βάτος

Νέα ελληνικά (el)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈva.tos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : βά‐τος

τονικό παρώνυμο: βατός

Ετυμολογία 1

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός		2ος πληθυντικός
	αρσενικό		αρσενικό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	βάτος	οι	βάτοι	τα	βάτα
γενική	του	βάτου	των	βάτων	των	βάτων
αιτιατική	τον	βάτο	τους	βάτους	τα	βάτα
κλητική		βάτε		βάτοι		βάτα
Κατηγορία όπως «ναύλος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

βάτος < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική βάτος (θηλυκό για το θάμνο, επίσης αρσενικό για ένα είδος σαλαχιού). Συγκρίνετε με το θηλυκό βάτος.

Βάτος του είδους Rubus crataegifolius.

Ουσιαστικό

βάτος αρσενικό ή θηλυκό

• (φυτό)
  1. θάμνος του γένους Rubus, συνήθως αγκαθωτός, με οδοντωτά φύλλα και μικρά άνθη· μερικά είδη παράγουν εδώδιμους καρπούς, όπως η βατομουριά και η σμεουριά
  2. (γενικά) αγκαθωτός θάμνος διαφόρων ειδών, ή χαμηλό δέντρο

Συνώνυμα

• βάτος (λόγιο θηλυκό)
• βατουριά
• βατσινιά
• βάτσο (ουδέτερο)
• βατσουνιά

Συγγενικές λέξεις

• βατιάς (αρσενικό, λόγιο)
• βάτινος
• βάτινο (ο καρπός)
• βατοβλάσταρο
• βατοκόπι
• βατοκόπος
• βατοκοπώ
• βατομουριά
• βατόμουρο
• Βατοπέδι
• βατοπεδινός
• βατουλιά
• βατούνι
• βατουριά

• και Βατ-, Βατο- (σύνθετα ταξινομικών όρων βοτανικής)

διαλεκτικά:

• βατερός, βατερόν (κυπριακά)

Δείτε επίσης

• σμεουριά

αρχαία ελληνική:

• βατία
• βάτον (ουδέτερο, ο καρπός του θάμνου)

Μεταφράσεις

    γενικά: αγκαθωτός θάμνος

αγγλικά : briar (en), bramble (en) γαλλικά : ronce (fr) εσπεράντο : rubusarbeto (eo) λατινικά : rubus (la)

Ουσιαστικό

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	βάτος	οι	βάτοι
γενική	του	βάτου	των	βάτων
αιτιατική	τον	βάτο	τους	βάτους
κλητική		βάτε		βάτοι
Κατηγορία όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

βάτος αρσενικό

• (μόνον αρσενικό: ιχθυολογία) είδος ψαριού

  ≈ συνώνυμα: βατί

Συγγενικές λέξεις

• βατί (ουδέτερο)
• βατόπουλο

Δείτε επίσης

• και τη συνώνυμη αρχαία ελληνική βατίς

Μεταφράσεις

    ο βάτος (το είδος ψαριού)

Ετυμολογία 2

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	η	βάτος	οι	βάτοι
γενική	της	βάτου	των	βάτων
αιτιατική	τη	βάτο	τις	βάτους
κλητική		βάτε		βάτοι
Κατηγορία όπως «νόσος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

βάτος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική βάτος (θηλυκό για το θάμνο). Συγκρίνετε με το αρσενικό βάτος.

Ουσιαστικό

βάτος αρσενικό ή θηλυκό

• (λόγιο, βοτανική) ο βάτος, όπως αναφέρεται σε βιβλικό κείμενο

Εκφράσεις

• η φλεγομένη βάτος
• η καιομένη βάτος : κατά τη Βίβλο, θάμνος που ο Μωυσής είδε να φλέγεται χωρίς να καίγεται (Έξοδος, κεφάλαιο 3)

Μεταφράσεις

    η βάτος σε βιβλικό κείμενο

Πηγές

• Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964). Μέγα λεξικόν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης. Αθήνα: Ελληνική Παιδεία. Α΄ έκδοση: 1930-1950. 
• «βάτος» -  Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

βάτος < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική βάτος (αρσενικό και θηλυκό στις ίδιες σημασίες)

Ουσιαστικό

βάτος αρσενικό ή θηλυκό

• (φυτό) ο βάτος (αγκαθωτός θάμνος)

Παράγωγες λέξεις

• βατοκλαδοκρυβοῦμαι
• βατοκόπιον
• Βάτος (κύριο όνομα)
• βατώδης

Δε σχετίζεται το βαττολογῶ, ούτε ο δυσβατότοπος (δυσβατό-τοπος)

Ουσιαστικό

βάτος αρσενικό

• (ιχθυολογία) ο βάτος (είδος ψαριού), ράγια

Παράγωγες λέξεις

• βατόπουλον, βατόπουλο (υποκοριστικό)

Πηγές

• «βάτος» - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
• «βάτος» -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• σελ.112, Τόμος 4ος - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης).   Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία 1

βάτος < αβέβαιης ετυμολογίας, μάλλον Πρότυπο:μεσογειακό δάνειο. Πιθανόν συνδέεται με το μαντία και τo συγγενικό στην αλβανική man.

Δε σχετίζονται: Βατίεια, Βάτεια (ιλλυρικής προέλεσυης), ούτε τα παράγωγα όπως βατήρ του βατεύω < βαίνω

Ουσιαστικό

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ἡ	βάτος	αἱ	βάτοι
γενική	τῆς	βάτου	τῶν	βάτων
δοτική	τῇ	βάτῳ	ταῖς	βάτοις
αιτιατική	τὴν	βάτον	τὰς	βάτους
κλητική ὦ!		βάτε		βάτοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		βάτω
γεν-δοτ	τοῖν		βάτοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «νόσος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

βάτος θηλυκό

• (φυτό) ο βάτος (αγκαθωτός θάμνος)

Παράγωγες λέξεις

• βατία
• βάτινος
• βάτιον
• βατόεις
• βατόρριζα
• βατώδης

Ουσιαστικό

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	βάτος	οἱ	βάτοι
γενική	τοῦ	βάτου	τῶν	βάτων
δοτική	τῷ	βάτῳ	τοῖς	βάτοις
αιτιατική	τὸν	βάτον	τοὺς	βάτους
κλητική ὦ!		βάτε		βάτοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		βάτω
γεν-δοτ	τοῖν		βάτοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

βάτος αρσενικό

• (ιχθυολογία) είδος πλατιού ψαριού όπως το σαλάχι, ο βάτος

Συγγενικές λέξεις

• βατίς
• βατιδοσκόπος

Ετυμολογία 2

βάτος < (άμεσο δάνειο) εβραϊκή בַּת‎ (baṯ)

Ουσιαστικό

βάτος αρσενικό

• μονάδα μέτρησης υγρών

  άλλες μορφές: βάδος

Συγγενικές λέξεις

• πιθανόν βατιάκη, βατιάκιον

Πηγές

• «βάτος» - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• «βάτος» - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
• Beekes, Robert (Μπέκες, Ρόμπερτ) (2010). Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. 
• Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.