τόξον

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	τὸ	τόξον	τὰ	τόξᾰ
γενική	τοῦ	τόξου	τῶν	τόξων
δοτική	τῷ	τόξῳ	τοῖς	τόξοις
αιτιατική	τὸ	τόξον	τὰ	τόξᾰ
κλητική ὦ!		τόξον		τόξᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		τόξω
γεν-δοτ	τοῖν		τόξοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'τέκνον' όπως «τέκνον» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

τόξον < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

τόξον, -ου ουδέτερο (συχνά στον πληθυντικό)

1. τόξο

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 8 (Θ. Θεῶν ἀγορά. Κόλος μάχη.), στίχ. 329

   τόξον δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.

   και του ᾽πεσε το τόξο από το χέρι.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 21 (φ. Τόξου θέσις.), στίχ. 409

   ὣς ἄρ᾽ ἄτερ σπουδῆς τάνυσεν μέγα τόξον Ὀδυσσεύς.

   έτσι κι ο Οδυσσέας εύκολα τάνυσε το μέγα τόξο,

   Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

2. η τέχνη της τοξοβολίας

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 1 (Κλειώ), 73.3

   ὥστε δὲ περὶ πολλοῦ ποιεόμενος αὐτούς, παῖδάς σφι παρέδωκε τὴν γλῶσσάν τε ἐκμαθεῖν καὶ τὴν τέχνην τῶν τόξων.

   Και επειδή πολύ τους υπολόγιζε, τους εμπιστεύθηκε μερικά παιδιά των Λυδών, για να μάθουν κοντά τους τη γλώσσα τους και την τέχνη του τόξου.

   Μετάφραση (1964): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

3. ουράνιο τόξο

   ※  3ος/2ος πκε αιώνας ⌘ Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις, 9.13, κατά την Μετάφραση των Εβδομήκοντα

   τὸ τόξον μου τίθημι ἐν τῇ νεφέλῃ,

4. (στον πληθ) τα βέλη, το τόξο και τα βέλη μαζί

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 21 (Φ. Μάχη παραποτάμιος.), στίχ. 496

   ὣς ἡ δακρυόεσσα φύγεν, λίπε δ᾽ αὐτόθι τόξα.

   ομοίως έφυγε η θεά και αφήκε αυτού τα βέλη.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

5. μέρος άμαξας
6. αψίδα, καμάρα
7. (ιατρική) καμπύλο ανάκλιντρο που το χρησιμοποιούσαν για ακρωτηριασμούς

Συγγενικά

• ἀφιπποτοξότης
• ἀραβοτοξότης
• ἀργυρότοξος
• ἀτόξευτος
• ἄτοξος
• δορατοξόος
• εὔτοξος
• ἱπποτοξότης
• καλλίτοξος
• κλυτότοξος
• λαμπρότοξος
• μεγαλότοξος
• ὁμότοξος
• σκυθοτοξότης
• τοξαλκέτης
• τοξαλκής
• τοξάριον
• τοξαρχέω
• τόξαρχος
• τοξάζομαι
• τόξευμα
• τοξεύς
• τόξευσις
• τοξευτήρ
• τοξευτής
• τοξευτικός
• τοξευτός
• τοξεύω
• τοξοβέλεμνος
• τοξοβόλος
• τοξοδάμας
• τοξόδαμνος
• τοξοειδής
• τοξοφορέω
• τοξοφόρμιγξ
• τοξοφόρος
• τοξόκλυτος
• τοξόομαι
• τοξοποιέω
• τοξοποιία
• τοξοποιός
• τοξοθήκη
• τοξοσύνη
• τοξότας
• τοξοτευχής
• τοξότης
• τοξότις
• τοξουλκός
• τοξοχίτων
• χαλκότοξος
• χρυσότοξος

• → και δείτε τη λέξη τοξεύω

Εκφράσεις

• (μεταφορικά) ἀμπέλινα τόξα: οι συνέπειες της οινοποσίας

  ※  2ος/3ος κε αιώνας ⌘ Αθήναιος ο Ναυκρατίτης, Δειπνοσοφισταί, 11.21 @scaife.perseus.

  ἀέξονται φρένας ἀμπελίνοις τόξοις δαμέντες.

• (μεταφορικά) τόξα ἡλίου: οι ακτίνες του ήλιου

  ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ἡρακλὴς μαινόμενος, 1090 (1089-1090)

  ἔμπνους μέν εἰμι καὶ δέδορχ᾽ ἅπερ με δεῖ, | αἰθέρα τε καὶ γῆν τόξα θ᾽ ἡλίου τάδε.

  Ζωντανός είμαι και κοιτάω γύρω όσα πρέπει, | τον ουρανό, τη γη κι όλον του Ηλιού τον κύκλο

  Μετάφραση (1911): Κώστας Βάρναλης, Αθήνα: Φέξης @greek‑language.gr

• τόξα λατάγων: η καμπύλη, που σχηματίζει ένα υγρό καθώς χύνεται από ένα δοχείο
• (μεταφορικά) τόξου ῥῦμα: οι Πέρσες
• τόξῳ: κατά εικασία, υποθετικά

  ※  6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Αἰσχύλος, Χοηφόροι, στίχ. 1033

  τόξῳ γὰρ οὔτις πημάτων ἐφίξεται.

Πηγές

• τόξον - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• τόξον - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.