μοῖρα

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ἡ	μοῖρᾰ	αἱ	μοῖραι
γενική	τῆς	μοίρᾱς ιωνικός τύπος : μοίρης	τῶν	μοιρῶν
δοτική	τῇ	μοίρᾳ	ταῖς	μοίραις
αιτιατική	τὴν	μοῖρᾰν	τὰς	μοίρᾱς
κλητική ὦ!		μοῖρᾰ		μοῖραι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		μοῖρᾱ
γεν-δοτ	τοῖν		μοίραιν
Εδώ, το καθαρό α (που ακολουθεί το ρ ή φωνήεν) δεν είναι μακρό, αλλά κατ' εξαίρεσιν, βραχύ.
1η κλίση, ομάδα 'χώρα', Κατηγορία 'σφαῖρα' όπως «σφαῖρα» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

μοῖρα < *μορ-jα με επένθεση < θέμα *μορ-, μεταπτωτική βαθμίδα θέματος που υπάρχει και στο μείρομαι < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *(s)mer- (συμμετέχω, συμμερίζομαι)

Ουσιαστικό

μοῖρα, -ας θηλυκό

1. μέρος, μερίδιο γης

   ⮡  χώρης ὀλίγην ἔτι μοῖραν ἔχοντες

   ⮡  καὶ κρατερός περ ἐὼν μενέτω τριτάτῃ ἐνὶ μοίρῃ. : κι ας μείνει πανίσχυρος στο δικό του τρίτο < στο ένα τρίτο του κλήρου που του δόθηκε> (Χρειάζεται στοιχεία)

   → χρειάζεται παράθεμα

2. η μεριά μου, η πολιτική μου άποψη, η πολιτική μερίδα

   ⮡  τὸν δῆμον πρὸς τὴν ἑωυτοῦ μοῖρα προσεθήκατο (Ηρόδοτος) : προσεταιρίστηκε, πήρε με το μέρος του, με το "κόμμα" του (Χρειάζεται στοιχεία)

3. από τη μεριά του καλού ή του κακού, γενικά από τη δική μου μεριά ή του αντιπάλου, σαν κατηγορία, που ανήκει μια ενέργεια, σχεδόν επιρρηματικά

   ⮡  ἐν τῇ τοῦ ἀγαθοῦ μοίρᾳ ἐκεῖνό ἐστι είναι καλό

   ⮡  ἄγειν ἢ φέρειν ἐν πολεμίου μοῖραν : μη με βάζεις σε ίση μοίρα με του εχθρού σου, μη μου συμπεριφέρεσαι σαν να είμαι εχθρός, εχθρικά (Χρειάζεται στοιχεία)

   ⮡  ὡς ἐν παιδιᾶς μοίρᾳ  : σαν παιχνίδι, παιχνιδιάρικα

4. μοίρα του κύκλου στην αστρονομία και γεωγραφία, και στην αστρολογία, στη Σπάρτη και τμήμα στρατού (συνήθως αναφέρεται μόρα)
5. μερίδα φαγητού
6. η κληρονομιά

   ⮡  τὴν τοῦ πατρὸς μοῖραν λαγχάνειν : κληρονόμησε την πατρική περιουσία

7. (μεταφορικά) ίχνος, τμήμα έστω, ένα μικρό μέρος

   ⮡  οὐδ᾽ αἰδοῦς μοῖραν ἔχουσιν : ξεδιάντροποι

8. το μερτικό στη ζωή, το γραφτό, το πεπρωμένο, η μοίρα

   ⮡  ἐν ἡμέρᾳ δὲ μοῖρ᾽ ἀπρόσκοπος βροτῶν: στο φως της μέρας δεν μπορεί κανείς να προφητέψει τη μοίρα των θνητών (Αισχύλος)

   → χρειάζεται παράθεμα

9. σεβασμός, κύρος (ανάλογο του νεοελληνικού "τον έχει σε δεύτερη, τρίτη μοίρα ή απεναντίας τον έχει σε πρώτη μοίρα, σε καλή σειρά")

   ⮡  ἐν οὐδεμιῇ μοίρῃ μεγάλῃ ἄγειν τόν... : δεν εκτιμά ιδιαίτερα τον...

   ⮡  μεγάλην μοῖραν καί τιμήν ἔχει

10. πρόνοια ανώτερης δύναμης, ανέλπιστη τύχη

    ⮡  θείᾳ μοίρᾳ : θεία πρόνοια (στον Ξενοφώντα)

    ⮡  ἀγαθᾷ μοίρᾳ : για καλή του τύχη (στον Ευριπίδη)

11. (προσωποποιημένο με κεφαλαίο) → δείτε τη λέξη Μοῖρα

Άλλες μορφές

• δωρικός τύπος : μόρα )για το τμήμα στρατού)

Συνώνυμα

• πότμος (για το πεπρωμένο)
• μόρος (για το θάνατο)

Εκφράσεις

• ἐν παντὶ παντὸς μοῖρα ἔνεστι (Αναξαγόρας)
• πρὸ μοίρας (πριν την ώρα του, για θάνατο)
• κατά μοῖραν & ἐν μοίρῃ (το σωστό, το ορθό, το αναλογούν)
• παρὰ μοῖραν (το λανθασμένο)
• κατὰ τὴν ἰδίαν ἑκάστου μοῖραν (Λυκούργος, ο καθένας το δίκιο του, το μερτικό του

Παράγωγα

παράγωγα και σύνθετα

• μοιρο- Αρχαίες ελληνικές λέξεις με πρόθημα μοιρο- στο Βικιλεξικό
• -μοιρος Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -μοιρος στο Βικιλεξικό

και

• (Χρειάζεται επεξεργασία)

Πηγές

• μοῖρα - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• μοῖρα - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.