Βικιλεξικό

βίος

Δείτε επίσης : βιος

Νέα ελληνικά (el)

επεξεργασία
↓ πτώσεις       ενικός         πληθυντικός  
ονομαστική ο βίος οι βίοι
      γενική του βίου των βίων
    αιτιατική τον βίο τους βίους
     κλητική βίε βίοι
Κατηγορία όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

  Ετυμολογία

επεξεργασία
βίος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική βίος < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʷeyh₃- (ζω) → δείτε και το λατινικό vivo

  Προφορά

επεξεργασία
ΔΦΑ : /ˈvi.os/
τυπογραφικός συλλαβισμός : βί‐ος

  Ουσιαστικό

επεξεργασία

βίος αρσενικό

  1. η ζωή
    ⮡  περιπετειώδης βίος
  2. η δραστηριότητα σ' ένα τομέα της ζωής
    ⮡  Ο συζυγικός τους βίος ήταν δυστυχισμένος.
  3. η αφήγηση της ζωής και της δραστηριότητας ανθρώπων, βιογραφία
    ⮡  βίοι επιφανών ανδρών
    ※  ..του Ευαγγελίου και των Πράξεων, βασίζεται στην παράδοση, που αποτυπώθηκε στην υμνολογία (στιχηρά του Εσπερινού) και στο Συναξάριο της Αναλήψεως, όπως επίσης και στον Βίο της Παναγίας του ιερομονάχου Επιφανίου. (Εικόνες της Κρητικής τέχνης από τον Χάνδακα ως την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, επιμ. Μανόλης Μπουρμπουδάκης, 2004, σελ. 367)

Εκφράσεις

επεξεργασία

Συγγενικά

επεξεργασία

→ και δείτε τις λέξεις βιο-, βιό-, -βιος και βιώνω

  Μεταφράσεις

επεξεργασία
    βίος

→ δείτε τη λέξη ζωή

  Πηγές

επεξεργασία


Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

επεξεργασία

  Ετυμολογία

επεξεργασία
βίος < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική βίος < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʷeyh₃

  Ουσιαστικό

επεξεργασία

βίος αρσενικό

  1. o βίος, η ανθρώπινη ζωή
  2. τα αγαθά, ο πλούτος
  3. ≈ συνώνυμα: τό βίος (ουδέτερο)

Άλλες μορφές

επεξεργασία

  Ουσιαστικό

επεξεργασία

βίος ουδέτερο

  1. η περιουσία
  2. η ευμάρεια

Άλλες μορφές

επεξεργασία

  Πηγές

επεξεργασία


Αρχαία ελληνικά (grc)

επεξεργασία
↓ πτώσεις       ενικός         πληθυντικός  
ονομαστική ὁ βίος οἱ βίοι
      γενική τοῦ βίου τῶν βίων
      δοτική τῷ βίῳ τοῖς βίοις
    αιτιατική τὸν βίον τοὺς βίους
     κλητική ὦ! βίε βίοι
  δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ τὼ  βίω
γεν-δοτ τοῖν  βίοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

  Ετυμολογία

επεξεργασία
βίος < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʷeyh₃- (ζω) → δείτε και το λατινικό vivo

  Ουσιαστικό

επεξεργασία

βίος, -ου αρσενικό

  1. βίος, τρόπος διαβίωσης
    ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 15 (ο. Τηλεμάχου ἐπάνοδος.), στίχ. 491 (491-492)
    ζώεις δ᾽ ἀγαθὸν βίον· αὐτὰρ ἐγώ γε | πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἀλώμενος ἐνθάδ᾽ ἱκάνω.»
    ζεις μια ζωή της προκοπής. Ενώ εγώ έφτασα εδώ | περιπλανώμενος, γυρίζοντας από τη μία πολιτεία στην άλλη.»
    Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
    ※  4ος πκε αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Κατὰ Μειδίου περὶ τοῦ κονδύλου, 21
    ἐξελέγξω δὲ πρῶτον μὲν ὅσ᾽ αὐτὸς ὑβρίσθην, ἔπειθ᾽ ὅσ᾽ ὑμεῖς· μετὰ ταῦτα δὲ καὶ τὸν ἄλλον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, βίον αὐτοῦ πάντ᾽ ἐξετάσω, καὶ δείξω πολλῶν θανάτων, οὐχ ἑνὸς ὄντ᾽ ἄξιον.
    Θα αποδείξω πρώτα τις προσβολές που δέχθηκα εγώ και στη συνέχεια όσες υποφέρατε σεις· έπειτα θα εξετάσω και όλη την υπόλοιπη ζωή του κατηγορουμένου και θα δείξω ότι του αξίζει να καταδικασθεί όχι μία, αλλά πολλές φορές σε θάνατο.
    Μετάφραση (1989): Γ. Ξανθάκη-Καραμάνου, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών @greek‑language.gr
  2. διάρκεια της ζωής
    ※  5ος/4ος πκε αιώνας Δημόκριτος, Απόσπασμα, 115, [118 N.] — *84, @scaife.perseus
    ὁ κόσμος σκηνή, ὁ βίος πάροδος· ἦλθες, εἶδες, ἀπῆλθες.
    ※  4ος/5ος κε αιώνας Παλλαδάς στην ⌘ Παλατινή Ανθολογία, βιβλίο 10ο, επίγραμμα 72 Παλλαδά @poesialatina.it @books.google.gr
    Σκηνὴ πᾶς ὁ βίος καὶ παίγνιον· ἢ μάθε παίζειν | τὴν σπουδὴν μεταθεὶς ἢ φέρε τὰς ὀδύνας.
    Όλη η ζωή είναι θέατρο και παιχνίδι. Ή μάθε να παίζεις | αφήνοντας στην άκρη τη σοβαρότητα ή υπέμεινε τα βάσανα.
    Μετάφραση λέξεων: Βικιλεξικό.
  3. τα προς το ζην, περιουσία, εισόδημα
    ※  7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, Ἔργα καὶ Ἡμέραι, 42 (42-44)
    Κρύψαντες γὰρ ἔχουσι θεοὶ βίον ἀνθρώποισιν. | ῥηιδίως γάρ κεν καὶ ἐπ᾽ ἤματι ἐργάσσαιο | ὥστε σε κεἰς ἐνιαυτὸν ἔχειν καὶ ἀεργὸν ἐόντα·
    Γιατί οι θεοί τα αναγκαία της ζωής τα ᾽χουν κρυμμένα απ᾽ τους ανθρώπους. | Αλλιώς με ευκολία θα δούλευες για μιαν ημέρα | και θα ᾽χες για μια ολόκληρη χρονιά τα απαραίτητα, ακόμη κι αν άεργος καθόσουν.
    Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
    ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 8 (Οὐρανία), 106.3
    Ὦ πάντων ἀνδρῶν ἤδη μάλιστα ἀπ᾽ ἔργων ἀνοσιωτάτων τὸν βίον κτησάμενε, τί σε ἐγὼ κακὸν ἢ αὐτὸς ἢ τῶν ἐμῶν τις ἐργάσατο, ἢ σὲ ἢ τῶν σῶν τινα, ὅτι με ἀντ᾽ ἀνδρὸς ἐποίησας τὸ μηδὲν εἶναι;
    «Άνθρωπε που απόχτησες την περιουσία σου με τις πιο ανόσιες επιχειρήσεις απ᾽ όσες είδε ο κόσμος ώς τώρα, τί κακό ή εγώ ο ίδιος ή κάποιος απ᾽ την οικογένειά μου σου έκανε, ή σε σένα ή σε κάποιον απ᾽ τους δικούς σου, και με κατάντησες, από άντρας που ήμουνα, ένα μηδενικό;
    Μετάφραση (1995): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
    ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Οἰκονομικός, 6.11
    Ὅτι μέν, ὦ Σώκρατες, κάλλιστόν τε καὶ ἄριστον καὶ ἥδιστον ἀπὸ γεωργίας τὸν βίον ποιεῖσθαι πάνυ μοι δοκῶ πεπεῖσθαι ἱκανῶς·
    Σωκράτη, είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι το πιο ωραίο, το πιο ευγενικό και το πιο ευχάριστο πράγμα είναι το να ζει κανείς από τη γεωργία·
    Μετάφραση (2007): Έφη Δημητριάδου-Τουφεξή. Θεσσαλονίκη:Ζήτρος @greek‑language.gr
  4. βιογραφία
    ※  1ος/2ος κε αιώνας ⌘ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Ἀλέξανδρος, 1.1
    Τὸν Ἀλεξάνδρου τοῦ βασιλέως βίον καὶ τὸν Καίσαρος, ὑφ᾽ οὗ κατελύθη Πομπήϊος, ἐν τούτῳ τῷ βιβλίῳ γράφοντες, διὰ τὸ πλῆθος τῶν ὑποκειμένων πράξεων οὐδὲν ἄλλο προεροῦμεν ἢ παραιτησόμεθα τοὺς ἀναγινώσκοντας, ἐὰν μὴ πάντα μηδὲ καθ᾽ ἕκαστον ἐξειργασμένως τι τῶν περιβοήτων ἀπαγγέλλωμεν, ἀλλ᾽ ἐπιτέμνοντες τὰ πλεῖστα, μὴ συκοφαντεῖν.
    Γράφοντας στο βιβλίο αυτό για τη ζωή του βασιλιά Αλέξανδρου και του Καίσαρα, από τον οποίο ανατράπηκε ο Πομπήιος, δεν θα κάνουμε, λόγω της πληθώρας των πράξεων που πραγματευόμαστε, κανέναν άλλον πρόλογο παρά θα ζητήσουμε από τους αναγνώστες να μη μας κατακρίνουν, εάν δεν καλύψουμε τα πάντα μήτε και αναφερθούμε λεπτομερώς στην καθεμιά χωριστά από τις περιβόητες πράξεις τους, αλλά μιλήσουμε συνοπτικά για τις περισσότερες από αυτές.
    Κείμενο & Μετάφραση (2012): Γιαγκόπουλος, Α.Ι., Ζ.Ε. Μαλαθούνη. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. @greek‑language.gr
  5. κατοικία, διαμονή

Συγγενικά

επεξεργασία
όπως

  Πηγές

επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiktionary.org/w/index.php?title=βίος&oldid=6728751"