λύω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

λύω < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική λύω. Συγκρίνετε με το λύνω.

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈli.o/

τυπογραφικός συλλαβισμός : λύ‐ω

Ρήμα

λύω, πρτ.: έλυα, αόρ.: έλυσα, παθ.φωνή: λύομαι, μτχ.π.ε.: λυόμενος, π.αόρ.: λύθηκα, μτχ.π.π.: λελυμένος

• (λόγιο) λύνω, επιλύω
  1. δίνω τέλος

     ⮡  λύω την πολιορκία

     ⮡  λύεται η συνεδρίαση

  2. αποσυναρμολογώ

Εκφράσεις

• λύσατε! - τους ζυγούς λύσατε!

Κλίση

• → λείπει η κλίση

Μεταφράσεις

    λύω

→ δείτε τη λέξη λύνω

Πηγές

• λύω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• λύω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

Αρχικοί χρόνοι	Φωνή Eνεργητική	Φωνή Μέση & Παθητική
Ενεστώτας	λύω	λύομαι
Παρατατικός	ἔλυον	ἐλυόμην
Μέλλοντας	λύσω	λύσομαι & λυθήσομαι
Αόριστος	ἔλυσα	ἐλυσάμην & ἐλύθην
Παρακείμενος	λέλυκα	λέλυμαι
Υπερσυντέλικος	ἐλελύκειν	ἐλελύμην
Συντελ.Μέλλ.	λελυκώς ἔσομαι	λελύσομαι
θέμα λῡ-, με εξαίρεση λελῠκ-, λελῠμ-, λῠθ-

Ετυμολογία

λύω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *lewH- ή .... • Η Ετυμολογία χρειάζεται ανάπτυξη με τεκμηρίωση. Μπορείτε να βοηθήσετε;  

Ρήμα

λύω

1. λύνω, ανοίγω

   ⮡  λύω ζωστῆρα

   ⮡  λυσαμένα πλοκαμῖδας: αφού έλυσε τα μαλλιά της

   ⮡  κλῄθρων λυθέντων: όταν άνοιξαν οι πύλες

   ⮡  λύω γράμματα: ανοίγω ένα γράμμα

   ⮡  λύω στόμα: ανοίγω το στόμα

   ⮡  λύω βλεφάρων ἕδραν: ανοίγω τα βλέφαρα, ξυπνώ (αλλά και το αντίστροφο, δείτε παρακάτω)

2. λύνω, απελευθερώνω

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 8 (θ. Ὀδυσσέως σύστασις πρὸς Φαίακας.), στίχ. 345

   λίσσετο δ’ αἰεὶ // Ἥφαιστον κλυτοεργόν, ὅπως λύσειεν Ἄρηα

3. χαλαρώνω, στερώ τη δύναμη (όπως στο νεοελληνικό «μου λύθηκαν τα γόνατα»)

   ⮡  ὅς τοι γούνατ’ ἔλυσα (Ιλιάδα Χ335)

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Ἀντιγόνη, στίχ. 1300

   λύει κελαινὰ βλέφαρα: τα μάτια της έκλεισαν

4. καταστρέφω, διαλύω, ακυρώνω

   ⮡  λύω φόβον, λύω νόμον, λύω τάς σπονδάς

5. λύνω ένα πρόβλημα
6. εξιλεώνω, ανταποδίδω
7. απαλλάσσω
   • ⮡  τέλη λύειν: ωφελώ (→ δείτε τη λέξη λυσιτελής)

     ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, στίχ. 316 (316-317)

     Φεῦ φεῦ, φρονεῖν ὡς δεινὸν ἔνθα μὴ τέλη λύῃ φρονοῦντι

     Αλίμονο, πόσο φοβερή είναι η γνώση όταν δεν ωφελεί αυτόν που την έχει

     Μετάφραση (2000): Κ. Χ. Μύρης, Αθήνα: ΟΕΔΒ @greek‑language.gr

Συγγενικά

• ἄλυτος
• λυτός
• λύσις
• λυσιτελέω
• λυτήρ
• λυτήριος
• λυτικός
• λύτρον
• λυτρόω
• λῦμα

Σύνθετα

• Λέξεις με -λύω @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts όπως ενδεικτικά:

• ἀναλύω
• ἀπολύω
• διαλύω
• διειλύομαι
• ἐκλύω
• ἐπιλύω
• καταλύω
• παραλύω
• περιλύω
• προλύω
• προπαραλύομαι
• συλλύω
• συμπαραλύομαι
• συνεκλύομαι
• συνεπιλύομαι
• ὑπολύω

Κλίση

    λύω - ενεργητικοί τύποι

ενεργητικός ενεστώτας λῡ- οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγὼ λύω λύω λύοιμι — σὺ λύεις λύῃς λύοις λῦε οὖτος λύει λύῃ λύοι λυέτω ἡμεῖς λύομεν λύωμεν λύοιμεν — ὑμεῖς λύετε λύητε λύοιτε λύετε οὗτοι λύουσῐ(ν) λύωσῐ(ν) λύοιεν λυόντων λυέτωσαν 2o δυϊκός λύετον λύητον λύοιτον λύετον 3o δυϊκός λύετον λύητον λυοίτην λυέτων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή: αρσενικό - θηλυκό - ουδέτερο λύειν λύων λύουσα λῦον Ενεργητικός Παρατατικός προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔλυον - - - σύ ἔλυες - - - οὖτος ἔλυε - - - ἡμεῖς ἐλύομεν - - - ὑμεῖς ἐλύετε - - - οὗτοι ἔλυον - - - Ενεργητικός Μέλλοντας προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ λύσω - λύσοιμι - σύ λύσεις - λύσοις - οὗτος λύσει - λύσοι - ἡμεῖς λύσομεν - λύσοιμεν - ὑμεῖς λύσετε - λύσοιτε - οὗτοι λύσουσι(ν) - λύσοιεν - ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λύσειν λύσων λύσουσα λῦσον Ενεργητικός Αόριστος α' προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔλυσα λύσω λύσαιμι - σύ ἔλυσας λύσῃς λύσαις / λύσειας λῦσον οὗτος ἔλυσε λύσῃ λύσαι / λύσειεν λυσάτω ἡμεῖς ἐλύσαμεν λύσωμεν λύσαιμεν - ὑμεῖς ἐλύσατε λύσητε λύσαιτε λύσατε οὗτοι ἔλυσαν λύσωσι(ν) λύσαιεν / λύσειαν λυσάντων / λυσάτωσαν ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λῦσαι λύσας λύσασα λῦσαν Ενεργητικός Παρακείμενος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ λέλυκα λελύκω / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ὦ λελύκοιμι / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴην - σύ λέλυκας λελύκῃς / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ᾖς λελύκοις / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴης λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ἴσθι οὗτος λέλυκε λελύκῃ / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ᾖ λελύκοι / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴη λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ἔστω ἡμεῖς λελύκαμεν λελύκωμεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ὦμεν λελύκοιμεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴημεν/εἶμεν - ὑμεῖς λελύκατε λελύκητε / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἦτε λελύκοιτε / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴητε/εἶτε λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἔστε οὗτοι λελύκασι(ν) λελύκωσι(ν) / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ὦσι(ν) λελύκοιεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴησαν/εἶεν λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἔστων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λελυκέναι λελυκώς λελυκυῖα λελυκός Ενεργητικός Υπερσυντέλικος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἐλελύκειν - - - σύ ἐλελύκεις - - - οὖτος ἐλελύκει - - - ἡμεῖς ἐλελύκεμεν - - - ὑμεῖς ἐλελύκετε - - - οὗτοι ἐλελύκεσαν - - -

• Μεσοπαθητικοί τύποι → λείπει η κλίση

    λύομαι - μεσοπαθητικοί τύποι

1η συζυγία - μεσοπαθητικός ενεστώτας λῡ- οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγὼ λύομαι λύωμαι λυοίμην — σὺ λύῃ / λύει λύῃ λύοιο λύου οὖτος λύεται λύηται λύοιτο λυέσθω ἡμεῖς λυόμεθα λυώμεθα λυοίμεθα — ὑμεῖς λύεσθε λύησθε λύοισθε λύεσθε οὗτοι λύονται λύωνται λύοιντο λυέσθων / λυέσθωσαν 2o δυϊκός λύεσθον λύησθον λύοισθον λύεσθον 3o δυϊκός λύεσθον λύησθον λυοίσθην λυέσθων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή: αρσενικό - θηλυκό - ουδέτερο λύεσθαι λυόμενος λυομένη λυόμενον

Πηγές

• λύω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• λύω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.