ἀμείβω

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

ἀμείβω < θέμα αμειβ- και κατά μετάπτωση αμοιβ- πιθανόν συνδεόμενο με το λατινικό moveo και muto καθώς και με το σανσκριτικό mīvati μέσω αρχικής (εικαζόμενης κοινής ινδοευρωπαϊκής ρίζας μαf ή μεf (*meue-, *(a)mewǝ-, *mwō-)

Ρήμα

ἀμείβω

1. αλλάζω, μεταβάλλω, κάνω κάποιον άλλον να αλλάξει

   γενειάδα ἔτεγγ᾽, ἀμείβων χρῶτα πορφυρέᾳ βαφῇ. : η γενειάδα του έγινε κόκκινη πέφτοντας

2. ανταλλάσσω, παίρνω σε αντάλλαγμα, δίνω σε αντάλλαγμα, ανταποδίδω

   • ὃς πρὸς Τυδεΐδην Διομήδεα τεύχε᾽ ἄμειβε χρύσεα χαλκείων, ἑκατόμβοι᾽ ἐννεαβοίων. : πήγε κι' άλλαξε άρματα με το Διομήδη τότες, χρυσά με χάλκινα, εκατό βοδιών μ' εννιά βοδιώνε.(Ομήρου Ιλιάδα Ραψωδία Ζ ή 6η 235, απόδοση Αλεξ. Πάλλη)

3. εναλλάσσω

   • γόνυ γουνὸς ἀμείβων : απόσιγα τα γόνατα κουνώντας (Ιλιάδα, 547 απόδοση Καζαντζάκης-Κακριδής)

4. διέρχομαι, εξέρχομαι, αλλάζω τόπο, βγαίνω ή μπαίνω σε ένα χώρο

   • σὺ δ᾽, ὦ Ποίαντος παῖ, Φιλοκτήτην λέγω, ἔξελθ᾽, ἀμείψας τάσδε πετρήρεις στέγας. : Ἔ, σύ, γιέ τοῦ Ποίαντα, ἐσένα λέω, Φιλοκτήτη, ξετρύπωσε ἀπ’ τήν πέτρα σου. (Σοφοκλής, Φιλοκτήτης, 1260 απόδοση Γ. Μπλανας)

5. μέσο: κάνω κάτι εναλλάξ, διαδέχομαι, εναλλάσσομαι, αλλάζω

   • ἄλλα ἄλλοθεν ἀμείβεται : μια το ένα έρχεται, μετά δίνει τη θέση του σε άλλο
   • εἰς δὲ τὸ κάτω ἀμειβόμενον στενότητι: προς τα κάτω στενεύει (αλλάζει σε στενότητα)

6. μέσο: αποκρίνομαι

   • ἀμείβεσθαι ἐπέεσσι : ανταλλάσσουν λόγια, ανταπαντά ο ένας στον άλλον

   • Κροῖσος δέ μιν ἀμείβετο τοῖσιδε: και ο Κροίσος του αποκρίθηκε ως εξής

7. μέσο: ανταποδίδω, ανταμείβω

   • οἱ δὲ τοὺς ἀγαθόν τι ποιοῦντας ἑαυτοὺς μὴ τοῖς ὁμοίοις ἀμειβόμενοι, κακίας.' : εκείνοι (όμως) που δεν ανταποδίδουν εξίσου το καλό σε όσους τους ευεργέτησαν, (κατηγορούνται) για κακία
   • ἀμείψεται φόνον φόνος

8. μέσο: βγαίνω, ξεφεύγω, διαβαίνω

   • ἐπεὶ ἄρ κεν ἀμείψεται ἕρκος ὀδόντων. : αν μιά φορά διαβεί τον δοντοφράχτη· (Ιλιάδα, Ραψ. Ι ή 9η, 409, απόδοση Πάλλη)

Συγγενικά

• ἀμοιβή
• ἄμειψις
• ἀμοιβαίος
• ἀμοιβός

Σύνθετα

• ἐξαμείβω
• ἀπαμείβομαι (απαντώ)
• διαμείβω (ανταλλάσσω κάτι)
• παραμείβω, παραμείβομαι
• ἀνταμείβομαι