάντων λαϊκή, αλλά και σε μερικές επαρχίες άγνωστη.
- Με τον ανισοσυλλαβισμό που δείχνει ο πληθυντικός των οικογενειακών συμβαίνει οι ίδιες λέξεις που τα γέννησαν να κλίνωνται, όταν είναι επαγγελματικά ή εθνικά, ισοσύλλαβα. Έτσι λ.χ. έχομε τα επαγγελματικά: ο ψάλτης - οι ψάλτες, ο ράφτης - οι ράφτες, και τα εθνικά: οι Βελαορίτες [sic] (462γ), οι Μανιάτες, οι Πολίτες, οι Σπετσιώτες, ενώ τ' αντίστοιχα οικογενειακά σχηματίζονται: οι Ψάλτηδες, οι Ράφτηδες, οι Βαλαωρίτηδες, οι Μανιάτηδες, οι Πολίτηδες, οι Σπετσιώτηδες.»
- π.χ. ο ψάλτης - οι ψάλτες, αλλά ο Ψάλτης - οι Ψάλτηδες.
- Η κατάληξη του πληθυντικού -αίοι μπορεί να σχηματίσει κάθε πληθυντικό επωνύμου ιδίως στον προφορικό λόγο. Στους κλιτικούς πίνακες, αναφέρονται οι πιο πιθανοί.
Κοινού γένουςΕπεξεργασία
Κοινού γένους και άκλιτα είναι τα σε -ου. Προκύπτουν από τη γενική ενικού ονομάτων σε -ος.
- Ως γυναικεία είναι πάντοτε άκλιτα.
- Ως ανδρικά, μερικά έχουν κλιτικούς τύπους στον πληθυντικό (όπως #Οικονόμου, #Σταύρου). Άλλα, είναι μόνον άκλιτα (όπως Γεωργίου)
ΘηλυκάΕπεξεργασία
Θηλυκά: τα Γυναικεία επώνυμα είναι άκλιτα και σχηματίζονται από τη γενική ενικού του αντίστοιχου αρσενικού
- από τα ανδρικά σε -όπουλος σχηματίζονται από τη λόγια γενική ενικού σε -οπούλου
- από τα ανδρικά παροξύτονα σε -ης (όπως #Αγγελίδης) σχηματίζονται είτε από τη γενική ενικού σε -η, είτε από τη λόγια γενική ενικού σε ‑ου.
- Όμως κλίνονται κανονικά
- τα παλιά επώνυμα, όπως σε -ίνα (Μπουμπουλίνα), ή όπως τα μεσαιωνικά σε -ίνα, σε -αινα (Παλαιολογίνα, Δούκαινα)
- λαϊκότροπα, με καταλήξεις για τις θυγατέρες (όπως η Παπαδοπουλίτσα)
ΟυδέτεραΕπεξεργασία
Ουδέτερα, υπάρχουν λαϊκότροπα, με καταλήξεις για τα παιδιά (όπως το Παπαδοπουλάκι)
Κλίσεις ανδρικών επωνύμωνΕπεξεργασία
Κατηγορία | Κανόνες | Πίνακες κλίσης | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ας επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οξύτονα -άς ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Παλαμάς οι Παλαμάδες κατά το ψαράς |
-άς, -άδες |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -'ας ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ας ισοσύλλαβα & ανισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Κούγιας οι Κούγιες οι Κουγιέηδες |
-'ιας, -'ιες & -ιέηδες |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Σίνας οι Σίνες οι Σιναίοι |
-'ας, -αίοι |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δούκας οι Δούκες οι Δούκηδες οι Δουκαίοι |
-'ας, -'ες & -'ηδες & -αίοι
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ας ανισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δουρίδας οι Δουρίδηδες κατά το Αντρέας |
'-ας, '-ηδες |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Γρίβας οι Γρίβηδες οι Γριβαίοι |
-'ας, -'ηδες & -αίοι
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Προπαροξύτονα '-ας ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Μπούκουρας οι Μπουκουραίοι |
'-ας, -αίοι
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ες επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οξύτονα -ές ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Τσελεμεντές οι Τσελεμεντέδες κατά το καφές |
-ές, -έδες
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -ές ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δέδες οι Δεδαίοι |
'-ας, -αίοι
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δαπόντες οι Δαπόντηδες κατά το κόντες |
-'ες, -'ηδες |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ης επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οξύτονα -ής ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Ραγκαβής οι Ραγκαβήδες κατά το μπαλωματής |
-ής, -ήδες
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Σαρρής οι Σαρρήδες οι Σαρραίοι |
-ής, -ήδες & -αίοι |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -'ης ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Βαμβακάρης οι Βαμβακάρηδες κατά το μανάβης |
-'ης, -'ηδες
Ποικιλίες:
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Αγγελίδης του Αγγελίδη του Αγγελίδου οι Αγγελίδηδες |
-'ης, -'ηδες με δύο γενικές ενικού |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Μαυρογένης του Μαυρογένη του Μαυρογένους οι Μαυρογένηδες |
-'ης, -'ηδες με δύο γενικές ενικού
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Κωλοκοτρόνης οι Κωλοκοτρόνηδες οι Κωλοκοτροναίοι κατά το νοικοκύρης |
-'ης, -'ηδες & -αίοι
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Προπαροξύτονα '-ης ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Μπότσαρης οι Μποτσαραίοι |
'-ης, -αίοι
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ος επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οξύτονα -ός ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Σολωμός οι Σολωμοί κατά το αγρός |
-ός, -οί |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -'ος ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ος ισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Παλαιολόγος ε, Παλαιολόγε! οι Παλαιολόγοι κατά το δρόμος |
-'ος, -'οι
Ποικιλίες:
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δημητράκος ε, Δημητράκο! οι Δημητράκοι κατά το υπνάκος |
-'ος, -'οι
Ποικιλίες:
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ος ανισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Χατζηγιώργος οι Χατζηγιώργηδες κατά το Γιώργος |
-'ος, -'ηδες
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Προπαροξύτονα '-ος ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
'-ος ισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Μάντζαρος οι Μάντζαροι κατά το καρδινάλιος |
-'ος, -'οι
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
'-ος ισοσύλλαβα & ανισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Παπαδόπουλος οι Παπαδόπουλοι οι Παπαδοπουλαίοι |
'-ος, '-οι & -αίοι
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ου επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Είναι άκλιτα κοινού γένους (ανδρικά και γυναικεία). Προκύπτουν από τη γενική ενικού -ου ονομάτων σε -ος.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -'ου επώνυμα κοινού γένους | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ου μόνον άκλιτα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Γεωργίου οι Γεωργίου |
-'ου, -'οι
Δείτε και
|
Κατηγορία -ου άκλιτα κοινού γένους | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ου ισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Σαρόγλου οι Σαρόγλοι οι Σαρογλαίοι |
-'ου, -'οι
Δείτε και
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-'ου ανισοσύλλαβα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Σταύρου οι Σταυραίοι |
-'ου, -αίοι
Ποικιλίες
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Δημητρίου οι Δημητραίοι |
-ίου, -αίοι
Παρατηρήσεις:
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Οικονόμου οι Οικονόμηδες οι Οικονομαίοι |
-ου, -'ηδες & -αίοι
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Προπαροξύτονα -'ου επώνυμα κοινού γένους | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Καμπούρογλου οι Καμπούρογλοι οι Καμπουρογλαίοι |
-'ου, -'οι
Δείτε και
|
Κατηγορία | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ους επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Οξύτονα -ούς ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Παππούς οι Παππούδες κατά το παππούς |
-ούς, -ούδες |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
-ων επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παροξύτονα -'ων ανδρικά επώνυμα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Κατηγορία o Κοντολέων οι Κοντολέοντες κατά το θεράπων |
-'ων, -'οντες
|
|
Επεξεργασία
- ↑ Τριανταφυλλίδης, Μανόλης (1941) Νεοελληνική γραμματική της δημοτικής. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2018 (ανατύπωση με διορθώσεις και επίμετρο - γραφή πολυτονική).
Η σημείωση στην παράγραφο 545, μεταγραφή σε μονοτονικό. Τα πλάγια, του βιβλίου.