Παράρτημα:Επίθετα και μετοχές (νέα ελληνικά)/σημειώσεις

Γλώσσα: Νέα ελληνικά » Παράρτημα:Γραμματική » Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές -&- σημειώσεις

για τους συντάκτες: όλα τα Πρότυπα κλίσης επιθέτων     και Module:el-adj-decl

Δείτε και το Παράρτημα:Επίθετα και μετοχές (αρχαία ελληνικά)

Επίσης, Παράρτημα:Ουσιαστικά

Επίθετα και μετοχές (νέα ελληνικά)

1. Πίνακας καταλήξεων

2. Κλιτικά παραδείγματα ανώμαλα

3. Αναλυτικά: σημειώσεις

3.1. Επίθετα: είδη, Παραθετικά

3.2. Μετοχές: άκλιτες, κλιτές

4. Πηγές

5. Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

Νεοελληνικά επίθετα και μετοχές.

• Κατηγορία:Επίθετα (νέα ελληνικά) - Επίθετα κατά την κλίση
• Κατηγορία:Μετοχές (νέα ελληνικά) - Μετοχές κατά την κλίση

Πηγές
Επιπλέον παρατηρήσεις υπάρχουν μέσα στους κλιτικούς πίνακες συγκεκριμένων λημμάτων.

Επίθετα

Εισαγωγή

Το επίθετο είναι μέρος λόγου που αποδίδει μία ιδιότητα ή ποιότητα σε ένα ουσιαστικό.

↪ μικρό παιδί, μεγάλος άνθρωπος, κόκκινο μήλο, γλυκιά ζωή

Το επίθετο συμφωνεί με το ουσιαστικό που συνοδεύει ως προς το γένος, τον αριθμό και την πτώση.
Οι μετοχές έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του επιθέτου και κλίνονται όπως τα επίθετα.

↪ χαρούμενο παιδί, δαγκωμένο μήλο

Πολλά επίθετα ή μετοχές είναι και ουσιαστικοποιμένες. Δείτε σημειώσεις για τη μετακίνηση του τόνου.

↪ ο ενήλικος άνθρωπος > o ενήλικος

↪ η εφαπτόμενη ευθεία > η εφαπτομένη

Τα περισσότερα επίθετα έχουν #παραθετικά (βαθμούς σύγκρισης: θετικό, συγκριτικό, υπερθετικό)

Είδη

Ως προς την κλίση

• κλιτά και άκλιτα

Ως προς τα γένη των καταλήξεων

• τριγενή και τρικατάληκτα (ο καλός, η καλή, το καλό)
• τριγενή και δικατάληκτα (ο συνεχής, η συνεχής, το συνεχές)
• μονοκατάληκτα είναι τα άκλιτα (ο μπλε, η μπλε, το μπλε)

Ως προς τις συλλαβές

• ισοσύλλαβα (με τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις)
• ανισοσύλλαβα ή περιττοσύλλαβα

  ↪ ο ενδιαφέρων, οι ενδιαφέροντες

  ↪ ο ασπρομάλλης, οι ασπρομάλληδες

Ως προς τον τονισμό

• οξύτονα: τονίζονται στη λήγουσα
• παροξύτονα: τονίζονται στην παραλήγουσα
• προπαροξύτονα: τονίζονται στην προπαραλήγουσα

Άλλα χαρακτηριστικά

• Κατηγορία:Επιτατικά επίθετα
• αριθμητικό επίθετο
• ρηματικό επίθετο

Διαφορετική η σημασία του επιθέτου ως επωνύμου (οικογενειακό όνομα).

↪ Ποιο είναι το επίθετό σας;

Σημείωση: Υπάρχουν και ουσιαστικά σε επιθετική λειτουργία. Αρσενικό, συνήθως και θηλυκό, αλλά χωρίς ουδέτερο.

↪ ο Σκανδιναβός ως ουσιαστικό, ο σκανδιναβός ως επίθετο

Επίσης, δείτε και επιθετικός προσδιορισμός

Παραθετικά

για τους συντάκτες: τα πρότυπα {{παραθετικά}}   {{χπ}}   {{συγκρ}}   {{υπερθ}}

(Χρειάζεται επεξεργασία)

Βαθμοί σύγκρισης: θετικός βαθμός, συγκριτικός βαθμός, υπερθετικός βαθμός (σχετικός ή απόλυτος).
Ο συγκριτικός και υπερθετικός βαθμός σχηματίζονται είτε μονολεκτικά, είτε περιφραστικά.
Δεν υπάρχουν βαθμοί σύγκρισης ούτε μονολεκτικοί, ούτε περιφραστικοί (Κατηγορία:Επίθετα χωρίς παραθετικά)

• όταν δεν έχουν νόημα

  ↪ εδαφικός, στομαχικός

• όταν το επίθετο είναι επιτατικό. Έχει ήδη υπερθετική σημασία. ( Κατηγορία:Επιτατικά επίθετα)

  ↪ κατακόκκινος, ζάπλουτος, ολομόναχος

• στα αριθμητικά επίθετα

  ↪ τρίτος

Θετικός βαθμός

• όπως καλός, όμορφος

Συγκριτικός βαθμός:

• Συγκρίνοντας δύο πράγματα, δηλώνει ότι το ουσιαστικό έχει μία ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο
• μονολεκτικά: επίθετα σε -τερος όπως καλύτερος, ομορφότερος, πληρέστερος
• περιφραστικά: πιο + θετικός βαθμός (πιο καλός, πιο όμορφος από κάποιον άλλο)

Υπερθετικός βαθμός:

• Συγκρίνοντας το σύνολο, δηλώνει ότι το ουσιαστικό έχει μία ιδιότητα στον υπέρτατο βαθμό απ' όλα τα άλλα
• μονολεκτικά: απόλυτος υπερθετικός βαθμός: επίθετα σε -τατος όπως ομορφότατος, πληρέστατος
• περιφραστικά: σχετικός υπερθετικός βαθμός:
  • άρθρο + συγκριτικός βαθμός όπως ο καλύτερος, ο ομορφότερος (εννοείται απ' όλους τους άλλους)
  • άρθρο + πιο + θετικός βαθμος όπως ο πιο καλός, ο πιο όμορφος, ο πιο πλήρης

Ανώμαλα παραθετικά:

• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ

Δείτε και τα παραθετικά των επιρρημάτων. (Κατηγορία:Επιρρήματα (νέα ελληνικά))

Μετοχές

Κατηγορία:Μετοχές (νέα ελληνικά)

Οι μετοχές έχουν ιδιότητες που μετέχουν στις ιδιότητες του ρήματος (διάθεση, χρόνος) και στις ιδιότητες του επιθέτου (γένος, αριθμός, πτώση). Από τις πολλές μετοχές (για κάθε χρόνο) των αρχαίων ελληνικών, απέμειναν στα νέα ελληνικά

• η άκλιτη μετοχή σε -οντας , -ώντας, σε ρόλο επιρρήματος

  Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα - άκλιτες (νέα ελληνικά) με επιρρηματική χρήση όπως λύνοντας, αγαπώντας, θεωρώντας

• η μετοχή του παθητικού παρακειμένου σε -μένος, συχνά σε ρόλο επιθέτου, και μερικές φορές ουσιαστικοποιημένες.

  Κατηγορία:Μετοχές παθητικού παρακειμένου (νέα ελληνικά) όπως λυμένος, αγαπημένος, θεωρημένος

  λόγιες: Κατηγορία:Μετοχές παθητικού παρακειμένου με αναδιπλασιασμό (νέα ελληνικά)

  λόγιες: Κατηγορία:Μετοχές παθητικού παρακειμένου με αύξηση (νέα ελληνικά)

• και η λόγια μετοχή παθητικού ενεστώτα σε -μενος

  Κατηγορία:Μετοχές παθητικού ενεστώτα (νέα ελληνικά) βαρύτονων ρημάτων όπως θεωρούμενος

Όλα τα άλλα είδη Κατηγοριών χρόνων αφορούν αρχαιόπρεπες ή αρχαίες μετοχές που επιβιώνουν σε παγιωμένες εκφράσεις.

όπως ενεστώτα: άγων, άγουσα, αορίστου: πληγείς, παρακειμένου: καθεστηκυία, τεθνεώς,

→ δείτε  Κατηγορία:Μετοχές (νέα ελληνικά)

Άκλιτες

Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα - άκλιτες (νέα ελληνικά)

Η άκλιτη νεοελληνική μετοχή σε -οντας , -ώντας κατ' εξαίρεσιν δεν λειτουργεί σαν επίθετο, αλλά σαν επίρρημα.

Για κάθε ρήμα ενεργητικής φωνής, στο ενεστωτικό θέμα προστίθεται

• -οντας στα ρήματα της 1ης συζυγίας (λύνοντας, παίζοντας)
• -ώντας στα ρήματα της 2ης συζυγίας (1η κλάση: αγαπώντας, 2η κλάση: θεωρώντας)

Ρήματα αποθετικά (που δεν έχουν ενεργητική φωνή) δεν την σχηματίζουν

• με εξαιρέσεις λεξιπλασίας όπως το διηγώντας, καταριώντας

Σχηματίζονται με συστηματικό τρόπο. Μοιάζουν πολύ με γερούνδια άλλων γλωσσών (αγγλικά -ing). Η σημασία τους είναι πάντοτε

• καθώς + κάνω ή έκανα ή έχω κάνει αυτό που δηλώνει το ρήμα (σαν χρονικά επιρρήματα)
• επειδή / με τον τρόπο που + κάνω ή έκανα ή έχω κάνει αυτό που δηλώνει το ρήμα (σαν τροπικά επιρρήματα)

Παράδειγμα

• — Πότε γνώρισες τον Χ; — Σπουδάζοντας στην Αγγλία, τον γνώρισα στο πανεπιστήμιο.
• — Πώς χτύπησες; — Χτύπησα πέφτοντας από τη σκάλα.

Κλιτές

Από τα αρχαία