κόνδυλος

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	κόνδυλος	οι	κόνδυλοι
γενική	του	κονδύλου & κόνδυλου	των	κονδύλων
αιτιατική	τον	κόνδυλο	τους	κονδύλους & κόνδυλους
κλητική		κόνδυλε		κόνδυλοι
Κατηγορία όπως «δάσκαλος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

κόνδυλος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική κόνδυλος < κονδός < κοντός < κεντέω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *ḱent- σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική tubercule

Ουσιαστικό

κόνδυλος αρσενικό

1. (ανατομία) προεξοχή οστού με κυλινδρικό σχήμα, η οποία ως μέρος μιας άρθρωσης, περιορίζει τις κινήσεις του οστού εντός ορισμένων ορίων
2. (βοτανική) υπόγειος βλαστός με αποταμιευτικό ρόλο

     Στις περισσότερες περιπτώσεις το άμυλο είναι η κύρια αποταμιευτική ουσία του κονδύλου. Η πατάτα είναι αμυλούχος κόνδυλος.

3. (γεωλογία) στρογγυλεμένος ακανόνιστος όγκος ορυκτών ουσιών, με σύσταση τελείως διαφορετική από τα πετρώματα που τις περικλείουν

Συγγενικά

• → δείτε τις λέξεις κοντύλι και κοντός

Μεταφράσεις

    προεξοχή

    υπόγειος βλαστός

αγγλικά : tuber (en) γαλλικά : tubercule (fr)

    γεωλογία - αλλοβήσσαλο

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	κόνδυλος	οἱ	κόνδυλοι
γενική	τοῦ	κονδύλου	τῶν	κονδύλων
δοτική	τῷ	κονδύλῳ	τοῖς	κονδύλοις
αιτιατική	τὸν	κόνδυλον	τοὺς	κονδύλους
κλητική ὦ!		κόνδυλε		κόνδυλοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		κονδύλω
γεν-δοτ	τοῖν		κονδύλοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'θρίαμβος' όπως «θρίαμβος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

κόνδυλος < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

κόνδυλος, -ου αρσενικό

1. γροθιά
2. (συνεκδοχικά) χτύπημα με τη γροθιά, γρονθοκόπημα

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Εἰρήνη, στίχ. 258

   μῶν τῶν σκορόδων ἐνέβαλεν εἰς τὸν κόνδυλον;

   Μην έβαλε και σκόρδα στη σφαλιάρα;

   Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Λυσιστράτη, στίχ. 366

   τί δ᾽, ἢν σποδῶ τοῖς κονδύλοις; τί μ᾽ ἐργάσει τὸ δεινόν;

   Μωρ᾽ αν σε λιώσω στις μπουνιές, σαν τί μπορείς να κάνεις;

   Μετάφραση (1965): Κώστας Βάρναλης, Αθήνα: Κέδρος @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Σφῆκες, στίχ. 254 (254-255)

   εἰ νὴ Δί᾽ αὖθις κονδύλοις νουθετήσεθ᾽ ἡμᾶς, | ἀποσβέσαντες τοὺς λύχνους ἄπιμεν οἴκαδ᾽ αὐτοί·

   Αν θα μας ορμηνεύετε πάλι με χαστούκια, | σβήνουμε τα λυχνάρια μας και γυρνούμε σπίτι·

   Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr

   ※  4oς πκε αιώνας Αισχίνης, Κατὰ Κτησιφῶντος, 52

   καὶ ταῦτ᾽ ἤδη τὰ περὶ Μειδίαν καὶ τοὺς κονδύλους οὓς ἔλαβεν ἐν τῇ ὀρχήστρᾳ χορηγὸς ὤν, καὶ ὡς ἀπέδοτο τριάκοντα μνῶν ἅμα τήν τε εἰς αὑτὸν ὕβριν καὶ τὴν τοῦ δήμου καταχειροτονίαν ἣν ἐν Διονύσου κατεχειροτόνησε Μειδίου.

   ακόμη ποιος ο λόγος να αναφερθώ στα όσα συνέβησαν μεταξύ αυτού και του Μειδία, τις γροθιές που έφαγε ο Δημοσθένης στην ορχήστρα όντας χορηγός, ότι πούλησε για τριάντα μνες τόσο την προσβολή στο πρόσωπό του όσο και την καταδικαστική απόφαση του λαού εναντίον του Μειδία μέσα στο θέατρο του Διονύσου;

   Μετάφραση (2012): Α. Ι. Γιαγκόπουλος @greek‑language.gr

3. (ιατρική) οποιοδήποτε σκληρό και οστεώδες εξόγκωμα
4. (ανατομία) οι αρθρώσεις των δακτύλων
5. (ανατομία) αρμός κάθε άρθρωσης, κλείδωση

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Ἱπποκράτης, Περὶ τόπων τῶν κατὰ ἄνθρωπον, (De locis in homine), κεφ. 6, p.288 @scaife.perseus

   Δάκτυλοι ἄρθρα ἔχουσι πολλὰ, ἕκαστος τρία, ἓν μὲν ὑπὸ τῷ ὄνυχι ἐν μέσῳ τοῦ τε ὄνυχος καὶ τοῦ κονδύλου, ἄλλο ἐν τῷ κονδύλῳ, ᾗ καὶ ξυγκάμπτουσι τοὺς δακτύλους, ἄλλο τρίτον, ᾗ ὁ δάκτυλος ἀπὸ τῆς χειρὸς ἀποπέφυκεν.

6. (ιατρική) (για ούλα δοντιών) εξόγκωμα, πρήξιμο
7. μέτρο μήκους

Συγγενικά

• ἀκόνδυλος
• ἀκροκονδύλιον
• ἀποκονδυλόομαι
• δαμασικόνδυλος
• δικόνδυλος
• κατακονδύλιστος
• κατακονδυλίζω
• κατακονδυλόω
• κονδύλιον
• κονδυλισμός
• κονδυλιστής
• κονδυλίζω
• κονδυλοειδής
• κονδυλόομαι
• κονδυλώδης
• κονδύλωμα
• κονδύλωσις
• κονδυλωτός
• μετακόνδυλοι
• μονοκόνδυλος
• προκόνδυλοι
• ῥυποκόνδυλος

Παροιμίες

• κολλύραν καὶ κόνδυλον ὄψον ἐπʼ αὐτῇ: κουλούρι με ξύλο για προσφάι, δηλ. ένα «γερό ξύλο»

  → δείτε παράθεμα στο κολλύρα

Πηγές

• κόνδυλος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• κόνδυλος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.