εἰκάζω

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

εἰκάζω, ήδη τον 7ο αιώνα < *Ϝε-Ϝικ-άζω, με αναδιπλασιασμό του Ϝικ-, μεταπτωτική βαθμίδα του Ϝεικ- που υπάρχει στο εἰκών (εικόνα) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *weyk- (στη σημασία: γίνομαι όμοιος)

Ρήμα

εἰκάζω

1. γίνομαι όμοιος με, κάνω το πορτραίτο κάποιου
2. (μεταβατικό) (+ δοτική, αιτιατική και απαρέμφατο) συγκρίνω, παρομοιάζω

   ※  4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοτέλης, Ῥητορική, 3, 1407a

   καὶ ὡς Δημοκράτης εἴκασεν τοὺς ῥήτορας ταῖς τίτθαις αἳ τὸ ψώμισμα καταπίνουσαι τῷ σιάλῳ τὰ παιδία παραλείφουσιν.

   Και ο Δημοκράτης, επίσης, παρομοίασε τους ρήτορες με τις παραμάνες που καταπίνουν οι ίδιες τη μπουκιά και αλείφουν τα χείλη των παιδιών με σάλιο.

   Μετάφραση (2002, 2004): Δημήτριος Λυπουρλής, Θεσσαλονίκη:Ζήτρος @greek‑language.gr

3. περιγράφω μέσω σύγκρισης, παρομοίωσης
4. εξάγω συμπέρασμα από σύγκριση, εικάζω

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 104.2

   αὐτὸς δὲ εἴκασα τῇδε καὶ ὅτι μελάγχροές εἰσι καὶ οὐλότριχες

   το συμπέρασμα βέβαια αυτό το έβγαλα και μόνος μου, επειδή οι Κόλχοι έχουν μαύρο δέρμα και σγουρά μαλλιά

   Μετάφραση (1992): Λεωνίδας Ζενάκος Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

5. (με αιτιατική και απαρέμφατο) συμπεραίνω ότι έτσι έχει η υπόθεση, εικάζω

   ※  1ος/2ος κε αιώνας ⌘ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Ἀλέξανδρος, 44.1

   μάλιστα δ᾽ εἴκασε τῆς Μαιώτιδος λίμνης ἀνακοπὴν εἶναι.

   κατέληξε ωστόσο στο συμπέρασμα ότι ήταν το πίσω τμήμα της λίμνης Μαιώτιδας.

   Μετάφραση (2012): Γιαγκόπουλος, Α.Ι., Ζ.Ε. Μαλαθούνη. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. @greek‑language.gr

6. (στην παθητική φωνή) είμαι όμοιος, μοιάζω με κάποιον

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Βάκχαι, στίχ. 942 (941-942)

   πότερα δὲ θύρσον δεξιᾶι λαβὼν χερὶ | ἢ τῆιδε βάκχηι μᾶλλον εἰκασθήσομαι;

   Και πώς θα μοιάσω πιο πολύ με βάκχη, | αν κρατάω το θύρσο με το δεξιό χέρι ή με αυτό;

   Μετάφραση χ.χ.: Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr

Συγγενικά

θέμα με εἰκαζ-

• ἀνεικάζομαι
• ἀντεικάζω
• ἀπεικάζω
• διεικάζομαι
• ἐξεικάζω
• ἐπεικάζω
• κατεικάζω
• παρεικάζω
• προεικάζω
• προσεικάζω
• συνεικάζω

θέμα με εἰκασ-

• ἀνείκαστος
• ἀνυπείκαστον
• ἀπεικασία
• ἀπείκασμα
• ἀπεικασμός
• ἀπεικαστέον
• ἀπεικαστέος
• ἀσυνείκαστος
• δυσείκαστος
• ἐξείκασμα
• εἰκασία
• εἰκάσιμος
• εἴκασμα
• εἰκασμός
• εἰκαστέον
• εἰκαστής
• εἰκαστικός
• εἰκαστός
• ἐπεικασμός
• εὐείκαστος

→ και δείτε τη λέξη εἰκών για θέματα με εἰκον-

Κλίση

• → λείπει η κλίση
• παρατατικός: εἴκαζον και ᾔκαζον, μέλλων: εἰκάσω, αόριστος: ᾔκασα και εἴκασα (ιων.) παθητικός αόριστος α΄ ᾐκάσθην, παρακείμενος ᾔκασμαι και εἴκασμαι (ιων.), συνηθέστερα σε χρήση απαρέμφατα: εἰκάζειν

Πηγές

• εἰκάζω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• εἰκάζω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.