ἐπιβατήριος

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

ἐπιβατήριος < (διαχρονικό δάνειο) ελληνιστική κοινή ἐπιβατήριος

Επίθετο

ἐπιβατήριος

• (λόγιο, για λόγο, δώρο ή έπαινο) που συνδυάζεται με την ανάληψη επίσημων καθηκόντων

  ※  11ος αιώνας ⌘ Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, [Mich1.3], (γλώσσα: όψιμη ελληνιστική κοινή, (λόγια μεσαιωνική))

  μέλλων δὲ ἐπιβατήριον εὐχὴν ἐν τῷ χρυσοτρικλίνῳ ἀποδοῦναι τῷ θεῷ, ἐκδυσάμενος ἣν ἔτυχε φορῶν ἐσθῆτα, παρέσχετο τῷ τῶν ἱπποκόμων πρωτεύοντι Μιχαήλ. τούτου δὲ αὐτὴν ἐξ αὐτῆς ἀμφιασαμένου οἰωνὸς ἔδοξε τὸ γεγονὸς τοῖς θεασαμένοις, ὡς μετὰ Λέοντα τῆς βασιλείας αὐτὸς ἐπιβήσεται. ἑτέραν δὲ μεταλαβόντος ἐσθῆτα τοῦ βασιλέως καὶ ἀπιόντος εἰς τὸν ἐν τοῖς παλατίοις νεὼν ὄπισθεν ὁ Μιχαὴλ ἑπόμενος καὶ ἀπροσέκτως βαίνων καὶ προπετῶς τὸ ἄκρον τῆς βασιλικῆς ἐσθῆτος ἐπάτησε.

Πηγές

• σελ.199, Τόμος ΣΤ΄ - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

ελληνιστική κοινή (αρχαία κλίση) δε μαρτυρείται δυϊκός αριθμός
→ γένη	αρσενικό & θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ/ἡ	ἐπιβατήριος	τὸ	ἐπιβατήριον
γενική	τοῦ/τῆς	ἐπιβατηρίου	τοῦ	ἐπιβατηρίου
δοτική	τῷ/τῇ	ἐπιβατηρίῳ	τῷ	ἐπιβατηρίῳ
αιτιατική	τὸν/τὴν	ἐπιβατήριον	τὸ	ἐπιβατήριον
κλητική ὦ!		ἐπιβατήριε		ἐπιβατήριον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ/αἱ	ἐπιβατήριοι	τὰ	ἐπιβατήριᾰ
γενική	τῶν	ἐπιβατηρίων	τῶν	ἐπιβατηρίων
δοτική	τοῖς/ταῖς	ἐπιβατηρίοις	τοῖς	ἐπιβατηρίοις
αιτιατική	τοὺς/τὰς	ἐπιβατηρίους	τὰ	ἐπιβατήριᾰ
κλητική ὦ!		ἐπιβατήριοι		ἐπιβατήριᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	ἐπιβατηρίω	τὼ	ἐπιβατηρίω
γεν-δοτ	τοῖν	ἐπιβατηρίοιν	τοῖν	ἐπιβατηρίοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δύσκολος' όπως «δύσκολος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

ἐπιβατήριος < → λείπει η ετυμολογία

Επίθετο

ἐπιβατήριος, -ος, -ον

1. (ελληνιστική κοινή) χρήσιμος για επιβίβαση, για ανάβαση

   ※  1ος κε αιώνας Ιώσηπος, Ιουδαϊκός Πόλεμος/Βιβλίο Γ, 251-252

   πλεῖστοι μέν γε τῶν ἐπὶ τῆς Ἰωταπάτης ἀγωνιζόμενοι γενναίως ἔπεσον, πλεῖστοι δ' ἐγένοντο τραυματίαι, καὶ μόλις περὶ τὴν ἑωθινὴν φυλακὴν ἐνδίδωσι τοῖς μηχανήμασι τὸ τεῖχος ἀδιαλείπτως τυπτόμενον: οἱ δὲ φραξάμενοι τοῖς σώμασι καὶ τοῖς ὅπλοις τὸ καταῤῥιφθὲν ἀντωχύρωσαν πρὶν βληθῆναι τὰς ἐπιβατηρίους ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων μηχανάς.

2. (ελληνιστική κοινή) θυσίες κατά την αποβίβαση από πλοίο
3. (ελληνιστική κοινή) επωνυμία του Απόλλωνα στην Κόρινθο

   ※  2ος κε αιώνας ⌘ Παυσανίας, Ἑλλάδος περιήγησις/Κορινθιακά, 2.32.2 @scaife.perseus

   τούτου δὲ ἐντὸς τοῦ περιβόλου ναός ἐστιν Ἀπόλλωνος Ἐπιβατηρίου,

Εκφράσεις

• τὰ ἐπιβατήρια: εγκαίνια ενός ναού, λόγοι και τελετές υποδοχής

  ※  4ος/5ος κε αιώνας Σωκράτης ο Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία, 1.28 @scaife.perseus

  ὅπως ἂν ἐκεῖ πρότερον ἐκποδὼν γενομένης τῆς ἐρεσχελίας, εἰρηνικώτερον τὰ ἐπιβατήρια τῆς ἐκκλησίας ἐπιτελέσωσι καθιεροῦντες αὐτὴν τῷ Θεῷ.

• ἐπιβατήριος λόγος: λόγος, που εκφωνείται λόγω κατάληψης μιας επίσημης θέσης ή για τον εορτασμό της επιστροφής στην πατρίδα ή πριν από την αναχώρηση από τη γενέθλια πόλη

  ※  4ος κε αιώνας Μένανδρος ο Ρήτορας, Περὶ ἐπιδεικτικῶν, 3.3 @scaife.perseus

  Ἐὰν δὲ μὴ ἐπιβατήριος ὁ λόγος ᾖ, ἄλλως δὲ πάτριος, περὶ μὲν ἐρώτων καὶ περιχαρείας ἐρεῖς οὐδέν, [*] ἁπλῶς δὲ ἄνευ τῆς τοιαύτης προσθήκης ἐργάσῃ τὸ ἐγκώμιον πατρίοις χρώμενος τοῖς κεφαλαίοις ἐφεξῆς, ὡς προείρηται καὶ ῥηθήσεται.

  ※  4ος κε αιώνας Μένανδρος ο Ρήτορας, Περὶ ἐπιδεικτικῶν, 4.6 @scaife.perseus

  Ἔστι δὲ καὶ ἐπιβατήριον εἰπεῖν λαλιὰν εὐθύς ἐπιστάντα τῇ πατρίδι, ὡς μικρῷ πρόσθεν ἐμνημονεύσαμεν, ἐν οἷς περὶ τῶν ἐπιφωνήσεων τῶν Ὀμηρικῶν ἐλέγομεν, ἐν ᾧ πάντως τὸν ἔρωτα τὸν περὶ τὴν πόλιν ἐνδείξεται ὁ λέγων ἀπὸ τοῦ παρεστῶτος χρόνου λαβών τὴν ἀρχήν, ὡς γεγηθώς, ὡς ἂσμενος προσέπλευσεν τοῖς λιμέσιν,

• τὸ ἐπιβατήριον: γιορτή, που γινόταν σε ανάμνηση επιφανιών ενός θεού

Πηγές

• ἐπιβατήριος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.