ἄμπυξ

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
	ἀμπῠκ-
ονομαστική	ὁ/ἡ	ἄμπυξ	οἱ/αἱ	ἄμπυκες
γενική	τοῦ/τῆς	ἄμπυκος	τῶν	ἀμπύκων
δοτική	τῷ/τῇ	ἄμπυκῐ	τοῖς/ταῖς	ἄμπυξῐ(ν)
αιτιατική	τὸν/τὴν	ἄμπυκᾰ	τοὺς/τὰς	ἄμπυκᾰς
κλητική ὦ!		ἄμπυξ		ἄμπυκες
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		ἄμπυκε
γεν-δοτ	τοῖν		ἀμπύκοιν
3η κλίση, Κατηγορία 'φύλαξ' όπως «φύλαξ» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ἄμπυξ < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

ἄμπυξ, -ῠκος αρσενικό ή θηλυκό

1. διάδημα, κορδέλα, ταινία για το δέσιμο των μαλλιών των γυναικών

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 22 (Χ. Ἕκτορος ἀναίρεσις.), στίχ. 469 (468-472)

   τῆλε δ᾽ ἀπὸ κρατὸς βάλε δέσματα σιγαλόεντα, | ἄμπυκα κεκρύφαλόν τε ἰδὲ πλεκτὴν ἀναδέσμην | κρήδεμνόν θ᾽, ὅ ῥά οἱ δῶκε χρυσέη Ἀφροδίτη | ἤματι τῷ ὅτε μιν κορυθαίολος ἠγάγεθ᾽ Ἕκτωρ | ἐκ δόμου Ἠετίωνος, ἐπεὶ πόρε μυρία ἕδνα.

   Μακράν της τα γιαδέματα πετάχθηκαν τα ωραία, | το διάδημα, με την λαμπρήν μαντίλα και το δίκτυ | και το μαγνάδι οπού η χρυσή της χάρισε Αφροδίτη, | όταν του Ηετίωνος την πήρε από το σπίτι | νύμφην ο Έκτωρ με πολλά που ᾽χε της δώσει δώρα.

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ἑκάβη^w, στίχ. 465 (463-465)

   σὺν Δηλιάσιν τε κού- | ραισιν Ἀρτέμιδος θεᾶς | χρυσέαν τ᾽ ἄμπυκα τόξα τ᾽ εὐλογήσω;

   Κι εκεί, μαζί με τις Δηλιώτισσες παρθένες, | θα υμνολογώ της Άρτεμης | το χρυσό στέμμα και τα τόξα;

   Μετάφραση (1994): Γιώργος Γεραλής, Αθήνα: Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος @greek‑language.gr

2. στεφάνη τροχού

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Σοφοκλῆς, Φιλοκτήτης, στίχ. 678 (676-679)

   λόγῳ μὲν ἐξήκουσ᾽, ὄπωπα δ᾽ οὐ μάλα, | τὸν πελάταν λέκτρων ποτὲ ‹τῶν› Διὸς | κατὰ δρομάδ᾽ ἄμπυκα δέσμιον ὡς ἔλαβεν | παγκρατὴς Κρόνου παῖς·

   Δεν τα ᾽δα με τα μάτια μου, τα ᾽χω ακουστά κι εγώ | πως τον Ιξίονα έδεσε ο Δίας σε γοργοστρεφούμενο τροχό, | γιατί μ᾽ ανομολόγητους σκοπούς | να πλησιάσει ετόλμησε την κλίνη του παντοδύναμου Θεού.

   Μετάφραση (1937): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης), Αθήνα: Εστία @greek‑language.gr

3. προμετωπίδα αλόγου

Άλλες μορφές

• ἄμφυξ

Παράγωγα

• ἀμπυκάζω
• ἀμπυκτήρ
• ἀμπυκτήριον
• ἀμπυκτήριος
• ἀμπύκωμα

Σύνθετα

• ἀνάμπυξ
• ἑλικάμπυξ
• εὐάμπυξ
• ἱμεράμπυξ
• κυανάμπυξ
• λευκάμπυξ
• λιπαράμπυξ
• μονάμπυξ
• χρυσάμπυξ

Πηγές

• ἄμπυξ - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ἄμπυξ - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.