ρίχνω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

ρίχνω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ρίχνω < *ρίφνω με ανομοίωση του τρόπου άρθρωσης [fn] > [xn], μεταπλαστικός τύπος του *ρίφτω < αρχαία ελληνική ῥίπτω

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈɾi.xno/

τυπογραφικός συλλαβισμός : ρί‐χνω

Ρήμα

ρίχνω, πρτ.: έριχνα, στ.μέλλ.: θα ρίξω, αόρ.: έριξα, παθ.φωνή: ρίχνομαι, μτχ.π.π.: ριγμένος

1. προκαλώ την κίνηση ενός αντικειμένου δίνοντάς του μια αρχική ώθηση με τα μέλη του σώματός μου ή μέσω μηχανισμού

   ⮡  Ο τερματοφύλακας έριξε την μπάλα στον συμπαίκτη του.

   ⮡  Οι τοξότες έριχναν βέλη στο εχθρικό στράτευμα.

   ≈ συνώνυμα: πετάω / πετώ, υπώνυμα: βάλλω

   • (μεταφορικά)

     ⮡  Του έριξε ένα φαρμακερό βλέμμα.

2. προκαλώ την πτώση ενός αντικειμένου

   ⮡  Από απροσεξία έριξα κάτω το βάζο και το έσπασα.

3. γκρεμίζω

   ⮡  Έριξα έναν τοίχο για να μεγαλώσω το σαλόνι

4. (μεταφορικά) με έντεχνο τρόπο κερδίζω τη συναίνεση (συμφωνία, έγκριση κλπ) κάποιου

   ⮡  Με τις γαλιφιές τον έριξε τελικά τον πατέρα της και της αγόρασε αυτοκίνητο.

   • κερδίζω την ερωτική εύνοια κάποιου, τη συγκατάθεσή του για σύναψη ερωτικής σχέσης

     ⮡  Για πες μας τώρα πώς την έριξες τη γυναίκα σου.

5. (μεταφορικά) μειώνω

   ⮡  Το μαγαζί εκείνο έριξε πολύ τις τιμές τελευταία

6. (μεταφορικά) υποβιβάζω

   ⮡  Με την συμπεριφορά του έριξε το επίπεδο της επικοινωνίας.

7. (μεταφορικά) αδικώ κάποιον

   ⮡  Με την επίτευξη της συμφωνίας έγινε φανερό ότι τον είχε ρίξει ο συνέταιρός του.

8. (μεταφορικά) εξωθώ, οδηγώ κάποιον σε άσχημη συμπεριφορά ή κατάσταση

   ⮡  Ο θάνατος του γιου του τον έριξε στην κατάθλιψη.

9. (λαϊκό) (για ποινές, τιμωρία) επιβάλλω

   ⮡  Του έριξε μια ποινή, που το φυσάει και δεν κρυώνει.

10. (για προϊόντα) λανσάρω, προωθώ

    ⮡  Η εταιρεία έριξε νέα μοντέλα αυτοκινήτων στην αγορά.

11. αποδίδω, επιρρίπτω

    ⮡  Έριξαν όλη την ευθύνη για την ήττα στις εκλογές στον αρχηγό του κόμματος.

12. (μεταφορικά, λαϊκό) αφοσιώνομαι σε κάτι σε υπερβολικό βαθμό

    ⮡  Ρίχτηκε με τα μούτρα στη δουλειά.

13. λέω κάτι σύντομα, διατυπώνω μια νέα ιδέα, προτείνω

    ⮡  Έριξε την ιδέα να κάνουν εξαγωγές των προϊόντων της εταιρείας στη Βουλγαρία.

14. (για χρήματα) τοποθετώ

    ⮡  Έριξε όλες τις αποταμιεύσεις του σε αμοιβαία κεφάλαια.

15. (για κατασκευές) χτίζω, οικοδομώ, κατασκευάζω

    ⮡  Πήρε δάνειο και έριξε ένα τριώροφο.

16. πυροβολώ

    ⮡  Έριχνε στο ψαχνό. Ήταν σε κατάσταση αμόκ.

17. (ειδικότερα, αργκό της φυλακής, παρωχημένο) εκτελώ με τουφεκισμό

    ⮡  Τον Κώστα θα τον ρίξουν αύριο.

    ≈ συνώνυμα: τρώω χώμα

18. καταρρίπτω

    ⮡  Οι στρατιώτες κατάφεραν να ρίξουν το εχθρικό αεροσκάφος.

Εκφράσεις

• αν βρέξει/ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ΄εκείνον τον ζευγά που 'χει πολλά σπαρμένα
• αν δεν ρίξεις πετονιά, δεν πιάνεις ψάρι
• με ρίχνει, βλ. με χαλάει
• μη ρίχνεις πέτρα στο πηγάδι, που σε δρόσισε
• οι πολλοί καπεταναίοι ρίχνουν έξω το καράβι
• ρίχνει άντερα
• ρίχνει βατράχια
• ρίχνει καλαπόδια
• ρίχνει καρεκλιές
• ρίχνει καρεκλοπόδαρα
• ρίχνει κοτρόνες
• ρίχνει νερό με το τουλούμι
• ρίχνει παπάδες
• ρίχνομαι με τα μούτρα
• ρίχνομαι στα πόδια κάποιου
• ρίχνομαι στην αγκαλιά κάποιου
• ρίχνομαι στη φωτιά για κάποιον/κάτι
• ρίχνω άδεια, για να πιάσω γεμάτα
• ρίχνω αγκίστρι/αγκίστρια
• ρίχνω άγκυρα
• ρίχνω αλάτι ή ρίχνω αλάτι στην πληγή
• ρίχνω ανάθεμα/το(ν) λίθο του αναθέματος
• ρίχνω αυλαία
• ρίχνω βόλτες
• ρίχνω βρισίδι
• ρίχνω γέφυρες
• ρίχνω γέλιο/γέλια
• ρίχνω (για) δόλωμα
• ρίχνω γυροβολιές
• ρίχνω διάβασμα
• ρίχνω δουλειά
• ρίχνω δούλεμα σε κάποιον
• ρίχνω (ένα) βλέφαρο
• ρίχνω ένα κεφάλι σε κάποιον
• ρίχνω ένα σουτ
• ρίχνω ένα τηλέφωνο
• ρίχνω ένα φισέκι
• ρίχνω ένα φιστίκι
• ρίχνω (ένα) χέσιμο
• ρίχνω έναν πούτσο
• ρίχνω έναν ύπνο/υπνάκο
• ρίχνω έξω το καράβι
• ρίχνω καμπάνα
• ρίχνω καντήλια, βλ. κατεβάζω καντήλια
• ρίχνω κατακέφαλα
• ρίχνω καρφιά/μπηχτές/σπόντες
• ρίχνω κατάρες
• ρίχνω (κάτι) επάνω μου
• ρίχνω (κάτι) στο αστείο
• ρίχνω κάτω τα μάτια μου
• ρίχνω κάτω το κεφάλι μου
• ρίχνω κλάμα
• ρίχνω κλήρο
• ρίχνω κορώνα γράμματα
• ρίχνω λάδι στη φωτιά
• ρίχνω λάσπη
• ρίχνω λάσπη στον ανεμιστήρα
• ρίχνω λεφτά
• ρίχνω μαύρο
• ρίχνω μαύρη πέτρα πίσω μου
• ρίχνω μια ιδέα/πρόταση
• ρίχνω μία μαλακία
• ρίχνω μούντζα/μούντζες
• ρίχνω μπινελίκια
• ρίχνω μπόι
• ρίχνω ξύλο ή ρίχνω ένα χεράκι ξύλο
• ρίχνω ξούρα ή ρίχνω (τις) ξούρες μου
• ρίχνω οικοδομή
• ρίχνω παλαμάρι
• ρίχνω πασιέντζα
• ρίχνω πενιές
• ρίχνω πίσω
• ρίχνω πίσω τη δουλειά
• ρίχνω ποινή
• ρίχνω σκόνη στα μάτια κάποιου
• ρίχνω στα αυτιά
• ρίχνω στα κάγκελα κάποιον
• ρίχνω στα μαλακά
• ρίχνω στα σίδερα κάποιον
• ρίχνω στα τυφλά
• ρίχνω στάχτη στα μάτια κάποιου
• ρίχνω στη στενή κάποιον
• ρίχνω στη φυλακή κάποιον
• ρίχνω στην αγορά
• ρίχνω στην καμπούρα κάποιου
• ρίχνω στην κυκλοφορία
• ρίχνω στην μπουζού
• ρίχνω στην πιάτσα
• ρίχνω στην ψειρού
• ρίχνω στο δόξα πατρί
• ρίχνω στο κανναβάτσο
• ρίχνω στο κρεβάτι
• ρίχνω στο σωρό
• ρίχνω στο φιλότιμο κάποιον
• ρίχνω στο ψαχνό
• ρίχνω στον αέρα
• ρίχνω στον Καιάδα
• ρίχνω τ' άρματα ή ρίχνω τα όπλα
• ρίχνω τα αυτιά μου
• ρίχνω (τα) δίχτυα μου
• ρίχνω (τα) θεμέλια
• ρίχνω τα μούτρα μου
• ρίχνω ταράτσα ή ρίχνω πλάκα
• ρίχνω τα χαρτιά
• ρίχνω την ευθύνη
• ρίχνω την κυβέρνηση
• ρίχνω την τζίφρα
• ρίχνω την τιμή ή ρίχνω τις τιμές
• ρίχνω τις βόλτες μου
• ρίχνω τις γύρες μου
• ρίχνω τις στροφές μηχανής, αυτοκινήτου
• ρίχνω τις στροφές μου
• ρίχνω τις χλέπες μου
• ρίχνω το βάρος σε κάτι
• ρίχνω το γάντι σε κάποιον
• ρίχνω το δηλητήριο
• ρίχνω το επίπεδο
• ρίχνω το μπαλάκι
• ρίχνω το παιδί
• ρίχνω το προσωπείο
• ρίχνω το φαρμάκι μου
• ρίχνω τον αγλέουρα
• ρίχνω τον άμπακα
• ρίχνω τον εγωισμό μου
• ρίχνω τον περίδρομο
• ρίχνω τους τόνους
• ρίχνω ύψος
• ρίχνω φάσκελο/φάσκελα
• ρίχνω φόλα
• ρίχνω φύλλο
• ρίχνω φως ή ρίχνω άπλετο φως
• ρίχνω χριστοπαναγίες
• τα ρίχνω
• τα ρίχνω σε κάποιον
• τα ρίχνω στα ίσια
• τα ρίχνω στη φωτιά
• τα ρίχνω χοντρά σε κάποιον
• τα ρίχνω χύμα ή τα ρίχνω χύμα και τσουβαλάτα/σταράτα/τσεκουράτα
• το ρίχνω από σπόντα
• το ρίχνω δαγκωτό
• το ρίχνω έξω
• το ρίχνω σε κάτι
• το ρίχνω στην τρελή/στην παλαβή
• το ρίχνω στην τύχη
• το ρίχνω στο σορολόπ
• (για γυναίκα) τη ρίχνω
• (για γυναίκα) τη ρίχνω στο κρεβάτι

Συγγενικά

 ετυμολογικό πεδίο 
ριχν-, ριπτ- 

θέματα με ριχν-, ριψ-, ριξ- ριχτ- & ριπτ- από το αρχαίο ῥίπτω

• απορρίπτω
• απόρριψη
• δίριχτος
• επιρρίπτω
• επίρριψη
• καταρρίπτω
• κατάρριψη
• ξαναρίχνω
• ριξιά
• ρίξιμο
• ριχτάρι
• ριχτός
• ρίψασπις
• ρίψη
• ριψοκινδυνεύω
• ριψοκίνδυνος
• τετράριχτος

Κλίση

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	ρίχνω	έριχνα	θα ρίχνω	να ρίχνω		ρίχνοντας
β' ενικ.	ρίχνεις	έριχνες	θα ρίχνεις	να ρίχνεις	ρίχνε
γ' ενικ.	ρίχνει	έριχνε	θα ρίχνει	να ρίχνει
α' πληθ.	ρίχνουμε	ρίχναμε	θα ρίχνουμε	να ρίχνουμε
β' πληθ.	ρίχνετε	ρίχνατε	θα ρίχνετε	να ρίχνετε	ρίχνετε
γ' πληθ.	ρίχνουν(ε)	έριχναν ρίχναν(ε)	θα ρίχνουν(ε)	να ρίχνουν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		έριξα	θα ρίξω	να ρίξω		ρίξει
β' ενικ.		έριξες	θα ρίξεις	να ρίξεις	ρίξε
γ' ενικ.		έριξε	θα ρίξει	να ρίξει
α' πληθ.		ρίξαμε	θα ρίξουμε	να ρίξουμε
β' πληθ.		ρίξατε	θα ρίξετε	να ρίξετε	ρίξτε
γ' πληθ.		έριξαν ρίξαν(ε)	θα ρίξουν(ε)	να ρίξουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω ρίξει	είχα ρίξει	θα έχω ρίξει	να έχω ρίξει
β' ενικ.	έχεις ρίξει	είχες ρίξει	θα έχεις ρίξει	να έχεις ρίξει	έχε ριγμένο
γ' ενικ.	έχει ρίξει	είχε ρίξει	θα έχει ρίξει	να έχει ρίξει
α' πληθ.	έχουμε ρίξει	είχαμε ρίξει	θα έχουμε ρίξει	να έχουμε ρίξει
β' πληθ.	έχετε ρίξει	είχατε ρίξει	θα έχετε ρίξει	να έχετε ρίξει	έχετε ριγμένο
γ' πληθ.	έχουν ρίξει	είχαν ρίξει	θα έχουν ρίξει	να έχουν ρίξει
Συντελεσμένοι χρόνοι β΄ (μεταβατικοί)
Παρακείμενος	έχω (έχεις, έχει, έχουμε, έχετε, έχουν) ριγμένο
Υπερσυντέλικος	είχα (είχες, είχε , είχαμε, είχατε, είχαν) ριγμένο
Συντελ. Μέλλ.	θα έχω (θα έχεις, θα έχει, θα έχουμε, θα έχετε, θα έχουν) ριγμένο
Υποτακτική	να έχω (να έχεις, να έχει, να έχουμε, να έχετε, να έχουν) ριγμένο

    Παθητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	ρίχνομαι	ριχνόμουν(α)	θα ρίχνομαι	να ρίχνομαι
β' ενικ.	ρίχνεσαι	ριχνόσουν(α)	θα ρίχνεσαι	να ρίχνεσαι	(ρίχνου)
γ' ενικ.	ρίχνεται	ριχνόταν(ε)	θα ρίχνεται	να ρίχνεται
α' πληθ.	ριχνόμαστε	ριχνόμαστε ριχνόμασταν	θα ριχνόμαστε	να ριχνόμαστε
β' πληθ.	ρίχνεστε	ριχνόσαστε ριχνόσασταν	θα ρίχνεστε	να ρίχνεστε	(ρίχνεστε)
γ' πληθ.	ρίχνονται	ρίχνονταν ριχνόντουσαν	θα ρίχνονται	να ρίχνονται
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		ρίχτηκα	θα ριχτώ	να ριχτώ		ριχτεί
β' ενικ.		ρίχτηκες	θα ριχτείς	να ριχτείς	ρίξου
γ' ενικ.		ρίχτηκε	θα ριχτεί	να ριχτεί
α' πληθ.		ριχτήκαμε	θα ριχτούμε	να ριχτούμε
β' πληθ.		ριχτήκατε	θα ριχτείτε	να ριχτείτε	ριχτείτε
γ' πληθ.		ρίχτηκαν ριχτήκαν(ε)	θα ριχτούν(ε)	να ριχτούν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	έχω ριχτεί	είχα ριχτεί	θα έχω ριχτεί	να έχω ριχτεί		ριγμένος
β' ενικ.	έχεις ριχτεί	είχες ριχτεί	θα έχεις ριχτεί	να έχεις ριχτεί
γ' ενικ.	έχει ριχτεί	είχε ριχτεί	θα έχει ριχτεί	να έχει ριχτεί
α' πληθ.	έχουμε ριχτεί	είχαμε ριχτεί	θα έχουμε ριχτεί	να έχουμε ριχτεί
β' πληθ.	έχετε ριχτεί	είχατε ριχτεί	θα έχετε ριχτεί	να έχετε ριχτεί
γ' πληθ.	έχουν ριχτεί	είχαν ριχτεί	θα έχουν ριχτεί	να έχουν ριχτεί
Συντελεσμένοι χρόνοι (β΄ τύποι)
Παρακείμενος	είμαι, είσαι, είναι ριγμένος - είμαστε, είστε, είναι ριγμένοι
Υπερσυντέλικος	ήμουν, ήσουν, ήταν ριγμένος - ήμαστε, ήσαστε, ήταν ριγμένοι
Συντελ. Μέλλ.	θα είμαι, θα είσαι, θα είναι ριγμένος - θα είμαστε, θα είστε, θα είναι ριγμένοι
Υποτακτική	να είμαι, να είσαι, να είναι ριγμένος - να είμαστε, να είστε, να είναι ριγμένοι

Μεταφράσεις

    ρίχνω, πετώ, βάλλω

αγγλικά : throw (en) γαλλικά : jeter (fr), faire (fr) chuter (fr), γερμανικά : werfen (de) εσπεράντο : lanĉi (eo) , elfosi (eo) λατινικά : mitto (la) ουγγρικά : vet (hu)

Πηγές

• ρίχνω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• ρίχνω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
• Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.  (Αʹ έκδοση: 1998)
• Κάτος, Γιώργος Β. (2016) Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής μας γλώσσας. Θεσσαλονίκη, 2016 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Αναζήτηση:'ρίχνω'.