ὅλμος

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	ὅλμος	οἱ	ὅλμοι
γενική	τοῦ	ὅλμου	τῶν	ὅλμων
δοτική	τῷ	ὅλμῳ	τοῖς	ὅλμοις
αιτιατική	τὸν	ὅλμον	τοὺς	ὅλμους
κλητική ὦ!		ὅλμε		ὅλμοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		ὅλμω
γεν-δοτ	τοῖν		ὅλμοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ὅλμος < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

ὅλμος, -ου αρσενικό

1. στρόγγυλη λεία πέτρα

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 11 (Λ. Ἀγαμέμνονος ἀριστεία.), στίχ. 147 (145-147)

   Ἱππόλοχος δ᾽ ἀπόρουσε, τὸν αὖ χαμαὶ ἐξενάριξε, | χεῖρας ἀπὸ ξίφεϊ τμήξας ἀπό τ᾽ αὐχένα κόψας, | ὅλμον δ᾽ ὣς ἔσσευε κυλίνδεσθαι δι᾽ ὁμίλου.

   τον άλλον, που επετάχθηκε να φύγει, ρίχνει χάμου, | τα χέρια και την κεφαλήν τού κόφτει με το ξίφος | και τον αμπώθει ως κύλινδρον στο πλήθος να κυλάει.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

2. (κουζινικά) γουδί

   ※  7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, Ἔργα καὶ Ἡμέραι, 423 (423-424)

   ὄλμον μὲν τριπόδην τάμνειν, ὕπερον δὲ τρίπηχυν, | ἄξονα δ᾽ ἑπταπόδην· μάλα γάρ νύ τοι ἄρμενον οὕτω·

   Τριών ποδιών κόψε γουδί, τρεις πήχεις γουδοχέρι, | εφτά πόδια άξονα. Πολύ κατάλληλος μ᾽ αυτόν τον τρόπο θα ᾽ναι.

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 1 (Κλειώ), 200.1

   ἐσβάλλουσι ἐς ὅλμον καὶ λεήναντες ὑπέροισι σῶσι διὰ σινδόνος· καὶ ὃς μὲν ἂν βούληται αὐτῶν ἅτε μᾶζαν μαξάμενος ἔδει, ὁ δὲ ἄρτου τρόπον ὀπτήσας.

   τα βάζουνε σ᾽ ένα γουδί, τα κοπανίζουν με το γουδοχέρι, κι ύστερα τα περνούν από ένα τουλπάνι. Όποιου του αρέσει, αποκεί και πέρα τα ζυμώνει και τα τρώει έτσι σαν πίτες, ή πρώτα τα ψήνει όπως το ψωμί.

   Μετάφραση (1964): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

   ≈ συνώνυμα: ἴγδη, ἴγδις, θυεία, θυείη, λίγδος

3. (κουζινικά) σκαφίδι που χρησιμοποιείται για ζύμωμα

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Σφῆκες, στίχ. 238 (236-238)

   ἥβης ἐκείνης, ἡνίκ᾽ ἐν Βυζαντίῳ ξυνῆμεν | φρουροῦντ᾽ ἐγώ τε καὶ σύ· κᾆτα περιπατοῦντε νύκτωρ | τῆς ἀρτοπώλιδος λαθόντ᾽ ἐκλέψαμεν τὸν ὅλμον·

   Τ᾽ απομεινάρια είμαστ᾽ εμείς απ᾽ τη χρυσή νεολαία, απ᾽ του Βυζάντιου | τη φρουρά· μια νύχτα εκεί μαζί σου | τη σκάφη μιας φουρνάρισσας έκλεψα εγώ, θυμήσου·

   Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr

4. κοίλο κάθισμα της Πυθίας απ' όπου έδινε χρησμούς
5. (μουσικό όργανο) το στόμιο του αυλού
6. πέτρα που χρησίμευε ως βάρος

Άλλες μορφές

• ὄλμος

Παράγωγα

• ὁλμειός
• ὁλμίον υποκοριστικό του ὄλμος
• ὁλμισκοειδής
• ὁλμίσκος
• ὁλμοειδῶς

Σύνθετα

• ὁλμοκοπέω
• ὁλμοκόπος
• ὁλμοποιός
• ὑφόλμιον

Πηγές

• ὅλμος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ὅλμος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.