ἄτρακτος

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	ἄτρακτος	οἱ	ἄτρακτοι
γενική	τοῦ	ἀτράκτου	τῶν	ἀτράκτων
δοτική	τῷ	ἀτράκτῳ	τοῖς	ἀτράκτοις
αιτιατική	τὸν	ἄτρακτον	τοὺς	ἀτράκτους
κλητική ὦ!		ἄτρακτε		ἄτρακτοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		ἀτράκτω
γεν-δοτ	τοῖν		ἀτράκτοιν
Στον Πλούταρχο, θηλυκό με ίδια κλίση
2η κλίση, Κατηγορία 'θρίαμβος' όπως «θρίαμβος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ἄτρακτος < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

ἄτρακτος, -ου αρσενικό και σπανιότερα στον ⌘ Πλούταρχο θηλυκό

1. αδράχτι

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 4 (Μελπομένη), 34.1

   αἱ μὲν πρὸ γάμου πλόκαμον ἀποταμόμεναι καὶ περὶ ἄτρακτον εἱλίξασαι ἐπὶ τὸ σῆμα τιθεῖσι

   οι κοπέλες, αφού κόψουν μια πλεξούδα από τα μαλλιά τους και την τυλίξουν γύρω από αδράχτι, την αποθέτουν στον τάφο τους

   Μετάφραση (1992): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 10, 617c

   τὴν μὲν Κλωθὼ τῇ δεξιᾷ χειρὶ ἐφαπτομένην συνεπιστρέφειν τοῦ ἀτράκτου τὴν ἔξω περιφοράν, διαλείπουσαν χρόνον,

   Η Κλωθώ αγγίζοντας κατά διαλείμματα με το δεξί της χέρι βοηθούσε στην εξωτερική περιστροφή του αδραχτιού,

   Μετάφραση (στη δημοτική, χ.χ.): Ιωάννης Γρυπάρης. Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ, 2015 (στην καθαρεύουσα, 1911, Εκδ.Φέξη) @greek‑language.gr

   ※ 5ος πκε αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 4 (Μελπομένη), 162.5

   τοῦτο γὰρ ἐπὶ παντὶ τῷ διδομένῳ ἔλεγε, τελευταῖόν οἱ ἐξέπεμψε δῶρον ὁ Εὐέλθων ἄτρακτον χρύσεον καὶ ἠλακάτην,

   και, καθώς σε κάθε δώρο που της χάριζε, εκείνη επαναλάμβανε αυτή τη φράση, ο Ευέλθων τής έστειλε τελευταίο δώρο, αδράχτι και ρόκα

   Μετάφραση (1992): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

2. βέλος

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 4, 40.2

   ἀπεκρίνατο αὐτῷ πολλοῦ ἂν ἄξιον εἶναι τὸν ἄτρακτον, λέγων τὸν οἰστόν, εἰ τοὺς ἀγαθοὺς διεγίγνωσκε, δήλωσιν ποιούμενος ὅτι ὁ ἐντυγχάνων τοῖς τε λίθοις καὶ τοξεύμασι διεφθείρετο.

   εκείνος αποκρίθηκε ότι η άτρακτος —εννοούσε το βέλος— θα ήταν όπλο εξαιρετικής αξίας αν μπορούσε να διακρίνει τους γενναίους. Ήθελε να πει μ᾽ αυτό ότι οι πέτρες και τα βέλη σκότωναν, αδιάκριτα και τυχαία, όσους βρίσκαν.

   Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr

   ※  10ος πκε αιώνας ⌘ Λεξικό Σουίδα, Βιβλίο 4.Τ.183@scaife.perseus

   πληγέντα ἀτράκτῳ τοξικῷ τὸν αἰετὸν εἰπεῖν ἰδόντα μηχανὴν πτερώματοϲ·

3. το ανώτατο τμήμα του καταρτιού ενός καραβιού
4. (ιατρική) εργαλείο για καυτηριασμό σε σχήμα αδραχτιού

   ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Ἱπποκράτης, Περὶ τῶν ἐντὸς παθῶν, (De affectionibus interioribus), κεφ. 28, p. 242, @scaife.perseus

   Ἢν δὲ μηδὲ οὕτω παύηται, καῦσαι χρὴ, ὁκόταν μέγιστον τὸ ἧπαρ γένηται καὶ ἐξεστήκῃ μάλιστα· καῦσαι δὲ ἐν πυξίνοισιν ἀτράκτοισι,

   ΣτΕ: Ο Ιπποκράτης αναφέρεται σε έναν τρόπο θεραπείας του ήπατος.

Άλλες μορφές

• ἄδρακτος

Συγγενικά

• ἀτράκτιον
• ἀτρακτοειδής
• ἀτρακτυλίς
• ἀτρακτώδης

Δείτε επίσης

• ἠλακάτη

Πηγές

• ἄτρακτος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ἄτρακτος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.