μόρτης

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	μόρτης	οι	μόρτες & μόρτηδες
γενική	του	μόρτη	των	— & μόρτηδων
αιτιατική	τον	μόρτη	τους	μόρτες & μόρτηδες
κλητική		μόρτη		μόρτες & μόρτηδες
Κατηγορία όπως «λαχειοπώλης» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

Έχουν προταθεί πολλές ετυμολογίες για τη λέξη

Είτε από την ιταλική beccamortο πληθυντικός beccamorti, με παράλειψη του α' συνθετικού ("τυμβωρύχος, νεκροθάφτης"). (becco ("ράμφος, σκαπτικό εργαλείο") < λατινική beccus + morto ("νεκρός") < λατινική mors)

Είτε τουρκικής προέλευσης, από την morti (morto ^(tr) πεθαμένος) + -ς ή κατ' άλλη άποψη, λαϊκή, από την τουρκική mortu, morto. Και οι δύο λέξεις ανάγονται στην ιταλική morti, πληθυντικός του morto ("πεθαμένος")

Είτε από τη ιδιωματική πιτσικαμόρτης (όπως στο κερκυραϊκό ιδίωμα), η οποία προέρχεται από την βενετική (pizzicamorte) (δείτε τη Συζήτηση:μόρτης)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈmoɾ.tis/

τυπογραφικός συλλαβισμός : μόρ‐της

Ουσιαστικό

μόρτης αρσενικό (θηλυκό μόρτισσα)

1. (προφορικό, λαϊκότροπο) ο αλήτης, ο μάγκας

   ※  Άιντε ρε μόρτη, ρε Περαιώτη | με τ’ άσπρο ζωναράκι σου και με τον κόφτη | μ’ αυτή την τόση τη λεβεντιά σου | ποτέ δεν λείπει γκόμενα από κοντά σου

   «Μόρτης Πειραιώτης», σύνθεση του Μιχάλη Σκουλούδη· τραγούδι: Κώστας Νούρος. Ηχογράφηση του 1931, από την εταιρεία Columbia, αρ. κατ. DG0130.

   ≈ συνώνυμα: αλάνης, αλανιάρης, χαμίνι, αγυιόπαις (λόγιο)

2. (παρωχημένο, λόγιο) άνθρωπος που (είχε πάθει ανοσία στην πανούκλα και) προσέφερε τις υπηρεσίες του στην κοινότητα θάβοντας τους νεκρούς και περιθάλποντας τους ασθενείς

   ≈ συνώνυμα: απόλοιμος

Παράγωγα

• μορτάκι
• μορταρία
• μόρτικος
• μόρτικα
• μόρτισσα

Μεταφράσεις

    μόρτης

γαλλικά : loulou (fr), loubard (fr)