σπήλαιον

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	τὸ	σπήλαιον	τὰ	σπήλαιᾰ
γενική	τοῦ	σπηλαίου	τῶν	σπηλαίων
δοτική	τῷ	σπηλαίῳ	τοῖς	σπηλαίοις
αιτιατική	τὸ	σπήλαιον	τὰ	σπήλαιᾰ
κλητική ὦ!		σπήλαιον		σπήλαιᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		σπηλαίω
γεν-δοτ	τοῖν		σπηλαίοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'πρόσωπον' όπως «πρόσωπον» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

σπήλαιον ήδη από τον 5ο αιώνα πκε στον Πλάτωνα < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

σπήλαιον, -ου ουδέτερο

1. σπήλαιο, σπηλιά, άντρο

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 7, 514a (514a-514b)

   ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν,

   Φαντάσου σαν μέσα σ᾽ ένα σπήλαιο κάτω από τη γη, που να έχει την είσοδό του ανοιγμένη προς το φως σ᾽ όλο το μάκρος της ανθρώπους που από παιδιά να βρίσκουνται εκεί μέσα αλυσοδεμένοι από τα πόδια και τον τράχηλο, σε τρόπο που να μένουν πάντα στην ίδια θέση και μόνο εμπρός των να βλέπουν, χωρίς να μπορούν να στρέψουν γύρω την κεφαλή τους εξαιτίας τα δεσμά τους·

   Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 7, 539e

   μετὰ γὰρ τοῦτο καταβιβαστέοι ἔσονταί σοι εἰς τὸ σπήλαιον πάλιν ἐκεῖνο, καὶ ἀναγκαστέοι ἄρχειν τά τε περὶ τὸν πόλεμον καὶ ὅσαι νέων ἀρχαί, ἵνα μηδ᾽ ἐμπειρίᾳ ὑστερῶσι τῶν ἄλλων·

   Και κατόπι απ᾽ αυτό θα πρέπει να τους κατεβάσεις πάλι σε κείνο το σπήλαιο και θα τους υποχρεώσεις να γίνουνται αρχηγοί σε πολεμικές επιχειρήσεις και σ᾽ άλλα αξιώματα κατάλληλα για την ηλικία τους, για να μην υστερούν ούτε κατά την εμπειρία από τους άλλους·

   Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr

2. (στο θέατρο) ο τόπος πίσω από τη σκηνή

Συνώνυμα

• ἄντρον
• σπέος
• σπῆλυγξ

Απόγονοι

σπήλαιον (αρχαία ελληνικά)

⇒ μεσαιωνικά ελληνικά: σπήλαιο

⇒ νέα ελληνικά: σπήλαιο

⇒ νέα ελληνικά: σπηλιά

↷ αλβανικά: shpellë

↷ κοπτικά: ⲥⲡⲏⲗⲁⲓⲟⲛ

↷ αγγλικά: speleo-

↷ γαλλικά: spéléo-

↷ ουγγρικά: szpeleo-

↷ ιταλικά: speleo-

↷ λετονικά: speleo-

↷ σερβοκροατικά: speleo-

Πηγές

• σπήλαιον - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• σπήλαιον - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.