φοινικίς

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ἡ	φοινικίς	αἱ	φοινικίδες
γενική	τῆς	φοινικίδος	τῶν	φοινικίδων
δοτική	τῇ	φοινικίδῐ	ταῖς	φοινικίσῐ(ν)
αιτιατική	τὴν	φοινικίδᾰ	τὰς	φοινικίδᾰς
κλητική ὦ!		φοινικίς*		φοινικίδες
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		φοινικίδε
γεν-δοτ	τοῖν		φοινικίδοιν
Με βραχύ γιώτα στο θέμα -ίς -ίδος. * Κατά τη Γραμματική του Smyth, η κλητική ενικού χωρίς το -ς
3η κλίση, Κατηγορία 'πατρίς' όπως «πατρίς» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

φοινικίς < φοῖνιξ

Ουσιαστικό

φοινικίς, -ίδος θηλυκό

1. (ενδυμασία) κόκκινο ρούχο, κόκκινος χιτώνας

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Πλοῦτος, στίχ. 735 (735-738)

   [ΚΑ.] τούτω δ᾽ ὑπὸ τὴν φοινικίδ᾽ ὑποδύνθ᾽ ἡσυχῇ | τὰ βλέφαρα περιέλειχον, ὥς γέ μοὐδόκει· | καὶ πρίν σε κοτύλας ἐκπιεῖν οἴνου δέκα, | ὁ Πλοῦτος, ὦ δέσποιν᾽, ἀνειστήκει βλέπων·

   [ΚΑΡ.] Σιγά τα φίδια στο κόκκινο τρυπώσανε πανί, | κι όπως μου εφάνη, τα ματόφυλλά του τα γλείφανε, | κι όσο να πιεις, κυρά μου, εφτά κανάτια μπρούσικον, | ο Πλούτος σηκώθη απάνου κι έβλεπε!

   Μετάφραση (1956): Κώστας Βάρναλης, Αθήνα: Ι. Ν. Ζαχαρόπουλος @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Λυσιστράτη, στίχ. 1140 (1137-1141)

   [ΛΥ.] εἶτ᾽, ὦ Λάκωνες, πρὸς γὰρ ὑμᾶς τρέψομαι, | οὐκ ἴσθ᾽ ὅτ᾽ ἐλθὼν δεῦρο Περικλείδας ποτὲ | ὁ Λάκων Ἀθηναίων ἱκέτης καθέζετο | ἐπὶ τοῖσι βωμοῖς ὠχρὸς ἐν φοινικίδι | στρατιὰν προσαιτῶν;

   [ΛΥΣ.] Και τώρα εσάς θα πιάσω, Μοραΐτες. | Ξεχνάτε που μας ήρθ᾽ έναν καιρό ο Περικλείδας | απ᾽ τη Σπάρτη ικέτης των Αθηναίων | κι απ᾽ τους βωμούς μας πιάστηκε κιτρινιάρης, με κόκκινη χλαμύδα, | και ζήταγε στρατό.

   Μετάφραση (1965): Κώστας Βάρναλης, Αθήνα: Κέδρος @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία, 8, 3.3 @scaife.perseus

   ἐπεὶ δὲ τοῖς κρατίστοις διέδωκε τὰς καλλίστας στολάς, ἐξέφερε δὴ καὶ ἄλλας Μηδικὰς στολάς, παμπόλλας γὰρ παρεσκευάσατο, οὐδὲν φειδόμενος οὔτε πορφυρίδων οὔτε ὀρφνίνων οὔτε φοινικίδων οὔτε καρυκίνων ἱματίων·

2. κόκκινη σημαία

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας, Λυσίας, Κατ᾽ Ἀνδοκίδου ἀσεβείας, 51 @scaife.perseus

   καὶ ἐπὶ τούτοις ἱέρειαι καὶ ἱερεῖς στάντες κατηράσαντο πρὸς ἑσπέραν καὶ φοινικίδας ἀνέσεισαν, κατὰ τὸ νόμιμον τὸ παλαιὸν καὶ ἀρχαῖον.

   ※  2ος πκε αιώνας ⌘ Πολύβιος, Ἱστορίαι, 2.66.11 @scaife.perseus

   τοῖς δὲ Μεγαλοπολίταις καὶ τοῖς ἱππεῦσι παραπλησίως, ἐπειδὰν φοινικὶς ἐξαρθῇ παρὰ τοῦ βασιλέως.

   ※  1ος πκε αιώνας ⌘ Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ἱστορική, 14, 26.7 @scaife.perseus

   καὶ μετʼ ὀλίγον ἐκ τῆς Τισσαφέρνους σκηνῆς ἀρθείσης φοινικίδος ὁ μὲν τοὺς στρατηγοὺς ἔνδον συνέλαβε, τοὺς δὲ λοχαγοὺς οἷς ἦν συντεταγμένον ἐπελθόντες ἀνεῖλον,

3. κόκκινο χαλί ή παραπέτασμα

   ※  4ος πκε αιώνας ⌘ Αἰσχίνης, Κατὰ Κτησιφῶντος, 76

   Δημοσθένης γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἐνιαυτὸν βουλεύσας, οὐδεμίαν πώποτε φανήσεται πρεσβείαν εἰς προεδρίαν καλέσας, ἀλλὰ τότε μόνον καὶ πρῶτον εἰς προεδρίαν ἐκάλεσε καὶ προσκεφάλαια ἔθηκε, καὶ φοινικίδας περιεπέτασε, καὶ ἅμα τῇ ἡμέρᾳ ἡγεῖτο τοῖς πρέσβεσιν εἰς τὸ θέατρον,

   Επί ένα χρόνο που ήταν βουλευτής , Αθηναίοι, δεν θα δείτε τον Δημοσθένη να έχει καλέσει ως τώρα καμιά διπλωματική αποστολή στις πρώτες θέσεις στο θέατρο. Ήταν η πρώτη και μοναδική φορά όταν κάλεσε τους αντιπροσώπους του Φιλίππου και τους έβαλε να καθίσουν στις προεδρικές θέσεις· τοποθέτησε μάλιστα στις θέσεις και μαξιλαράκια, έστρωσε κόκκινα χαλιά και, μόλις ξημέρωσε, οδήγησε τη μακεδονική αποστολή στο θέατρο.

   Μετάφραση (2012): Αθανάσιος Ι. Γιαγκόπουλος, Θεσσαλονίκη:Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας @greek‑language.gr

Συγγενικά

• → δείτε τη λέξη φοῖνιξ

Πηγές

• φοινικίς - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• φοινικίς - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.