Παράρτημα:Γραμματική (μεσαιωνικά ελληνικά)
Γλώσσα: Μεσαιωνικά ελληνικά » Γραμματική » Παράρτημα:Γραμματική ««« « Παραρτήματα γραμματικής |
Αυτή η σελίδα είναι ακόμη υπό κατασκευή |
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ της ΔΗΜΩΔΟΥΣ
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ - Κλιτικοί πίνακες
2. Ουσιαστικά
4. Αριθμητικά
5. Αντωνυμίες
7. Μετοχές
9. Προθέσεις
10. Σύνδεσμοι
11. Επιφωνήματα
12. Μόρια
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ
Παρακαλούνται οι συντάκτες της μεσαιωνικής ελληνικής
να προσθέτουν σταδιακά τις σημειώσεις τους από τη #Βιβλιογραφία και λήμματα για τα παραδείγματα με παραθέματα και ένδειξη περιόδου ή αιώνα. περισσότερα στη Βικιλεξικό:Βιβλιοθήκη (μεσαιωνικά ελληνικά) Δείτε
Προσπαθούμε να σημειώνεται ο αιώνας ή η περίοδος για κάθε λέξη, για κάθε τύπο:
Δείτε το Παράρτημα:Ελληνική γλώσσα: οι περίοδοι και οι ποικιλίες της ελληνικής γλώσσας
Φωνητική, Φωνολογίαεπεξεργασία
σύμφωναεπεξεργασία
ts dzεπεξεργασίαΗ ιδιαίτερη περίπτωση των προστριβόμενων (αγγλικά: affricates), άηχο /ts/ (/t͡s/) και ηχηρό /dz/ (/d͡z/). Το /ts/ απαγορευόταν στα αρχαία και στην ελληνιστική κοινή.
ή όπως /z/ > /dz/ και σε άλλες περιπτώσεις. Ειδικές περιπτώσεις προφοράς (και γραφής), αφορούν διαλεκτικά, ιδίως στην Κρήτη και την Κύπρο. Βιβλιογραφία:
H γραφήεπεξεργασίαΓράμματαεπεξεργασίαΓράμματα, σημεία στίξης, και ειδικά τυπογραφικά συμπλέγματα που συναντάμε σε μεσαιωνικά χειρόγραφα ΟρθογραφίαεπεξεργασίαΒάσει της αρχής των βικιλεξικών «ό,τι γράφτηκε, όπως γράφτηκε, ό,τι ειπώθηκε, όπως ειπώθηκε», καταγράφουμε τις μεσαιωνικές λέξεις όπως τις βρίσκουμε στα χειρόγραφα. Η ορθογραφία τους μπορεί να ποικίλλει από συγγραφέα σε συγγραφέα, από χειρόγραφο σε χειρόγραφο. Ακόμα και λαθεμένες ορθογραφίες, έχουν την αξία τους.
τσ τζ
Μορφολογίαεπεξεργασία
Κλιτικοί πίνακεςεπεξεργασίαΔεν έχουμε κλιτικούς πίνακες στα λήμματα, παρά σπάνια. Εκεί έχουμε μόνο καταγραφή μαρτυρημένων τύπων, είτε σε κατάλογο σε ειδική Ενότητα, είτε μέσα σε άδειο Πίνακα. (Βικιλεξικό:Μεσαιωνικά ελληνικά#Κλίσεις).
Ακολουθεί αναλυτικός σχολιασμός για κάθε πτώση ή πρόσωπο χωριστά με πολλά παραθέματα. Εξηγήσεις για τους πίνακες:
(Χρειάζεται τεκμηρίωση…) από εγχειρίδιο
Κλίση επιθέτωνεπεξεργασίαΠαραθετικά των επιθέτωνεπεξεργασίαΑριθμητικά επίθεταεπεξεργασίαΑπόλυτα αριθμητικάεπεξεργασίαΤακτικά αριθμητικάεπεξεργασίαΠολλαπλασιαστικά αριθμητικάεπεξεργασίαΑναλογικά αριθμητικάεπεξεργασίαΑριθμητικά ουσιαστικάεπεξεργασίαΠροσωπικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΚτητικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΑυτοπαθείς αντωνυμίεςεπεξεργασίαΟριστικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΔεικτικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΑναφορικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΕρωτηματικές αντωνυμίεςεπεξεργασίαΑόριστες αντωνυμίεςεπεξεργασία |
Για τη λόγια μεσαιωνική: οι τύποι ταυτίζονται με την ελληνιστική (βλ Παράρτημα:Γραμματική (αρχαία ελληνικά)#Ρήματα.
Φωνές
επεξεργασία- ενεργητική - παθητική.
Σημειώνεται στη #Γραμματική Cambridge
- 1.1.4 (p.1269) In the period covered by this Grammar the verbal system has two voices: the active and the passive (sometimes called mediopassive), the middle voice having fallen into disuse long before the L[ate]MedG period (see 4.9.1 and 4.9.2).
- 4.2. Voice p.1929 Voice is a morphological category of all LMedG/EMG[EarlyModernGreek] verb forms. Many verbs have either active or mediopassive forms, but those that have both sets are utilized in the realization of the active/passive alternation: only sentences containing active transitive verbs, prototypically with agentive subjects, have passive counterparts containing mediopassive forms.
- Βλ. και 3.4.4.2. Gerunds, p.1915
Για τη λόγια μεσαιωνική οι τύποι: όπως τα αρχαία ελληνικά ενεργητική-μεσοπαθητική φωνή (μέσοι και παθητικοί τύποι).
- Κατηγορία:Μετοχές (μεσαιωνικά ελληνικά)
- πηγές: #Γραμματική Cambridge
- Σημείωση: όλες οι καταλήξεις των κλίσεων αναγράφονται με τη σειρά: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο
Μετοχές δεύτερης κλίσης
επεξεργασίακλίση -ος, -η, -ο(ν)
- Κατηγορία:Μετοχές παθητικού παρακειμένου (μεσαιωνικά ελληνικά) όπως σε -μένος
- Κατηγορία:Μετοχές παθητικού ενεστώτα (μεσαιωνικά ελληνικά) όπως σε -μενος
- (#Cambridge§3.2.) c) participles in -μένος (perfect passive), -όμενος, -ούμενος, and -άμενος (present passive;
- Για κλιτικά παραδείγματα λόγιας χρήσης, δείτε την κλίση στα αρχαία ελληνικά όπως οι δευτερόκλιτες μετοχές κατά το «μέγιστος» στο Παράρτημα
Μετοχές τρίτης κλίσης
επεξεργασίαΟι μετοχές όπως της τρίτης κλίσης των αρχαίων ελληνικών, είναι λόγιες.
- Για τα κλιτικά παραδείγματα όπως στα αρχαία ελληνικά δείτε τις τριτόκλιτες μετοχές αρχαίων ελληνικών στο Παράρτημα
- Καινοτομία της όψιμης μεσαιωνικής ή πρώιμης νεοελληνικής είναι (#Γραμματική Cambridge §3.7.2.)
- Η κατάληξη -ντα (αιτιατική ενικού, αρσενικό), αρχίζει να χρησιμοποιείται για τον ενικό του ουδέτερου.
- Νέα κατάληξη για την ονομαστική ενικού της κλίσης -ων: -όντας (ὁ παρόντας, ὁ υπογράφοντας) όπως και στα νέα ελληνικά (δείτε κλιτικά παραδείγματα στις κλίσεις νεοελληνικών μετοχών με -ων στο Παράρτημα)
- #Γραμματική Cambridge sect;3.7. It is clear that by the LMedG period the 3rd-declension participles had fallen out of everyday use and had to be learned. […] there can be considerable divergence from the inherited AG forms; some participles may even become indeclinable [δείτε #Άκλιτες μετοχές ενεστώτα]
- ακολουθεί ο παρακάτω κατάλογος κλίσεων The inherited declensional patterns for the participle types that are encountered in LMedG [Late Medieval Greek] and EMG [Early Modern Greek] texts are the following:
Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα (μεσαιωνικά ελληνικά)
- -ων, -ουσα, -ον (present active of barytone verbs)
- -ῶν, -οῦσα, -οῦν (present active of oxytone verbs with E- or O-stem) [όπως η κλίση -έω, κλίση -όω στα αρχαία ελληνικά]
- -ῶν, -ῶσα, -ῶν (present active of oxytone verbs with A-stem) [όπως η κλίση -άω στα αρχαία ελληνικά]
Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού αορίστου (μεσαιωνικά ελληνικά)
- -ών, -οῦσα, -όν (strong aorist active; εἰμί/εἶμαι and derived verbs with prepositional prefixes)
- -ας, -ασα, -αν (aorist active)
Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού παρακειμένου (μεσαιωνικά ελληνικά)
- -ώς, -υῖα, -ός (or, in the case of certain verbs, -ώς, -ῶσα, -ός) (perfect active)
Κατηγορία:Μετοχές παθητικού αορίστου (μεσαιωνικά ελληνικά)
- -είς, -εῖσα, -έν (aorist passive)
Άκλιτες μετοχές ενεστώτα
επεξεργασία- Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα - άκλιτες (μεσαιωνικά ελληνικά)
- #Γραμματική Cambridge sect;3.7. By the period covered by this Grammar, the gerund had developed as a separate grammatical category: an indeclinable adverbial form of the verb. Such gerundial forms are examined separately as part of verb morphology (III, 4.7).
- gerund (γερούνδιο), όρος για τις άκλιτες μετοχές -όντας όπως και στα νέα ελληνικά
- Ειδική περίπτωση είναι η χρήση του ουδέτερου στον ενικό ως άκλιτου (#Γραμματική Cambridge sect;3.7.4. Indeclinable Forms.)
Ειδικές περιπτώσεις
επεξεργασία(Χρειάζεται επεξεργασία)
1100-1453
επεξεργασία- (Browning:119, 120) Στο χώρο της σύνταξης, η πιο σημαντική εξέλιξη της περιόδου αυτής ήταν πως όλες οι προθέσεις συντάσσονται πια με αιτιατική. [...] Επίσης το «μέσα εἰς» παραμερίζει τη χαμένη σύνταξη ἐντός + γεν.[ική] Μερικές από τις κληρονομημένες προθέσεις αχρηστεύονται σ' αυτή την περίοδο, εκτός από κοκκαλωμένες στερεότυπες εκφράσεις: ἀνά, ἐπί (παραμερίστηκε από την «ἐπάνω εἰς»), κατά, περί, πρό, σύν, ὑπέρ, ὑπό.
Μόρια
επεξεργασίαΣημασιολογία, Λεξιλόγιο
επεξεργασίαΠαραγωγή
επεξεργασίαΣύνθεση
επεξεργασίαΒιβλιογραφία
επεξεργασίαΛεξικά
επεξεργασία- → δείτε #Διαδίκτυο
Γραμματικές
επεξεργασία- The Cambridge Grammar of Medieval and Early Modern Greek. (2019) [Η Γραμματική του Κέμπριτζ για τα μεσαιωνικά και πρώιμα νέα ελληνικά] (στα αγγλικά) Των David Holton, Geoffrey Horrocks, Marjolijne Janssen, Tina Lendari, Io Manolessou & Notis Toufexis. Cambridge University Press. 4 τόμοι. DOI - εισαγωγή
- για τους συντάκτες:
{{R:gkm:Grammar Cambridge}}
- για τους συντάκτες:
- #Portius, Grammatica
- http://ctlfg.frl.uoa.gr/ Βιβλιογραφία των νεοελληνικών γραμματικών, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2016-2021.
- Γραμματικές της μεσαιωνικής, πρώιμης νεοελληνικής, και νέας ελληνικής που εκδόθηκαν ή συντάχθηκαν από τον 16ο έως τα μέσα του 20ού αιώνα, δηλαδή από την πρώτη έως σήμερα (2024) γνωστή γραμματική του Νικόλαου Σοφιανού (γράφτηκε περίπου στα μέσα του 16ου αιώνα, εκδόθηκε το 1870), μέχρι την έκδοση της Νεοελληνικής Γραμματικής του Μ. Τριανταφυλλίδη, 1941 το 1949.[sic]
Βιβλία
επεξεργασία- Βικιλεξικό:Βιβλιοθήκη (μεσαιωνικά ελληνικά)
- Συγγραφείς, κείμενα, μελέτες με Κατηγορία:Πρότυπα παραθεμάτων (μεσαιωνικά ελληνικά)
- Browning, Robert (Μπράουνινγκ, Ρόμπερτ) (1969) Η ελληνική γλώσσα μεσαιωνική και νέα. Μετάφραση από τα αγγλικά: Δημήτρης Σωτηρόπουλος. Αθήνα: εκδ. Δημ. Ν. Παπαδήμα, 1972. Medieval and Modern Greek, London: Hutchinson and Co. Ltd, 1969.
- Μωυσιάδης, Θεόδωρος. (2005) Ετυμολογία. Εισαγωγή στη Μεσαιωνική και Νεοελληνική Ετυμολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Διαδίκτυο
επεξεργασία- Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία. Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
- Οι τόμοι 1-4, σε πολυτονική γραφή, οι τόμοι 5-18 σε μονοτονική γραφή. Έως και το λήμμα «ραβέντι» + επιπλέον τόμοι (έως και το λήμμα «τέως», τόμος.22)
- Πηγές: κείμενα κατά περίοδο
- για τους συντάκτες:
{{Π:Κριαράς Μεσ2}}
- Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]
- σε μονοτονική γραφή, έως και το λήμμα «παραθήκη»
- Κείμενα, Μελέτες, Συντομογραφίες
- για τους συντάκτες:
{{Π:Κριαράς Μεσ}}
- du Cange, Charles du Fresne - Δουκάγγιος (1688) Glossarium ad scriptores mediæ & infimæ Graecitatis […]. Lugduni: Apud Amissonios. Τόμοι:2. [μεσαιωνικά ελληνικά, ορισμοί στα λατινικά]
- για τους συντάκτες:
{{R:gkm:du Cange}}
- για τους συντάκτες:
- Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
- σε πολυτονική γραφή
- Abbreviations@LBG
- για τους συντάκτες:
{{R:LBG}}
- ⌘PLP - Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit [Προσωπογραφικό λεξικό της εποχής των Παλαιολόγων] (1261-1453) στα γερμανικά. Επιμ. ⌘ Trapp, Erich, Österreichische Akademie der Wissenschaften (ÖAW, Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών), τόμοι 15, 1976‑1995 (συντομογραφίες)
- για ονόματα και επώνυμα συγκεκριμένων ατόμων
- για τους συντάκτες:
{{R:PLP}}
- Portius, Simon. (1638) Γραμματική της ρωμαίκης γλώσσας. Grammatica linguae graecae vulgaris. Sumptibus Societatis Typographicae Librorum Officij Ecclesiastici, Iussu Regis constitutae
- ______ (1889) Ed: Wilhelm Meyer. Grammatica linguae graecae vulgaris Reproduction de l'édition de 1638 Suivie d'un commentaire grammatical et historique par Wilhelm Meyer Professeur à l'Université d'Iéna Avec une introduction de Jean Psichari Maître de conférences de langue néo-grecque à l'école des Hautes Études Paris: F. Vieweg.