πιάνω

Αυτή η σελίδα μπήκε στον κατάλογο των σελίδων που χρειάζονται να μορφοποιηθούν όπως συνηθίζεται στο Βικιλεξικό, έτσι ώστε να υπάρχει ομοιομορφία με τις υπόλοιπες σελίδες. Παρακαλούμε βγάλτε αυτή την ετικέτα εάν θεωρείτε ότι η μορφή της σελίδας ταιριάζει με τα στάνταρντ του Βικιλεξικού. Για μορφοποίηση: Χρειάζεται μορφοποίηση, ενημέρωση προτύπων, χωρισμό μεταφράσεων, πηγές, κ.λπ. ‑‑Sarri.greek ♫ | 05:56, 25 Μαρτίου 2023 (UTC).

Νέα ελληνικά (el)

χέρι που πιάνει ένα βιβλίο

τερματοφύλακας που πιάνει την μπάλα

στρατιώτες πιάνουν τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ για τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας (1914)

Ετυμολογία

πιάνω < μεσαιωνική ελληνική πιάνω. Από τον αόριστο ἐπίασα του ρήματος πιάζω (δωρικός τύπος του πιέζω) σχηματίστηκε νέος ενεστώτας σε -νω, κατ' αναλογία με τα έχασα-χάνω, έφθασα - φθάνω κ.α.

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈpça.no/

ομόηχο: πιάνο

Ρήμα

πιάνω , πρτ.: έπιανα, στ.μέλλ.: θα πιάσω, αόρ.: έπιασα, παθ.φωνή: πιάνομαι, μτχ.π.π.: πιασμένος

1. ακουμπώ κάτι γερά

   πιάσε το τραπέζι

   ≈ συνώνυμα: αγγίζω

   ≠ αντώνυμα: αφήνω

2. ακινητοποιώ ένα κινούμενο αντικείμενο με τα χέρια μου και το έχω στην κατοχή μου

   ο τερματοφύλακας έπιασε δύο πέναλντι

3. συλλαμβάνω άνθρωπο ή ζώο (συνήθως μετά από έρευνα ή καταδίωξη)

   έπιασαν τους ληστές

   Ήξεραν πως αν τους έπιαναν η ποινή θα ήταν θάνατος. (Πηνελόπη Δέλτα, Για την πατρίδα)

   ≠ αντώνυμα: αφήνω

4. για σωματικό πόνο ή ενόχληση που δυσκολεύει την κίνηση´

   μ' έπιασε η μέση μου

5. (οικείο) φέρνω, σερβίρω

   για πιάσε κανένα ψαράκι

6. παίρνω κρασί ή λάδι από βαρέλι ή μεγάλο δοχείο και γεμίζω ένα μικρότερο δοχείο
7. καταλαμβάνω κάποιον χώρο

   αυτό το τραπέζι πιάνει πολύ χώρο

8. επιδρώ πάνω σε κάποιον
   1. γενικά

      πήρα ένα υπνωτικό αλλά δεν με έπιασε ακόμα κι έτσι είμαι ακόμα άυπνος

   2. νοιώθω χορτάτος, νοιώθω κορεσμό

      έφαγα μια μπριζόλα και με έπιασε, δεν πεινάω άλλο

   3. με αφορά μέτρο της κυβέρνησης, αλλαγή νόμου

      με πιάνει το μέτρο και θα πληρώσω τα μαλλιοκέφαλά μου

9. με αφορά κατηγορία ή ποινή

   με πιάνει και μένα η αποβολή, με είδε το τελευταίο δευτερόλεπτο δυστυχώς...

10. πετυχαίνω μια επίδοση, φτάνω σε ένα συγκεκριμένο αριθμητικό αποτέλεσμα

    έπιασα δεκατριάρι στο ΠΡΟΠΟ

11. (για τέχνασμα, προσποίηση, κόλπο κλπ) καταφέρνω να ξεγελάσω κάποιον

    δεν έπιασε το κόλπο

12. (ραδιοτηλεπικοινωνίες) συλλαμβάνω κατά τρόπο επαρκή σήμα που εκπέμπεται

    το κινητό μου δεν πιάνει εδώ

    έπιασα έναν καλό σταθμό στο ραδιόφωνο

13. (οικείο) κατανοώ με ακρίβεια αυτό που μου λένε

    δεν ξέρω αν με πιάνετε

14. (ναυτικός όρος): προσεγγίζω, καταπλέω

    θα πιάσουμε Νάξο (= θα προσεγγίσουμε στο λιμάνι της Νάξου)

15. (μετεωρολογία): αρχίζω, ξεσπώ

    κλείστε τ΄ αμπάρια μη πιάσει βροχή, έπιασε μπουρίνι

16. (μεταφορικά) μιλώ για κάποιον

    πριν με πιάσει το στόμα σου, πλύν' το πρώτα καλά, γιατί θα έχουμε κακά ξεμπερδέματα

17. → δείτε και το απρόσωπο πιάνει

Εκφράσεις

• με έπιασε πανικός, με έπιασε σύγκρυο, με έπιασε τεταρταίος πυρετός → δείτε την έκφραση: πάγωσε το αίμα μου
• πιάνει αέρας
• πιάνω πάτο
• πιάνω τον ταύρο από τα κέρατα
• πιάνει τόπο - (προφορικό) έχει αποτέλεσμα, αξιοποιείται θετικά
• πιάσ' τ' αβγό και κούρευ' το

Παροιμίες

• μάθε τέχνη κι άστηνε (κι αν πεινάσεις πιάστηνε)

Κλίση

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	πιάνω	έπιανα	θα πιάνω	να πιάνω		πιάνοντας
β' ενικ.	πιάνεις	έπιανες	θα πιάνεις	να πιάνεις	πιάνε
γ' ενικ.	πιάνει	έπιανε	θα πιάνει	να πιάνει
α' πληθ.	πιάνουμε	πιάναμε	θα πιάνουμε	να πιάνουμε
β' πληθ.	πιάνετε	πιάνατε	θα πιάνετε	να πιάνετε	πιάνετε
γ' πληθ.	πιάνουν(ε)	έπιαναν πιάναν(ε)	θα πιάνουν(ε)	να πιάνουν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		έπιασα	θα πιάσω	να πιάσω		πιάσει
β' ενικ.		έπιασες	θα πιάσεις	να πιάσεις	πιάσε
γ' ενικ.		έπιασε	θα πιάσει	να πιάσει
α' πληθ.		πιάσαμε	θα πιάσουμε	να πιάσουμε
β' πληθ.		πιάσατε	θα πιάσετε	να πιάσετε	πιάστε
γ' πληθ.		έπιασαν πιάσαν(ε)	θα πιάσουν(ε)	να πιάσουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω πιάσει	είχα πιάσει	θα έχω πιάσει	να έχω πιάσει
β' ενικ.	έχεις πιάσει	είχες πιάσει	θα έχεις πιάσει	να έχεις πιάσει	έχε πιασμένο
γ' ενικ.	έχει πιάσει	είχε πιάσει	θα έχει πιάσει	να έχει πιάσει
α' πληθ.	έχουμε πιάσει	είχαμε πιάσει	θα έχουμε πιάσει	να έχουμε πιάσει
β' πληθ.	έχετε πιάσει	είχατε πιάσει	θα έχετε πιάσει	να έχετε πιάσει	έχετε πιασμένο
γ' πληθ.	έχουν πιάσει	είχαν πιάσει	θα έχουν πιάσει	να έχουν πιάσει
Συντελεσμένοι χρόνοι β΄ (μεταβατικοί)
Παρακείμενος	έχω (έχεις, έχει, έχουμε, έχετε, έχουν) πιασμένο
Υπερσυντέλικος	είχα (είχες, είχε , είχαμε, είχατε, είχαν) πιασμένο
Συντελ. Μέλλ.	θα έχω (θα έχεις, θα έχει, θα έχουμε, θα έχετε, θα έχουν) πιασμένο
Υποτακτική	να έχω (να έχεις, να έχει, να έχουμε, να έχετε, να έχουν) πιασμένο

    Παθητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	πιάνομαι	πιανόμουν(α)	θα πιάνομαι	να πιάνομαι
β' ενικ.	πιάνεσαι	πιανόσουν(α)	θα πιάνεσαι	να πιάνεσαι	(πιάνου)
γ' ενικ.	πιάνεται	πιανόταν(ε)	θα πιάνεται	να πιάνεται
α' πληθ.	πιανόμαστε	πιανόμαστε πιανόμασταν	θα πιανόμαστε	να πιανόμαστε
β' πληθ.	πιάνεστε	πιανόσαστε πιανόσασταν	θα πιάνεστε	να πιάνεστε	(πιάνεστε)
γ' πληθ.	πιάνονται	πιάνονταν πιανόντουσαν	θα πιάνονται	να πιάνονται
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		πιάστηκα	θα πιαστώ	να πιαστώ		πιαστεί
β' ενικ.		πιάστηκες	θα πιαστείς	να πιαστείς	πιάσου
γ' ενικ.		πιάστηκε	θα πιαστεί	να πιαστεί
α' πληθ.		πιαστήκαμε	θα πιαστούμε	να πιαστούμε
β' πληθ.		πιαστήκατε	θα πιαστείτε	να πιαστείτε	πιαστείτε
γ' πληθ.		πιάστηκαν πιαστήκαν(ε)	θα πιαστούν(ε)	να πιαστούν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	έχω πιαστεί	είχα πιαστεί	θα έχω πιαστεί	να έχω πιαστεί		πιασμένος
β' ενικ.	έχεις πιαστεί	είχες πιαστεί	θα έχεις πιαστεί	να έχεις πιαστεί
γ' ενικ.	έχει πιαστεί	είχε πιαστεί	θα έχει πιαστεί	να έχει πιαστεί
α' πληθ.	έχουμε πιαστεί	είχαμε πιαστεί	θα έχουμε πιαστεί	να έχουμε πιαστεί
β' πληθ.	έχετε πιαστεί	είχατε πιαστεί	θα έχετε πιαστεί	να έχετε πιαστεί
γ' πληθ.	έχουν πιαστεί	είχαν πιαστεί	θα έχουν πιαστεί	να έχουν πιαστεί
Συντελεσμένοι χρόνοι (β΄ τύποι)
Παρακείμενος	είμαι, είσαι, είναι πιασμένος - είμαστε, είστε, είναι πιασμένοι
Υπερσυντέλικος	ήμουν, ήσουν, ήταν πιασμένος - ήμαστε, ήσαστε, ήταν πιασμένοι
Συντελ. Μέλλ.	θα είμαι, θα είσαι, θα είναι πιασμένος - θα είμαστε, θα είστε, θα είναι πιασμένοι
Υποτακτική	να είμαι, να είσαι, να είναι πιασμένος - να είμαστε, να είστε, να είναι πιασμένοι

Μεταφράσεις

    πιάνω

αγγλικά : touch (en) (1), catch (en) (2) γαλλικά : toucher (fr) (1), attraper (fr) (2), prendre (fr) (3) γερμανικά : fassen (de) (1), anfassen (de) (2), anhalten (de) (3), erwischen (de) (4) εβραϊκά : לתפוס (he)

    καταλαβαίνω στην αργκό

αγγλικά : catch it, get the drift (en), get it γαλλικά : piger (fr)