τεμπέλης

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	τεμπέλης	η	τεμπέλα	το	τεμπέλικο
γενική	του	τεμπέλη	της	τεμπέλας	του	τεμπέλικου
αιτιατική	τον	τεμπέλη	την	τεμπέλα	το	τεμπέλικο
κλητική		τεμπέλη		τεμπέλα		τεμπέλικο
↓ πτώσεις	πληθυντικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	οι	τεμπέληδες	οι	τεμπέλες	τα	τεμπέλικα
γενική	των	τεμπέληδων		—	των	τεμπέλικων
αιτιατική	τους	τεμπέληδες	τις	τεμπέλες	τα	τεμπέλικα
κλητική		τεμπέληδες		τεμπέλες		τεμπέλικα
To ουδέτερο, από τα επίθετα σε -ικος. Το αρσενικό και το θηλυκό, και ως ουσιαστικά.
Κατηγορία όπως «ζηλιάρης» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

τεμπέλης < (άμεσο δάνειο) τουρκική tembel < περσική تنبل (tambal: τεμπέλης, νωθρός)

Προφορά

ΔΦΑ : /temˈbe.lis/

Επίθετο

τεμπέλης, -α, -ικο

1. αυτός που δε θέλει να κουράζεται ποτέ και αποφεύγει να κάνει οποιαδήποτε δουλειά

   ⮡  δεν κάνω τίποτε στο σπίτι, είμαι μεγάλος τεμπέλης

2. αυτός που δε θέλει να εργαστεί

   ⮡  είναι ένας τεμπέλης και μισός: δεν έχει δουλέψει ούτε μια μέρα στη ζωή του

Συνώνυμα

• ακαμάτης
• αργόσχολος
• νωθρός
• οκνηρός
• οκνός
• φυγόπονος

Αντώνυμα

• εργατικός
• φιλόπονος

Συγγενικά

• τεμπελιά
• τεμπελιάζω
• τεμπέλιασμα
• τεμπέλικος
• τεμπελχανάς

Παράγωγα

• τεμπελάκος
• τεμπέλαρος
• αρχιτεμπέλης
• τεμπελοδουλειά
• τεμπελόσκυλο

Ουσιαστικό

τεμπέλης αρσενικό

1. (ιδιωματισμός, μεταφορικά) ο παίκτης παρτίδας πρέφας που διαδοχικά δεν παίζει όταν έρχεται η σειρά του να μοιράσει τα φύλλα της τράπουλας (όποτε σε παρτίδα παίζουν τέσσερις παίκτες, αντί των κανονικών τριών)

   μοίρασε, είναι η σειρά σου να γίνεις ο τεμπέλης

2. (προφορικό) στήριγμα του χεριού (αλλά και θήκη αντικειμένων) ανάμεσα στο κάθισμα του οδηγού και του συνοδηγού του αυτοκινήτου, το υποβραχιόνιο

   ⮡  κατά λάθος ξέχασα τα κλειδιά μου μέσα στον τεμπέλη

   ※  Οι τεμπέληδες αυτοκινήτων βοηθούν στην πιο άνετη και ξεκούραστη οδηγική εμπειρία (από εμπορική ιστοσελίδα, ανακτήθηκε στις 3/9/2024)

Μεταφράσεις

    επίθετο

αγγλικά : lazy (en) γαλλικά : paresseux (fr), fainéant (fr) γερμανικά : faul (de), Faulpelz (de) πολωνικά : leniwy (pl) τουρκικά : tembel (tr)

    ουσιαστικό (πρέφα)

    ουσιαστικό (στήριγμα χεριού αυτοκινήτου)

αγγλικά : car armrest (en)

Πηγές

• τεμπέλης - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• τεμπέλης - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
• Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.  (Αʹ έκδοση: 1998)