δικαιοσύνη

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	η	δικαιοσύνη	οι	δικαιοσύνες
γενική	της	δικαιοσύνης	των	(δικαιοσυνών)
αιτιατική	τη	δικαιοσύνη	τις	δικαιοσύνες
κλητική		δικαιοσύνη		δικαιοσύνες
Συνήθως στον ενικό.
Κατηγορία όπως «σκόνη» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

δικαιοσύνη < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική δικαιοσύνη < δίκαιος, θέμα δικαιο- + -σύνη < δίκη. Συγχρονικά αναλύεται σε δίκαι(ος) + -οσύνη.

Προφορά

ΔΦΑ : /ði.ce.oˈsi.ni/

τυπογραφικός συλλαβισμός : δι‐και‐ο‐σύ‐νη

Ουσιαστικό

δικαιοσύνη θηλυκό

η αντικειμενική κι αμερόληπτη εφαρμογή και τήρηση των νόμων
το σύστημα νόμων με το οποίο ένα κράτος και οι ανάλογοι θεσμοί και λειτουργοί εφαρμόζουν το Δίκαιο
η κοινή αντίληψη για το δίκαιο, αυτό που οι περισσότεροι θεωρούν δίκαιο
το να απονέμεται στον καθένα αυτό που του αξίζει
η απουσία ανισοτήτων και αδικίας

Μεταφράσεις

δικαιοσύνη

αγγλικά : justice ^(en)
γαλλικά : justice ^(fr)
γερμανικά : Justiz ^(de), Gerechtigkeit ^(de)
ρουμανικά : dreptate ^(ro), justiție ^(ro)
τουρκικά : adalet ^(tr)

Πηγές

δικαιοσύνη - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Αρχαία ελληνικά (grc)

	δυϊκός
↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
	δῐκαιοσῠνα-
ονομαστική	ἡ	δικαιοσύνη	αἱ	δικαιοσύναι
γενική	τῆς	δικαιοσύνης	τῶν	δικαιοσυνῶν
δοτική	τῇ	δικαιοσύνῃ	ταῖς	δικαιοσύναις
αιτιατική	τὴν	δικαιοσύνην	τὰς	δικαιοσύνᾱς
κλητική ὦ!		δικαιοσύνη		δικαιοσύναι
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		δικαιοσύνᾱ
γεν-δοτ	τοῖν		δικαιοσύναιν
Το φωνήεν της παραλήγουσας είναι βραχύ.
1η κλίση, ομάδα 'γνώμη', Κατηγορία 'δίκη' όπως «βελόνη» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

δικαιοσύνη < δίκαιος, θέμα δικαιο- + -σύνη < δίκη

Ουσιαστικό

δικαιοσύνη θηλυκό

αυτό που είναι δίκαιο, η δικαιοσύνη, ορθοκρισία
※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 7 (Πολύμνια), 52.1
οἱ δὲ δικαιοσύνην καὶ πιστότητα ἐνέδωκαν, ἄχαρι δὲ οὐδέν.
κι αυτοί έδειξαν δικαιοσύνη και πίστη, αποδείχτηκαν άψογοι.

Μετάφραση (1993): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 2, 367b
μὴ οὖν ἡμῖν μόνον ἐνδείξῃ τῷ λόγῳ ὅτι δικαιοσύνη ἀδικίας κρεῖττον, ἀλλὰ τί ποιοῦσα ἑκατέρα τὸν ἔχοντα αὐτὴ δι᾽ αὑτὴν ἡ μὲν κακόν, ἡ δὲ ἀγαθόν ἐστιν·
Μην περιοριστείς λοιπόν μόνο να μας αποδείξεις πως η δικαιοσύνη είναι προτιμότερη από την αδικία, αλλά και πώς ενεργεί από μόνη της επάνω στην ψυχή του ανθρώπου, για να είναι πράγμα κακό η μια και αγαθό η άλλη·

Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr

※ 4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοτέλης, Ἠθικὰ Μεγάλα, @scaife.perseus 1.33.2
διὸ καί, φασίν, δοκεῖ ἡ δικαιοσύνη τελεία τις ἀρετὴ εἶναι· εἰ γὰρ δίκαια μέν ἐστιν ἃ ὁ νόμος κελεύει ποιεῖν, ὁ δὲ νόμος τὰ κατὰ πάσας ἀρετὰς ὄντα προστάττει, ὁ ἄρα τοῖς κατὰ νόμον ἐμμένων δικαίοις τελείως σπουδαῖος ἔσται, ὥστε ὁ δίκαιος καὶ ἡ δικαιοσύνη τελεία τις ἀρετὴ ἐστίν.
(ελληνιστική σημασία) η απονομή δικαιοσύνης, όπως από έναν δικαστή
(σύμφωνα με τους Πυθαγόριους) ο αριθμός τέσσερα

Άλλες μορφές

Παράγωγα

Συγγενικά

→ δείτε τη λέξη δίκαιος

Πηγές

δικαιοσύνη - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
δικαιοσύνη - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.