χεῖλος

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
	χειλεσ-
ονομαστική	τὸ	χεῖλος	τὰ	χείλη - χείλεᾰ
γενική	τοῦ	χείλους - χείλεος	τῶν	χειλῶν - χειλέων
δοτική	τῷ	χείλει - χείλεῐ̈	τοῖς	χείλεσῐ(ν)
αιτιατική	τὸ	χεῖλος	τὰ	χείλη - χείλεα
κλητική ὦ!		χεῖλος		χείλη - χείλεα
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		χείλει - χείλεε
γεν-δοτ	τοῖν		χειλοῖν - χειλέοιν
3η κλίση, Κατηγορία 'βέλος' όπως «σκεῦος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

χεῖλος < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

χεῖλος ( & δωρικός τύπος  χῆλος & αιολικός τύπος  χέλλος )

1. το χείλος του στόματος

   ⮡  ἐγέλασσε χείλεσιν (όχι με την καρδιά του)

   ⮡  δάκνων τὰ χείλη (δαγκώνοντας τα χείλη του, δηλ. αμήχανος)

   ⮡  χείλη προσεγγίσαι χείλεσιν (για το φιλί

2. το στόμα

   ⮡  χείλεσιν ἀμφιλάλοις

   ⮡  ἐπὶ τοῖς χείλεσι τὰς ψυχὰς ἔχοντες (:με την ψυχή στο στόμα)

3. άκρο

   ※  7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, Ἔργα καὶ Ἡμέραι, 97 (96-98)

   μούνη δ᾽ αὐτόθι Ἐλπὶς ἐν ἀρρήκτοισι δόμοισιν | ἔνδον ἔμεινε πίθου ὑπὸ χείλεσιν, οὐδὲ θύραζε | ἐξέπτη·

   Και μόνο η Ελπίδα εκεί στο άθραυστο σπίτι της | έμεινε μέσα, από του πιθαριού τα χείλη κάτω, κι έξω δεν πέταξε | απ᾽ την πόρτα.

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

4. όχθη

   ⮡  αὐτὸς δὲ ἐπὶ τοῦ χείλεος τοῦ ποταμοῦ τύπτει... (αυτός δε στην όχθη του ποταμού χτυπά...)

Εκφράσεις

• ἀπ᾽ ἄκρου χειλέων φιλοσοφεῖν ή άλλο απαρέμφατο: επιφανειακά
• ἀπὸ χειλέων σε αντιδιαστολή προς το ἀπὸ καρδίας
• ἐπ᾽ ἄκρου τοῦ χείλους : στην άκρη της γλώσσας, έτοιμος να ξεστομίσει κάτι

Συγγενικά

• χειλόω

Πηγές

• χεῖλος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• χεῖλος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.