ζαγάρι

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	το	ζαγάρι	τα	ζαγάρια
γενική	του	ζαγαριού	των	ζαγαριών
αιτιατική	το	ζαγάρι	τα	ζαγάρια
κλητική		ζαγάρι		ζαγάρια
Οι καταλήξεις -ιού, -ια, -ιών προφέρονται με συνίζηση.
Κατηγορία όπως «τραγούδι» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ζαγάρι < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ζαγάρι(ο)ν < οθωμανική τουρκική زغر (τουρκική zağar)

Προφορά

ΔΦΑ : /zaˈɣa.ɾi/

τυπογραφικός συλλαβισμός : ζα‐γά‐ρι

Ουσιαστικό

ζαγάρι ουδέτερο

1. (δημοτική, λαϊκότροπο) κυνηγόσκυλο

   ※  19ος αιώνας, Γεώργιος Βιζυηνός, Ἀτθίδες Αὖραι, Ἡ βροχή, (1883), (απόσπασμα), στ. 15 (13-16)

   Καὶ καθὼς τὰ παλληκάρια
   διοῦν κοπέλαις μὲ σταμνιά,
   κυνηγοῦν σὰν τὰ ζαγάρια,
   γιὰ νὰ πιάσουνε καμμιά.

2. (μεταφορικά, προφορικό, μειωτικό) παλιόσκυλο, τιποτένιος άνθρωπος (γενικότερα μειωτικός, προσβλητικός, ή περιφρονητικός χαρακτηρισμός άδηλης σημασίας)

   ※  «…Ο Βελη-Γκέκας το σκυλί, το άπιστο ζαγάρι» (λαϊκό τραγούδι για τον Κατσαντώνη)

   ※  «Σκασμός, ζαγάρι, η τράπουλα είναι δική μου, τα χαρτιά θα κάνουν ό,τι θέλω εγώ» (Σημερινή (Κύπρου), 23/4/2004)

3. (μεταφορικά, προφορικό, σπανιότερα εγκωμιαστικό) άτιμος

   ⮡  Βρε, το ζαγάρι, βρε το ατιμούλικο! Πάλι τα κατάφερε το παιδάκι μου!

Συγγενικά

• ζαγαρομάτης
• παλιοζαγάρι
• παλιοζάγαρο

Μεταφράσεις

    ζαγάρι

→ δείτε τις λέξεις κυνηγόσκυλο και τιποτένιος

Πηγές

• ζαγάρι - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• Ορφανός, Βασίλης (2020) Τουρκικά δάνεια στα Ελληνικά της Κρήτης, Propylaeum, Heidelberg University Library 2020 (DOI), download.σελ.1-405.pdf, 1η έκδοση:2014

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

ζαγάρι < ζαγάριν < ζαγάριον

Ουσιαστικό

ζαγάρι ουδέτερο

• μορφή του ζαγάριν → δείτε τη λέξη ζαγάριον

  ※  15ος αιώνας, Μπεργαδής, Ο απόκοπος, στίχ. 249 (247-252) @georgakas.lit.auth.gr

  Στὸν κόσμον νὰ πατήσαμεν, στὴν γῆν νὰ περπατοῦμαν
  καὶ νὰ καβαλλικεύγαμεν, γεράκια νὰ βαστοῦμαν·
  καὶ πρὶν ἐμᾶς νὰ σώσασιν στοὺς οἴκους τὰ ζαγάρια,
  νὰ δόθην λόγος κ’ ἔρχουνται οἱ λείποντες – καθάρια,
  νὰ ’δαμεν τίς νὰ ξέβηκεν εἰς συναπάντησίν μας
  καὶ τίς νὰ μᾶς ἐδέχθηκεν στὴν πόρταν τῆς αὐλῆς μας·

  Στυλιανός Αλεξίου (επιμ.), Μπεργαδής, Απόκοπος. Η Βοσκοπούλα [Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, ΠΟ 15], Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2002, σ. 7-42.

  ※  16ος/17ος αιώνας ⌘ Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος, Β στίχ. 79 (79-80) σελ. 82 Νικόλαος Γλυκύς, Εν Βενετία: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, 1813 / σελ. 67, Εν Βενετία: Εκ του τυπογραφείου του Αγίου Γεωργίου, 1860.

  Ὅσους κιʼ ἂν δῶ τοῦ Παλατιοῦ, ὡς καὶ μικρὸ ζαγάρι,
  Μοῦ δίδουν ἀναγάλλιασιν γιὰ τὴν δική της χάρι.

Κλιτικοί τύποι

• ζαγάρια (ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού)

Πηγές

• σελ. 130 1ου μέρους - Somavera, Alessio da / Ἀλέξιος ὁ Σουμαβέραιος (1709), Θησαυρός της ρωμαϊκής και της φραγκικής γλώσσας. Στο Παρίτζι:Από την τυπογραφίαν του Μιχαήλ Γκινιάρδ, ͵αψ΄ θ΄. Τesoro della lingua greca-volgare ed italiana. Parigi:Appresso Michele Guignard, M.DCC.IX. @anemi
• Δημώδης Γραμματεία στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2015. Από τον Διγενή Ακρίτη (12ος αιώνας) έως την πτώση της Κρήτης (1669)