α-

Ελληνικά (el)

Ετυμολογία

α- < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἀ- και ἀν-. Επίσης, το αθροιστικό ἁ-. Ειδικότερα, δείτε σε κάθε είδος προθήματος.

Πρόθημα

α-

1. α- στερητικό πρόθημα, που δηλώνει έλλειψη, απουσία, στέρηση.

   άβουλος, απέραντος, αναξιόπιστος, ανεδαφικός

   ΜΟΡΦΕΣ: α- / ά-, αν- / άν- (πριν από φωνήεν) και ανα- / ανά-, ανε- / ανέ-, ανη- / ανή- για λέξεις που αρχίζουν από α, ε, η

   < αρχαίο στερητικό ἀν- < μεταπτωτική βαθμίδα από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *ne-. Δείτε και νη-.

   → δείτε και τα προθήματα ανε- και ανη-

2. α- αθροιστικό πρόθημα, που δηλώνει κατά το όμοιο, ή μαζί με άλλο

   αδελφός, ακόλουθος, αθρόος, άπας

   < αρχαία ελληνική ἁ- (αργότερα ἀ-) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *sem- (ένας), όπως κανονικά με δασεία (π.χ. ἁπλοῦς, ἅπας) ή με ψιλή λόγω ανομοίωσης ή αναλογίας (π.χ. ἀδελφός, ἀθρόος)

3. α- επιτατικό πρόθημα, που δηλώνει επίταση της κυρίας έννοιας

   ασκελής, αχανής, ατενής

4. α- προτακτικό (λαϊκότροπο) που προτάσσεται σε λέξεις πριν από σύμφωνο

   λυγαριά > αλυγαριά, μάχη > αμάχη, ιταλική lisciva > αλισίβα

   < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ἀ- προτακτικό < συμπροφορά με λέξεις που τελειώνουν σε -α (όπως μια, ένα, να).

   π.χ. μία μάχη /mia-maçi > miamaçi > mi-amaçi/

   • α- αρκτικό (λαϊκότροπο) με αλλαγή του αρκτικού φωνήεντος

     ελαφρός > αλαφρός

     < όπως και το προτακτικό, από συμπροφορά με αποφυγή χασμωδίας (ένα ελαφρό /ena-elafro > enalafro > en-alafro/)

Δείτε επίσης

• Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα α- στο Βικιλεξικό και τις μορφές του

όπως

• Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα α-, επιτατικό στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα α-, προτακτικό στο Βικιλεξικό

Μεταφράσεις

    στερητικό πρόθημα

αγγλικά : un- (en), in- (en) αρχαία ελληνικά : ἀ- γαλλικά : in- (fr) γερμανικά : un- (de) εσπεράντο : mal- (eo) ισπανικά : in- (es) ιταλικά : in- (it) καταλανικά : in- (ca)

λατινικά : in- (la) ουκρανικά : не- (uk) (ne-) πολωνικά : nie- (pl) πορτογαλικά : in- (pt) ρουμανικά : ne- (ro) ρωσικά : не- (ru) (ne-) σανσκριτικά : अ- (sa) (a-) σερβικά : не- (sr) (ne-)

---

Τσακωνικά (tsd)

Ετυμολογία

α- < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἀ-

• για το προτακτικό α- < από συμπροφορά με το άθρορ, ή συνεκφορά με προηγούμενη λέξη που λήγει σε [a]

Πρόθημα

α- ή αν- πριν από φωνήεν

1. α- στερητικό πρόθημα, που δηλώνει έλλειψη ή στέρηση όπως στην κοινή νεοελληνική

   άβραστε (άβραστος)

2. α- προτακτικό ή προθετικό πρόθημα

   α (θηλυκό άρθρο) βδέλλα > αβδέα

Δείτε επίσης

• Τσακωνικές λέξεις με πρόθημα α- στο Βικιλεξικό

Πηγές

• Κωστάκης, Θανάσης Π. Λεξικό της τσακωνικής διαλέκτου. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, τόμοι Α', Β' 1986, τόμος Γ' 1987), λήμμα «α στερητικό», σελ. 1, 2, Τόμος 1ος@academyofathens