-τζής

Νέα ελληνικά (el)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈd͡zis/

Ετυμολογία 1

-τζής < (άμεσο δάνειο) οθωμανική τουρκική ـجی (-cı) < πρωτοτουρκική *-či επίθημα για επαγγελματικά ουσιαστικά (και οι μορφές του) + -ς Δείτε και -τζής, -τζού, -τζίδικο

• είτε όπως ήδη υπήρχε σε οθωμανικές/τουρκικές λέξεις (όπως boyacι > μπογιατζής)
• είτε για το σχηματισμό νέων λέξεων (γκολ+τζής) συχνότερα με επιπλέον συνδετικό φωνήεν που χρειάζεται στη σύνθεση θέματος με κατάληξη (χαλβ(άς)+-ατζής]]
• και με ένρινη προφορά -ντζής

Επίθημα

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	-τζής	οι	-τζήδες
γενική	του	-τζή	των	-τζήδων
αιτιατική	τον	-τζή	τους	-τζήδες
κλητική		-τζή		-τζήδες
Κατηγορία όπως «μπαλωματής» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

-τζής αρσενικό (θηλυκό -τζού)

1. επίθημα για το σχηματισμό αρσενικών ουσιαστικών που δηλώνουν όπως στο πρώτο συνθετικό
   1. επαγγελματία

      μπετ(ό) > μπετατζής

      χαλβ(άς) > χαλβατζής: αυτός που φτιάχνει χαλβά

   2. (λαϊκότροπο) αντί άλλης πιο επίσημης λέξης

      βιολ(ί) > βιολιτζής & βιολιντζής αντί του βιολιστής

      κλαρίν(ο) > κλαριντζής αντίστοιχο του κλαρινετίστας

   3. ιδιότητα

      μάγκας > μάγκατζης

   4. οπαδό αθλητικής ομάδας, κόμματος

      ομάδα ΠΑΟΚ > παοκτζής

      κόμμα ΠΑΣΟΚ > πασοκτζής

2. και επωνύμων (θηλυκό -τζή)

   Καζαντζής, Χαλβατζής, Κιτάντζης

Άλλες μορφές

όλες οι μορφές

• τζής (θηλυκό -τζού)
• Όροι που λήγουν σε τζής — Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη ISBN:960-231-097-9 & online @greek-language.gr (συντομογραφίες, αστερίσκος για λέξεις στη λογοτεχνία)
• -τσής (θηλυκό -τσού)
• -ατζής (θηλυκό -ατζού)
• -ιτζής (θηλυκό -ιτζού)
• και ένρινη προφορά: -αντζής, -ιντζής

  βιολιτζής > βιολιντζής

το ίδιο επίθημα χωρίς μετακίνηση του τόνου στην πρωτότυπη λέξη

• -ατζης
• -τζης
• Όροι που λήγουν σε -τζής — Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη ISBN:960-231-097-9 & online @greek-language.gr (συντομογραφίες, αστερίσκος για λέξεις στη λογοτεχνία)

Κατηγορίες (συμπεριλαμβάνονται και επώνυμα):

• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τζης στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ντζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ατζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ατζης στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -άντζης στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -αντζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ιτζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ιντζής στο Βικιλεξικό
• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -τσής στο Βικιλεξικό

Ετυμολογία 2

-τζής < επίθημα για επίθετα

είτε < ουσιαστικά -τζής, -ατζής

είτε απευθείας < (άμεσο δάνειο) τουρκική -cı επίθημα επιθέτων (και οι μορφές του) + -ς

Ο σχηματισμός των τύπων:

• Το αρσενικό και το θηλυκό, όπως σε αντίστοιχα ουσιαστικά.
• Το ουδέτερο, από επίθετα σε -ίδικος, -ίδικη, -ίδικο

Επίθημα

↓ πτώσεις	ενικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	-τζής	η	-τζού	το	-τζίδικο & -τζήδικο
γενική	του	-τζή	της	-τζούς	του	-τζίδικου & -τζήδικου
αιτιατική	τον	-τζή	τη(ν)	-τζού	το	-τζίδικο & -τζήδικο
κλητική		-τζή		-τζού		-τζίδικο & -τζήδικο
↓ πτώσεις	πληθυντικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	οι	-τζήδες	οι	-τζούδες	τα	-τζίδικα & -τζήδικα
γενική	των	-τζήδων	των	-τζούδων	των	-τζίδικων & -τζήδικων
αιτιατική	τους	-τζήδες	τις	-τζούδες	τα	-τζίδικα & -τζήδικα
κλητική		-τζήδες		-τζούδες		-τζίδικα & -τζήδικα
Το ουδέτερο, από επίθετα σε -ίδικος, απλοποιημένη γραφή του -ήδικος.
Κατηγορία όπως «πλακατζής» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

-τζής, -τζού, -τζίδικο

• επίθημα για το σχηματισμό ονομάτων σε επιθετική λειτουργία που προέρχονται συνήθως από ουσιαστικά

  καταφερτζής, καταφερτζού, καταφερτζίδικο

  πλακατζής, πλακατζού, πλακατζίδικο

Άλλες γραφές

• -τζής, -τζού, -τζήδικο (το ουδέτερο με μη απλοποιημένη γραφή)

Άλλες μορφές

• -ατζής, -ατζού, -ατζίδικο

Δείτε επίσης

• -τζίδικος, -τζίδικη, -τζίδικο (και μη απλοποιημένη γραφή -τζήδικος)

Μεταφράσεις

    -τζής

γαλλικά : -ier (fr), -aire (fr), -eur (fr) ισπανικά : -ero (es) λατινικά : -arius (la) τσεχικά : -ář (cs), -ík (cs) τουρκικά : -cı (tr)

Πηγές

• σελ.369 - Κυρανούδης, Παναγιώτης (μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης) (2001) Μορφολογία των τουρκικών δανείων της ελληνικής. Διδακτορική διατριβή. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. DOI στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ, περιεχόμενα, συντομογραφίες & βιβλιογραφία). Εμπλουτισμένη έκδοση: Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 2009.