γιώνω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

γιώνω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική γιώνω < αρχαία ελληνική ἰόομαι < ἰός

Ρήμα

γιώνω, αόρ.: έγιωσα, μτχ.π.π.: γιωμένος (δημοτική)

1. (ιδίως για χάλκινα σκεύη) σκουριάζω, έχω υποστεί οξείδωση
2. (για παλιό τοίχο, χτιστό στοιχείο) πρασινίζω, χορταριάζω εδώ κι εκεί από την πολυκαιρία
3. (μεταφορικά) πρασινίζω από κρυφή ζήλια, μνησικακία

   ⮡  έγιωσε απ' τη ζήλια του

Συγγενικά

• γιώμα (πολυτονική γραφή: γιῶμα), άγιωμα
• κυπριακά: αγιόννω, αγιώνω

Κλίση

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	γιώνω	έγιωνα	θα γιώνω	να γιώνω		γιώνοντας
β' ενικ.	γιώνεις	έγιωνες	θα γιώνεις	να γιώνεις	γιώνε
γ' ενικ.	γιώνει	έγιωνε	θα γιώνει	να γιώνει
α' πληθ.	γιώνουμε	γιώναμε	θα γιώνουμε	να γιώνουμε
β' πληθ.	γιώνετε	γιώνατε	θα γιώνετε	να γιώνετε	γιώνετε
γ' πληθ.	γιώνουν(ε)	έγιωναν γιώναν(ε)	θα γιώνουν(ε)	να γιώνουν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		έγιωσα	θα γιώσω	να γιώσω		γιώσει
β' ενικ.		έγιωσες	θα γιώσεις	να γιώσεις	γιώσε
γ' ενικ.		έγιωσε	θα γιώσει	να γιώσει
α' πληθ.		γιώσαμε	θα γιώσουμε	να γιώσουμε
β' πληθ.		γιώσατε	θα γιώσετε	να γιώσετε	γιώστε
γ' πληθ.		έγιωσαν γιώσαν(ε)	θα γιώσουν(ε)	να γιώσουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω γιώσει	είχα γιώσει	θα έχω γιώσει	να έχω γιώσει
β' ενικ.	έχεις γιώσει	είχες γιώσει	θα έχεις γιώσει	να έχεις γιώσει
γ' ενικ.	έχει γιώσει	είχε γιώσει	θα έχει γιώσει	να έχει γιώσει
α' πληθ.	έχουμε γιώσει	είχαμε γιώσει	θα έχουμε γιώσει	να έχουμε γιώσει
β' πληθ.	έχετε γιώσει	είχατε γιώσει	θα έχετε γιώσει	να έχετε γιώσει
γ' πληθ.	έχουν γιώσει	είχαν γιώσει	θα έχουν γιώσει	να έχουν γιώσει

Πηγές

• ⌘ Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964) Μέγα λεξικὸν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, 1930-1950. 2η έκδοση:1964. Αθήνα: Εκδόσεις: Δομή (15 τόμοι) & επανεκδόσεις, 1η έκδοση:1953 (9 τόμοι) Ελληνική Παιδεία, .

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

γιώνω < αρχαία ελληνική ἰόομαι (ἰo-) + -ώνω και με προφορά [j] για αποφυγή της χασμωδίας ^{(Χρειάζεται τεκμηρίωση…)} < ἰός

ΑΠΟΓΟΝΟΙ:

⇒ νέα ελληνικά: γιώνω

⇒ κυπριακά: αγιόννω

Ρήμα

γιώνω (μετοχή παθητικού παρακειμένου: γιωμένος (σκουριασμένος))

• άλλη μορφή του ἰῶ: σκουριάζω, οξειδώνομαι

Πηγές

• γιώνω -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα].