εἷμα

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	τὸ	εἷμᾰ	τὰ	εἵμᾰτᾰ
γενική	τοῦ	εἵμᾰτος	τῶν	εἱμᾰ́των
δοτική	τῷ	εἵμᾰτῐ	τοῖς	εἵμᾰσῐ(ν)
αιτιατική	τὸ	εἷμᾰ	τὰ	εἵμᾰτᾰ
κλητική ὦ!		εἷμᾰ		εἵμᾰτᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		εἵμᾰτε
γεν-δοτ	τοῖν		εἱμᾰ́τοιν
3η κλίση, Κατηγορία 'κτῆμα' όπως «κτῆμα» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

εἷμα < Ϝεσ-μα με αντέκταση. Θέμα *Ϝεσ- του ἕννυμι (ντύνω) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *wes- στη σημασία ντύνω. Συγγενή: αρχαία ελληνική ἱμάτιον, ἐσθής, ἀμφίεσις, σανσκριτική वस्मन् (vásman), λατινική vestio, vestis (> γαλλική vêtir), πρωτογερμανική *wazjaną (> αγγλική wear)

Ουσιαστικό

εἷμα, -ατος ουδέτερο, συχνά στον πληθυντικό

1. (στον πληθυντικό) ρούχα, ένδυση

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, στη Βικιθήκη

   • 6 (ζ. Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας.), στίχ. 214

     πὰρ δ᾽ ἄρα οἱ φᾶρός τε χιτῶνά τε εἵματ’ ἔθηκαν

     Δίπλα του απόθεσαν τα ρούχα, το πανωφόρι και χιτώνα

     Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   • 7 (η. Ὀδυσσέως εἴσοδος πρὸς Ἀλκίνουν.), στίχ. 265 (264-266)

     πέμπε δ᾽ ἐπὶ σχεδίης πολυδέσμου, πολλὰ δ᾽ ἔδωκε, | σῖτον καὶ μέθυ ἡδύ, καὶ ἄμβροτα εἵματα ἕσσεν, | οὖρον δὲ προέηκεν ἀπήμονά τε λιαρόν τε.

     Μ᾽ έβαλε τότε σε σχεδία ξυλόδετη, | άφθονα τρόφιμα μου δίνει και γλυκό κρασί, μ᾽ έντυσε και με ρούχα αθάνατα, | έστειλε και τον ούριο άνεμο, ήπιο κι άβλαβο, ξοπίσω μου.

     Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 37.2

   εἵματα δὲ λίνεα φορέουσι αἰεὶ νεόπλυτα, ἐπιτηδεύοντες τοῦτο μάλιστα.

   Φορούν λινά ρούχα, πάντοτε φρεσκοπλυμένα, και αυτό είναι κάτι που το φροντίζουν πολύ.

   Μετάφραση (1992): Λεωνίδας Ζενάκος Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

2. (ενδυμασία) ένδυμα, ιμάτιο, εξωτερικό ρούχο

   ※  7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, (αποδίδεται) Ἀσπὶς Ἡρακλέους^w, 159 (159-160)

   εἷμα δ᾽ ἔχ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισι δαφοινεὸν αἵματι φωτῶν, | δεινὸν δερκομένη καναχῇσί τε βεβρυχυῖα.

   Κι ήταν το ρούχο της στους ώμους ματωμένο από το αίμα των ανδρών, | καθώς κοιτούσε φοβερά και με κραυγές βρυχιόταν.

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

   ※  6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Πίνδαρος^w, Πυθιονίκαις, 4. Ἀρκεσιλάῳ Κυρηναίῳ ἅρματι, 233 Επιμ. Boeck, Pindari opera quae supersunt, 1811. (4.233-4.234)

   ὣς ἄρ᾽ αὐδάσαντος ἀπὸ κρόκεον ῥίψαις Ἰάσων εἷμα θεῷ πίσυνος | εἴχετ᾽ ἔργου·

   Έτσι μίλησε, κι ο Ιάσονας επέταξε από πάνω του τον κροκωτό χιτώνα κι ευθύς, με πίστη στον θεό, στο έργο ρίχτηκε·

   Μετάφραση (1994): Γιάννης Οικονομίδης, @greek‑language.gr

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 1 (Κλειώ), 152.1

   ὁ δὲ πορφύρεόν τε εἷμα περιβαλόμενος, ὡς ἂν πυνθανόμενοι πλεῖστοι συνέλθοιεν Σπαρτιητέων, καὶ καταστὰς ἔλεγε πολλὰ τιμωρέειν ἑωυτοῖσι χρηίζων.

   Κι αυτός, αφού ντύθηκε μ᾽ ένα ρούχο πορφυρό —για να το μάθουνε οι Σπαρτιάτες και να μαζευτούν όσο γινόταν περισσότεροι— παρουσιάστηκε μπροστά τους και έλεγε πολλά και διάφορα, τονίζοντας πως είναι ανάγκη να τους βοηθήσουν.

   Μετάφραση (1964): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

3. σκέπασμα, στρώμα, χαλί

   ※  6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Αἰσχύλος, Ἀγαμέμνων, στίχ. 960

   εἱμάτων βαφάς. - βαφές για σκεπάσματα.

Άλλες μορφές

• αιολικός τύπος : ἔμμα
• κρητικός τύπος : ϝῆμα
• ἕμμα
• γῆμα

Σύνθετα

• -είμων Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -είμων στο Βικιλεξικό

όπως

• ἁβροείμων
• ἀνείμων
• δροσοείμων
• δυσείμων
• εὐείμων
• κακοείμων
• κροκοείμων
• λαμπρείμων
• λαμπροείμων
• λευκοείμων
• λευχείμων
• μεγαλοείμων
• μελανείμων
• μελανοείμων
• μελανονεκυοείμων
• μονοείμων
• ποικιλείμων
• πολυείμων
• πτεροείμων
• φαιδροείμων
• φοινικείμων
• χρυσοείμων

• λοιπά σύνθετα:

• διπλοείματος
• δυσείματος
• εἱματανωπερίβαλλος
• εἱματοπώλης

Συγγενικά

• → δείτε τη λέξη ἕννυμι

Πηγές

• εἷμα - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• εἷμα - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
• ἕννυμι σελ. 428-429 - Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.