καπετάνιος

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	καπετάνιος	οι	καπετάνιοι & καπεταναίοι
γενική	του	καπετάνιου	των	καπετάνιων & καπεταναίων
αιτιατική	τον	καπετάνιο	τους	καπετάνιους & καπεταναίους
κλητική		καπετάνιο & καπετάνιε		καπετάνιοι & καπεταναίοι
Ο βʹ πληθυντικός -αίοι, κυρίως για τη σημασία: «οπλαρχηγοί».
Κατηγορία όπως «καπετάνιος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

καπετάνιος < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική καπετάνιος < βενετική capetanio < μεσαιωνική λατινική capitaneus (επικεφαλής) < λατινική caput (κεφάλι). Παρετυμολογήθηκε προς τις λέξεις κατά + επάνω από τον νεότερο όρο κατεπάνω για το βυζαντινό τίτλο του καπετάνιου (δείτε κατεπανίκιον και το μεσαιωνικό επίρρημα κατεπάνω) Επίσης δείτε καπετάν.

Προφορά

ΔΦΑ : /ka.peˈta.ɲos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : κα‐πε‐τά‐νιος

Ουσιαστικό

καπετάνιος αρσενικό (θηλυκό καπετάνισσα)

1. (ιστορία, στρατιωτικός όρος) αρχηγός ενόπλων

   ≈ συνώνυμα: οπλαρχηγός

2. (ναυτικός όρος, επάγγελμα) κυβερνήτης καραβιού

   ≈ συνώνυμα: πλοίαρχος, ρεΐσης

Άλλες μορφές

• καπετάν, καπτάν
• κάπτεν / κάπταιν
• και δείτε τη μεσαιωνική καπετάνιος

Παροιμίες

• ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται

Συγγενικά

• καπετανάτο
• καπετανλίκι

Σύνθετα

• εμποροκαπετάνιος
• πρωτοκαπετάνιος

Δείτε επίσης

• σκίπερ

Μεταφράσεις

    καπετάνιος

αγγλικά : captain (en) γαλλικά : capitaine (fr) γερμανικά : Kapitän (de) ρωσικά : капитан (ru) φινλανδικά : kapteeni (fi)

Πηγές

• καπετάνιος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• καπετάνιος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

καπετάνιος< (άμεσο δάνειο) βενετική capetanio < μεσαιωνική λατινική capitaneus (επικεφαλής) < λατινική caput (κεφάλι). Δείτε και καπετάν. Διαφορετική η ετυμολογία του επιρρήματος κατεπάνω.

• για τη μορφή καπετάνος < (άμεσο δάνειο) βενετική capetano < …

Ουσιαστικό

καπετάνιος αρσενικό (πληθυντικός: καπεταναῖοι

1. αρχηγός, επικεφαλής
   1. διοικητής περιοχής
   2. (στρατιωτικός όρος) αρχηγός στρατού ξηράς, στρατηγός, αρχιστράτηγος
   3. (ναυτικός όρος) αρχηγός στόλου, ναύαρχος
2. αξιωματούχος, βαθμοφόρος

Άλλες μορφές

Με πληθυντικό: καπεταναῖοι

• καπεταναῖος
• καπετάνης
• καπετάνος

Με πληθυντικό: καπιταναῖοι

• καπιτάνεος
• καπιτάνης
• καπιτάνιος
• καπιτάνος

Συγγενικά

• καπετάνια
• καπετανίκιον, καπετανίκιν, κατεπανίκιον

Δείτε επίσης

• κατεπάνω (επίρρημα)
• και τον νεότερο όρο κατεπάνω

Πηγές

• καπετάνιος - LBG, καπετάνος, καπιτάνος - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
• καπετάνιος -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα].