δεξιός

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	δεξιός	η	δεξιά	το	δεξιό
γενική	του	δεξιού	της	δεξιάς	του	δεξιού
αιτιατική	τον	δεξιό	τη	δεξιά	το	δεξιό
κλητική		δεξιέ		δεξιά		δεξιό
↓ πτώσεις	πληθυντικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	οι	δεξιοί	οι	δεξιές	τα	δεξιά
γενική	των	δεξιών	των	δεξιών	των	δεξιών
αιτιατική	τους	δεξιούς	τις	δεξιές	τα	δεξιά
κλητική		δεξιοί		δεξιές		δεξιά
Κατηγορία όπως «παλιός» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

δεξιός < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική δεξιός

για την πολιτική < σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική droit (από τη Γαλλική Επανάσταση, όταν τα συντηρητικότερα μέλη της Νομοθετικής Εθνοσυνέλευσης κάθονταν στη δεξιά πλευρά της αίθουσας συνεδριάσεων, όπως φαίνεται από το προεδρείο)

Προφορά

ΔΦΑ : /ðe.ksiˈos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : δε‐ξι‐ός

ΔΦΑ : /ðeˈksços/ (σε γρήγορο λόγο)

Επίθετο

δεξιός, -ά, -ό

1. που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά της καρδιάς αυτού που μιλάει
2. (μεταφορικά) εύσημες σημασίες
   1. (ουσιαστικοποιημένο) → δείτε  το δεξί
   2. (ουσιαστικοποιημένο) → δείτε  η δεξιά

   άλλες μορφές: δεξής

3. (πολιτική)
   1. σχετικός με τα πολιτικά κόμματα που θεωρούνται συντηρητικά
   2. που ανήκει σε ή ψηφίζει συντηρητικά πολιτικά κόμματα

      → δείτε και τη λέξη δεξιά (θηλυκό ουσιαστικό)

Συγγενικά

 ετυμολογικό πεδίο 
δεξι- 

• αδέξια
• αδέξιος
• αδεξιοσύνη
• αδεξιότητα
• ακροδεξιά
• ακροδεξιός
• αμφιδέξιος
• αντιδεξιός
• αριστεροδέξιος
• δεξιά
• δεξιόστροφος
• δεξιοσύνη
• δεξιοτέχνης
• δεξιοτεχνία
• δεξιοτέχνισσα
• δεξιότητα
• δεξιόχειρας
• δεξιοχειρία
• δεξιώνομαι
• δεξίωση
• επιδέξια
• επιδέξιος
• επιδεξιότητα
• κεντροδεξιά
• κεντροδεξιός

Εκφράσεις

• με το δεξί
• το δεξί χέρι: έμπιστος και σημαντικός βοηθός κάποιου

Μεταφράσεις

    δεξιός

αγγλικά : right (en) γαλλικά : droit (fr), 3- de droite (fr), à droite (fr) γερμανικά : recht (de) κροατικά : desni (hr) πολωνικά : prawy (pl)

    δεξί χέρι

γαλλικά : bras (fr) droit (fr)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ	δεξιός	ἡ	δεξιᾱ́	τὸ	δεξιόν
γενική	τοῦ	δεξιοῦ	τῆς	δεξιᾶς	τοῦ	δεξιοῦ
δοτική	τῷ	δεξιῷ	τῇ	δεξιᾷ	τῷ	δεξιῷ
αιτιατική	τὸν	δεξιόν	τὴν	δεξιᾱ́ν	τὸ	δεξιόν
κλητική ὦ!		δεξιέ		δεξιᾱ́		δεξιόν
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ	δεξιοί	αἱ	δεξιαί	τὰ	δεξιᾰ́
γενική	τῶν	δεξιῶν	τῶν	δεξιῶν	τῶν	δεξιῶν
δοτική	τοῖς	δεξιοῖς	ταῖς	δεξιαῖς	τοῖς	δεξιοῖς
αιτιατική	τοὺς	δεξιούς	τὰς	δεξιᾱ́ς	τὰ	δεξιᾰ́
κλητική ὦ!		δεξιοί		δεξιαί		δεξιᾰ́
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	δεξιώ	τὼ	δεξιᾱ́	τὼ	δεξιώ
γεν-δοτ	τοῖν	δεξιοῖν	τοῖν	δεξιαῖν	τοῖν	δεξιοῖν
2η&1η κλίση, Κατηγορία 'ξηρός' όπως «ξηρός» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

δεξιός, ήδη ανθρωπωνύμιο στη μυκηναϊκή 𐀆𐀑𐀯𐀺 (de-ki-si-wo) < *δεξι-Ϝός < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *deḱs- (δεξιός) < πιθανόν πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *deḱ- (δέχομαι, αντιλαμβάνομαι). Συγγενή: σανσκριτική दक्षिण (dákṣiṇa), λατινική dexter > ιταλική destro, ισπανική diestro.

Επίθετο

δεξιός, -ά, -όν

1. δεξιός, που βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά της καρδιάς αυτού που μιλάει
2. ευνοϊκός
3. (μεταφορικά) επιδέξιος
4. (αστρονομία) νότιος (δεξιά της ανατολής)

Συγγενικά

• δεξιτερός

(Χρειάζεται επεξεργασία)

• Λέξεις δεξι- & δεξί- @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts

Πηγές

• δεξιός - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• δεξιός - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.