λύω

Ελληνικά (el)

Ετυμολογία

λύω < (διαχρονικό) αρχαία ελληνική λύω → δείτε και τη λέξη λύνω

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈli.o/

τυπογραφικός συλλαβισμός : λύ‐ω

Ρήμα

λύω, πρτ.: έλυα, αόρ.: έλυσα, παθ.φωνή: λύομαι, μτχ.π.ε.: λυόμενος, π.αόρ.: λύθηκα, μτχ.π.π.: λελυμένος

• (λόγιο) λύνω, επιλύω
  1. δίνω τέλος

     ↪ λύω την πολιορκία

     ↪ λύεται η συνεδρίαση

  2. αποσυναρμολογώ

Εκφράσεις

• λύσατε! - τους ζυγούς λύσατε!

Κλίση

• → λείπει η κλίση

Μεταφράσεις

    λύω

→ δείτε τη λέξη λύνω

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

Αρχικοί χρόνοι	Φωνή Eνεργητική	Φωνή Μέση & Παθητική
Ενεστώτας	λύω	λύομαι
Παρατατικός	ἔλυον	ἐλυόμην
Μέλλοντας	λύσω	λύσομαι & λυθήσομαι
Αόριστος	ἔλυσα	ἐλυσάμην & ἐλύθην
Παρακείμενος	λέλυκα	λέλυμαι
Υπερσυντέλικος	ἐλελύκειν	ἐλελύμην
Συντελ.Μέλλ.	λελυκώς ἔσομαι	λελύσομαι
θέμα λῡ-, με εξαίρεση λελῠκ-, λελῠμ-, λῠθ-

Ετυμολογία

λύω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *lewH-

Ρήμα

λύω (παθητική φωνή: λύομαι)

1. λύνω, ανοίγω

   ↪ λύω ζωστῆρα

   ↪ λυσαμένα πλοκαμῖδας: αφού έλυσε τα μαλλιά της

   ↪ κλῄθρων λυθέντων: όταν άνοιξαν οι πύλες

   ↪ λύω γράμματα: ανοίγω ένα γράμμα

   ↪ λύω στόμα: ανοίγω το στόμα

   ↪ λύω βλεφάρων ἕδραν: ανοίγω τα βλέφαρα, ξυπνώ (αλλά και το αντίστροφο, βλέπε παρακάτω #3)

2. λύνω, απελευθερώνω

   ↪ λίσσετο δ’ αἰεὶ // Ἥφαιστον κλυτοεργόν, ὅπως λύσειεν Ἄρηα (Οδύσσεια, θ 345)

3. χαλαρώνω, στερώ τη δύναμη (όπως στο νεοελληνικό «μου λύθηκαν τα γόνατα»)

   ↪ ὅς τοι γούνατ’ ἔλυσα (Ιλιάδα Χ335)

   ↪ λύει κελαινὰ βλέφαρα: τα μάτια της έκλεισαν (Σοφοκλής, Αντιγόνη, 1300-1)

4. καταστρέφω, διαλύω, ακυρώνω

   ↪ λύω φόβον, λύω νόμον, λύω τάς σπονδάς

5. λύνω ένα πρόβλημα
6. εξιλεώνω, ανταποδίδω
7. απαλλάσσω
   • ↪ τέλη λύειν: ωφελώ (→ δείτε τη λέξη λυσιτελής)

     ※  Φεῦ φεῦ, φρονεῖν ὡς δεινὸν ἔνθα μὴ τέλη λύῃ φρονοῦντι

     Αλίμονο, πόσο φοβερή είναι η γνώση όταν δεν ωφελεί αυτόν που την έχει

     (Σοφοκλῆς, Οἰδίπους Τύραννος, 316-7 @greek-language.gr)

Συγγενικές λέξεις

• ἄλυτος
• λυτός
• λύσις
• λυσιτελέω
• λυτήρ
• λυτήριος
• λυτικός
• λύτρον
• λυτρόω
• λῦμα

Σύνθετα

• Λέξεις με -λύω @perseus.tufts.edu όπως ενδεικτικά:

• ἀναλύω
• ἀπολύω
• διαλύω
• διειλύομαι
• ἐκλύω
• ἐπιλύω
• καταλύω
• παραλύω
• περιλύω
• προλύω
• προπαραλύομαι
• συλλύω
• συμπαραλύομαι
• συνεκλύομαι
• συνεπιλύομαι
• ὑπολύω

Κλίση

    λύω

Ενεργητικός Ενεστώτας προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ λύω λύω λύοιμι - σύ λύεις λύῃς λύοις λῦε οὖτος λύει λύῃ λύοι λυέτω ἡμεῖς λύομεν λύωμεν λύοιμεν - ὑμεῖς λύετε λύητε λύοιτε λύετε οὗτοι λύουσι(ν) λύωσι(ν) λύοιεν λυόντων / λυέτωσαν ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λύειν λύων λύουσα λῦον Ενεργητικός Παρατατικός προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔλυον - - - σύ ἔλυες - - - οὖτος ἔλυε - - - ἡμεῖς ἐλύομεν - - - ὑμεῖς ἐλύετε - - - οὗτοι ἔλυον - - - Ενεργητικός Μέλλοντας προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ λύσω - λύσοιμι - σύ λύσεις - λύσοις - οὗτος λύσει - λύσοι - ἡμεῖς λύσομεν - λύσοιμεν - ὑμεῖς λύσετε - λύσοιτε - οὗτοι λύσουσι(ν) - λύσοιεν - ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λύσειν λύσων λύσουσα λῦσον Ενεργητικός Αόριστος α' προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔλυσα λύσω λύσαιμι - σύ ἔλυσας λύσῃς λύσαις / λύσειας λῦσον οὗτος ἔλυσε λύσῃ λύσαι / λύσειεν λυσάτω ἡμεῖς ἐλύσαμεν λύσωμεν λύσαιμεν - ὑμεῖς ἐλύσατε λύσητε λύσαιτε λύσατε οὗτοι ἔλυσαν λύσωσι(ν) λύσαιεν / λύσειαν λυσάντων / λυσάτωσαν ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λῦσαι λύσας λύσασα λῦσαν Ενεργητικός Παρακείμενος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ λέλυκα λελύκω / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ὦ λελύκοιμι / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴην - σύ λέλυκας λελύκῃς / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ᾖς λελύκοις / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴης λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ἴσθι οὗτος λέλυκε λελύκῃ / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ᾖ λελύκοι / λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός εἴη λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκός ἔστω ἡμεῖς λελύκαμεν λελύκωμεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ὦμεν λελύκοιμεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴημεν/εἶμεν - ὑμεῖς λελύκατε λελύκητε / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἦτε λελύκοιτε / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴητε/εἶτε λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἔστε οὗτοι λελύκασι(ν) λελύκωσι(ν) / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ὦσι(ν) λελύκοιεν / λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα εἴησαν/εἶεν λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα ἔστων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή λελυκέναι λελυκώς λελυκυῖα λελυκός Ενεργητικός Υπερσυντέλικος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἐλελύκειν - - - σύ ἐλελύκεις - - - οὖτος ἐλελύκει - - - ἡμεῖς ἐλελύκεμεν - - - ὑμεῖς ἐλελύκετε - - - οὗτοι ἐλελύκεσαν - - -

Πηγές

• «λύω» - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012. 
• «λύω» - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.