χρύσεος

Αρχαία ελληνικά (grc)

Άλλες μορφές

• αιολικός τύπος : χρύσιος
• αττικός τύπος : συνηρημένο χρυσοῦς
• επικός τύπος : και χρύσειος
• βοιωτικός τύπος : χρούσιος

Ετυμολογία

χρύσεος < χρυσός

Επίθετο

χρύσεος, -έα, -εον & χρύσεος, -ος, -ον

1. ο χρυσός ως επίθετο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ο λαμπρός αλλά και ο πολύτιμος

   ⮡  χρυσέη Ἀφροδίτη, ὦ χρυσοῖ θεοί

   ⮡  χρυσῆ ὑγίεια

   χρυσοῦν σκῆπτρον, χρυσῆ μάχαιρα

2. ο χρυσαφής ως χρώμα

   ⮡  χρυσᾶ νέφη

3. το κιτρινάδι, ο κρόκος του αυγού

   ⮡  τῶν τα χρυσᾶ

4. ο σχετικός με τον χρυσό

   ⮡  χρύσεια μέταλλα : τα μεταλλεία χρυσού

5. ο πλούσιος

   ※  Διογένης Λαέρτιος

   τούς τε περὶ Πλάτωνα Διονυσοκόλακας καὶ αὐτὸν Πλάτωνα χρυσοῦν, καὶ Ἀριστοτέλη ἄσωτον, <ὃν> καταφαγόντα τὴν πατρῴαν οὐσίαν

Κλίση

χρύσεος χρυσέα

γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
	χρυσεο- χρυσεᾱ- χρυσεο-
ονομαστική	ὁ	χρύσεος   > χρυσοῦς	ἡ	χρυσέᾱ   > χρυσῆ	τὸ	χρύσεον   > χρυσοῦν
γενική	τοῦ	χρυσέου   > χρυσοῦ	τῆς	χρυσέᾱς > χρυσῆς	τοῦ	χρυσέου   > χρυσοῦ
δοτική	τῷ	χρυσέῳ    > χρυσῷ	τῇ	χρυσέᾳ   > χρυσῇ	τῷ	χρυσέῳ    > χρυσῷ
αιτιατική	τὸν	χρύσεον   > χρυσοῦν	τὴν	χρυσέᾱν > χρυσῆν	τὸ	χρύσεον   > χρυσοῦν
κλητική ὦ!		χρύσεε   - χρυσοῦς		χρυσέᾱ   > χρυσῆ		χρύσεον   > χρυσοῦν
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ	χρύσεοι   > χρυσοῖ	αἱ	χρύσεαι   > χρυσαῖ	τὰ	χρύσεᾰ   > χρυσᾶ
γενική	τῶν	χρυσέων > χρυσῶν	τῶν	χρυσέων > χρυσῶν	τῶν	χρυσέων > χρυσῶν
δοτική	τοῖς	χρυσέοις > χρυσοῖς	ταῖς	χρυσέαις > χρυσαῖς	τοῖς	χρυσέοις > χρυσοῖς
αιτιατική	τοὺς	χρυσέους > χρυσοῦς	τὰς	χρυσέᾱς > χρυσᾶς	τὰ	χρύσεᾰ   > χρυσᾶ
κλητική ὦ!		χρύσεοι   > χρυσοῖ		χρύσεαι   > χρυσαῖ		χρύσεᾰ   > χρυσᾶ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	χρυσέω   > χρυσώ	τὼ	χρυσέᾱ   > χρυσᾶ	τὼ	χρυσέω   > χρυσώ
γεν-δοτ	τοῖν	χρυσέοιν > χρυσοῖν	τοῖν	χρυσέαιν > χρυσαῖν	τοῖν	χρυσέοιν > χρυσοῖν
Οι σπάνιες κλητικές πτώσεις, ίδιες με τις ονομαστικές.
2η&1η κλίση, ομάδα 'χρύσεος χρυσοῦς', Κατηγορία 'χρύσεος' όπως «χρύσεος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

ιωνική κλίση

στην ιωνική διάλεκτο
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
	χρυσεο- χρυσεᾱ- χρυσεο-
ονομαστική	ὁ	χρύσεος	ἡ	χρυσέη	τὸ	χρύσεον
γενική	τοῦ	χρυσέου	τῆς	χρυσέης	τοῦ	χρυσέου
δοτική	τῷ	χρυσέῳ	τῇ	χρυσέῃ	τῷ	χρυσέῳ
αιτιατική	τὸν	χρύσεον	τὴν	χρυσέην	τὸ	χρύσεον
κλητική ὦ!		χρύσεε		χρυσέη		χρύσεον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ	χρύσεοι	αἱ	χρύσεαι	τὰ	χρύσεᾰ
γενική	τῶν	χρυσέων	τῶν	χρυσεέων & χρυσεῶν	τῶν	χρυσέων
δοτική	τοῖς	χρυσέοισῐ(ν) & χρυσέοις	ταῖς	χρυσέησῐ(ν)	τοῖς	χρυσέοισῐ(ν) & χρυσέοις
αιτιατική	τοὺς	χρυσέους	τὰς	χρυσέᾱς	τὰ	χρύσεᾰ
κλητική ὦ!		χρύσεοι		χρύσεαι		χρύσεᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	χρυσέω	τὼ	χρυσέᾱ	τὼ	χρυσέω
γεν-δοτ	τοῖν	χρυσέοιν	τοῖν	χρυσέαιν	τοῖν	χρυσέοιν
Οι κλητικές πτώσεις, σπάνιες.
2η&1η κλίση, ομάδα 'χρύσεος χρυσοῦς', Κατηγορία 'χρύσεος' όπως «χρύσεος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

κλίση -ος-ος-ον

κλίση -ος, -ος, -ον
→ γένη	αρσενικό & θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ/ἡ	χρύσεος	τὸ	χρύσεον
γενική	τοῦ/τῆς	χρυσέου	τοῦ	χρυσέου
δοτική	τῷ/τῇ	χρυσέῳ	τῷ	χρυσέῳ
αιτιατική	τὸν/τὴν	χρύσεον	τὸ	χρύσεον
κλητική ὦ!		χρύσεε		χρύσεον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ/αἱ	χρύσεοι	τὰ	χρύσεᾰ
γενική	τῶν	χρυσέων	τῶν	χρυσέων
δοτική	τοῖς/ταῖς	χρυσέοις	τοῖς	χρυσέοις
αιτιατική	τοὺς/τὰς	χρυσέους	τὰ	χρύσεᾰ
κλητική ὦ!		χρύσεοι		χρύσεᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	χρυσέω	τὼ	χρυσέω
γεν-δοτ	τοῖν	χρυσέοιν	τοῖν	χρυσέοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δύσκολος' όπως «δύσκολος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Σημειώσεις

• το αρσενικό ουσιαστικοποιημένο για το στατήρα: «ὁ χρυσοῦς» (εννοείτο, στατήρ)

Πηγές

• χρύσεος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• χρύσεος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.