Βικιλεξικό:Οδηγός για νέους χρήστες/Ετυμολογία

Η σελίδα είναι μέρος του Οδηγού για νέους χρήστες

Σελίδες οδηγιών...

Αρχή Επεξεργασία Σύνδεσμοι Διαμόρφωση κειμένου Ετυμολογία Ορισμοί Μεταφράσεις Σελίδες συζήτησης Εγγραφή Σύνοψη

Δείτε επίσης...

Δομή λημμάτων Βοήθεια

Η πρώτη πρώτη ενότητα των λημμάτων!

==={{ετυμολογία}}===
: '''{{PAGENAME}}''' <

Γενικά

Η ετυμολογία είναι η αναζήτηση της προέλευσης μιας λέξης. Μπορεί να είναι προϊόν παραγωγής ή σύνθεσης. Ίσως προήλθε από μια παλαιότερη φάση της γλώσσας. Ίσως είναι δάνειο από μια άλλη γλώσσα. Τις πληροφορίες αυτές τις αντλούμε από έγκριτα ετυμολογικά λεξικά ή ιστότοπους Πανεπιστημίων και Ιδρυμάτων (όχι ιδιωτικές σελίδες).

• Δεν 'φανταζόμαστε' δικές μας ετυμολογίες. Πάντα συμβουλευόμαστε λεξικά.
• Δεν αντιγράφουμε τα λεξικά. Τα μελετάμε και μεταφέρουμε τις πληροφορίες ακολουθώντας τις συμβάσεις του Βικιλεξικού.

Η Ενότητα της ετυμολογίας τοποθετείται στην αρχή του λήμματος, αμέσως μετά το πρότυπο γλώσσας (για παράδειγμα {{-el-}}) και, ενδεχομένως την κλίση του λήμματος (όπως στο λήμμα ουρανός). Ακολουθεί η ετυμολογία.

Η ετυμολογία στο Βικιλεξικό τηρεί ορισμένους κανόνες και συμβάσεις, που περιγράφονται αναλυτικά στη σελίδα Βοήθεια:Ετυμολογία. Εδώ, θα βρείτε μια σύντομη εισαγωγή.

Προσθήκη ετυμολογιών

Για να προσθέσετε μια ετυμολογία σε ένα λήμμα, απλώς πατήστε την [επεξεργασία] δίπλα στην επικεφαλίδα Ετυμολογία, και θα οδηγηθείτε σε μια ιστοσελίδα για την εισαγωγή της.

Η σύνταξη της ετυμολογίας γίνεται με:

: '''{{PAGENAME}}''' <   (εσοχή, bold το ΟΝΟΜΑΣΕΛΙΔΑΣ και το σύμβολο < )

Ίσως εμφανιστεί μια γραμμή σαν την παρακάτω:

: '''{{PAGENAME}}''' < {{λείπει η ετυμολογία}}

Το σύμβολο <   σημαίνει: από, προήλθε από

Σβήστε το {{λείπει η ετυμολογία}} και βάλτε τις πληροφορίες σας εκεί.

Για να ελεγχθεί η ετυμολογία και από άλλους συντάκτες, διατηρήστε και το "{{λείπει η ετυμολογία}}" ή ζητήστε βοήθεια στο δωμάτιο συζήτησης Ζητούμενα λήμματα ή στη Βικιδημία.

Σύνταξη ετυμολογιών

Θα μπορούσαμε να γράψουμε μια ετυμολογία με μια δυο φράσεις. Σε ένα ηλεκτρονικό λεξικό όμως, υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργούνται αυτόματα κατάλογοι με Κατηγορίες. Για να το πετύχουμε αυτό χρησιμοποιούμε ειδικά Πρότυπα εντολών. Τα γράφουμε με τα ονόματά τους που περικλείονται από διπλά άγκιστρα (π.χ. το πρότυπο {{ετυμ}}) Δείτε Σύνδεσμοι με πρότυπα)

Αλλά πρέπει να προσδιορίζουμε και τη γλώσσα: χρησιμοποιούμε τους διεθνείς κωδικούς ISO γλωσσών. Αν πρόκειται για προέλευση μια λέξης από άλλη γλώσσα, χρειαζόμαστε τους κωδικούς της γλώσσας δότριας και της γλώσσας αποδέκτριας.

Πρότυπα

Γράφουμε {{όνομα προτύπου|κωδικός γλώσσας δότριας|γλώσσας δέκτριας|λέξη δότρια}}

Τα πρότυπα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά είναι

• το πρότυπο {{ετυμ}} που εννοεί: προήλθε χωρίς άλλη διευκρίνιση. Εντάσσει στη γενική Κατηγορία:Προέλευση λέξεων στην υποκατηγορία της γλώσσας που θα προσδιορίσουμε.

Μια προέλευση πιθανόν να είναι πιο εξειδικευμένη (πάντα όπως τεκμηριώνεται στο Λεξικό που συμβουλευόμαστε). Συχνά χρησιμοποιούμε:

• το πρότυπο {{δαν}} που εννοεί: δάνειο. Εντάσσει σε Κατηγορία:Δάνεια και ταυτόχρονα στη γενική Κατηγορία:Προέλευση λέξεων στην υποκατηγορία της γλώσσας που θα προσδιορίσουμε
• το πρότυπο {{κλη}} που εννοεί: κληρονομήθηκε. Εντάσσει σε Κατηγορία:Κληρονομημένες λέξεις και ταυτόχρονα στην Κατηγορία:Προέλευση λέξεων στην υποκατηγορία της γλώσσας που θα προσδιορίσουμε

Αν δεν είμαστε σίγουροι για το είδος της σχέσης δύο γλωσσών, επιλέγουμε το γενικό πρότυπο {{ετυμ}}

Παράδειγμα 1

Για το λήμμα πάρτι, κοιτάξαμε ένα λεξικό και θέλουμε να γράψουμε ότι

είναι μια λέξη που δανείστηκε η νέα ελληνική γλώσσα από την αγγλική λέξη party

Τα ειδικά 'Πρότυπα' εντολών θα διαμορφώσουν την παραπάνω ετυμολογία

• πιο συνοπτικά
• και δυναμικά, εντάσσοντας σε Κατηγορίες.

Θα γραφτεί ως εξής

: '''{{PAGENAME}}''' < {{δαν|en|el|party}}

που θα εμφανίσει

πάρτι < αγγλική party

Χρησιμοποιήσαμε

• το πρότυπο {{δαν}}
• τους διεθνείς κωδικούς ISO της γλώσσας δότριας (αγγλικά: en) και της γλώσσας αποδέκτριας (νέα ελληνικά el).

Το λήμμα πάρτι θα ενταχθεί στην Κατηγορία:Δάνεια από τα αγγλικά (νέα ελληνικά), κι επίσης, στην Κατηγορία:Προέλευση λέξεων από τα αγγλικά (νέα ελληνικά)
Τις Κατηγορίες τις βλέπουμε στο κάτω κάτω μέρος της σελίδας των λημμάτων μας.

Παράδειγμα 2

Για την ελληνική λέξη ολόχρυσος σκεφτόμαστε να γράψουμε ότι

είναι σύνθετη λέξη από το όλος + χρυσός

Μα ξεχάσαμε να συμβουλευτούμε και ένα λεξικό! Όσο κι αν φαίνεται απλή αυτή η σύνθετη λέξη...

Πράγματι, αν συμβουλευτούμε το λήμμα ολόχρυσος στο Λεξικό Τριανταφυλλίδη (ΛΚΝ) θα δούμε ότι είναι μια λέξη που κληρονομήθηκε απευθείας από τα αρχαία ελληνικά! Η σύνθεση δεν έγινε στα νεότερα χρόνια. Επίσης, στο λήμμα ολο- βλέπουμε ότι είναι πρόθημα. Άρα πρέπει να γράψουμε

: '''{{PAGENAME}}''' < κληρονομήθηκε από την αρχαία ελληνική [[ὁλόχρυσος]] < που είχε δημιουργηθεί από το [[ὅλος]] + [[χρυσός]]. Και σήμερα μπορούμε να την αναλύσουμε σε [[ολό-]] + [[χρυσός]]

Τώρα η ετυμολογία μας είναι σχεδόν τέλεια.

Θα γραφτεί ως εξής

: '''{{PAGENAME}}''' < {{κλη|grc|el|ὁλόχρυσος]]<ref>{{Π:ΛΚΝ}}</ref> < [[ὅλος]] + ουσιαστικό {{λ|χρυσός|grc}} + κατάληξη {{λ|-ος|grc}}. Συγχρονικά αναλύεται σε {{π|ολό-}} + επίθετο {{λ|χρυσός|el}}

Χρησιμοποιήσαμε

• το πρότυπο {{κλη}} με τους κωδικούς ISO της γλώσσας-δότριας (αρχαία ελληνικά: grc), της γλώσσας-αποδέκτριας (νέα ελληνικά el). Το λήμμα ολόχρυσος θα ενταχθεί σε Κατηγορία:Κληρονομημένες λέξεις και Κατηγορία:Προέλευση λέξεων
• το πρότυπο {{λ}} που δημιουργεί σύνδεσμο ακριβείας με τον Τομέα γλώσσας. Η λέξη χρυσός υπάρχει, και στα νέα ελληνικά, και στα αρχαία.
• το πρότυπο {{π}} που φτιάχνει Κατηγορίες για προσφύματα κάθε είδους. Στο παράδειγμά μας, το λήμμα θα ενταχθεί στην Κατηγορία:Λέξεις με πρόθημα ολό- (νέα ελληνικά)

Δεν παραλείψαμε να κάνουμε αναφορά στο Λεξικό που ήταν η πηγή μας (ΛΚΝ), δημιουργώντας παραπομπή με <ref></ref> (δείτε Παραπομπές).

Για πολυλεκτικούς όρους

Για πολυλεκτικούς όρους με λίγες λέξεις

: '''{{PAGENAME}}''' < {{βλ|<πρώτη λέξη>|<δεύτερη λέξη>}} και αν χρειάζεται, κάποιες διευκρινίσεις για το πώς και πότε πρωτοχρησιμοποιήθηκε ο όρος

Για μεγαλύτερες εκφράσεις, αποφεύγουμε την επανάληψη του PAGENAME. Π.χ.

: {{βλ|<πρώτη λέξη>|<δεύτερη λέξη>|<τρίτη λέξη>|έως και 11 λέξεις}}

Παράδειγμα στο λήμμα: κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρει

Και άλλα

Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις προτύπων και Κατηγοριών.

• Δείτε τη Βοήθεια:Ετυμολογία
• Μπορείτε να μελετήσετε την Κατηγορία:Πρότυπα ετυμολογίας. Εκεί θα βρείτε απάντηση στις περισσότερες ερωτήσεις σας.
• Για λεξικά ευρείας χρήσεως, δείτε την Κατηγορία:Πρότυπα βιβλιογραφίας

Αν πάλι χρειάζεστε ένα πρότυπο που δεν υπάρχει ακόμα, μπορείτε να το ζητήσετε στο δωμάτιο συζήτησης Διαχείριση προτύπων ή στη Βικιδημία.

Καλή δουλειά!

Συνέχεια στην επόμενη ενότητα του οδηγού.