πηλαλάω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

πηλαλάω < πηλαλ(ώ) + κατάληξη -άω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική πηλαλῶ (όψιμη μεσαιωνική) (με ήτα) με πιθανή επίδραση τύπων όπως ἐπήλασα από την αρχαία ελληνική ἐπελαύνω

Κατ' άλλη εκδοχή, το μεσαιωνικό συνδέεται με υποθετικό ανώμαλο αόριστο *ἀπηλάλησα (απηύδησα) του ελληνιστικού ἀπολαλέω (φωνάζω)

Για τη γραφή με γιώτα → δείτε πιλαλάω < πιλαλώ που συνδέει με το ελληνιστικό ρήμα ἐπιλαλέω < αρχαίο λαλέω (λαλάω) - περισσότερα στο πιλαλάω.

Προφορά

ΔΦΑ : /pi.laˈla.o/

τυπογραφικός συλλαβισμός : πη‐λα‐λά‐ω

ομόηχο: πιλαλάω

Ρήμα

πηλαλάω, -άς... /(πηλαλώ), πρτ.: πηλαλούσα/πηλάλαγα, αόρ.: πηλάλησα (χωρίς παθητική φωνή)

1. (λαϊκότροπο) τρέχω γρήγορα, με ορμή, ορμάω

   ※  Μα, περνώντας από την τραπεζαρία, είδε την αγριεμένη θάλασσα που πηλαλούσε αφρισμένη κατά την ακρογιαλιά και κόλλησε τη μύτη του στην τζαμόπορτα.

   Πηνελόπη Δέλτα, Τρελαντώνης, κεφάλιο 12

   ※  Έτρεξαν τα τρία παιδιά να βρουν τον Βασίλη, και πηλαλώντας πίσω τους, ξέχασα το κοριτσάκι […]

   Πηνελόπη Δέλτα, Ο μάγκας, κεφάλαιο 9

2. (λαϊκότροπο) καλπάζω

   ※  Έπειτα τ' άλογο θα πηλαλούσε στον ίσιο δρόμο, και πώς θα δυνότουν να το προφτάκει;

   Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η Παντρειά της Σταλαχτής

Συγγενικά

• και για τις δύο γραφές → δείτε τη λέξη πιλαλάω

Κλίση

Δε συνηθίζεται η κλίση σε -ώ (λαϊκότροπο ρήμα).

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	πηλαλάω - πηλαλώ	πηλαλούσα - πηλάλαγα	θα πηλαλάω - πηλαλώ	να πηλαλάω - πηλαλώ		πηλαλώντας
β' ενικ.	πηλαλάς	πηλαλούσες - πηλάλαγες	θα πηλαλάς	να πηλαλάς	πηλάλα - πηλάλαγε
γ' ενικ.	πηλαλάει - πηλαλά	πηλαλούσε - πηλάλαγε	θα πηλαλάει - πηλαλά	να πηλαλάει - πηλαλά
α' πληθ.	πηλαλάμε - πηλαλούμε	πηλαλούσαμε - πηλαλάγαμε	θα πηλαλάμε - πηλαλούμε	να πηλαλάμε - πηλαλούμε
β' πληθ.	πηλαλάτε	πηλαλούσατε - πηλαλάγατε	θα πηλαλάτε	να πηλαλάτε	πηλαλάτε
γ' πληθ.	πηλαλάν(ε) - πηλαλούν(ε)	πηλαλούσαν(ε) - πηλάλαγαν - πηλαλάγανε	θα πηλαλάν(ε) - πηλαλούν(ε)	να πηλαλάν(ε) - πηλαλούν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		πηλάλησα	θα πηλαλήσω	να πηλαλήσω		πηλαλήσει
β' ενικ.		πηλάλησες	θα πηλαλήσεις	να πηλαλήσεις	πηλάλα - πηλάλησε
γ' ενικ.		πηλάλησε	θα πηλαλήσει	να πηλαλήσει
α' πληθ.		πηλαλήσαμε	θα πηλαλήσουμε	να πηλαλήσουμε
β' πληθ.		πηλαλήσατε	θα πηλαλήσετε	να πηλαλήσετε	πηλαλήστε
γ' πληθ.		πηλάλησαν πηλαλήσαν(ε)	θα πηλαλήσουν(ε)	να πηλαλήσουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω πηλαλήσει	είχα πηλαλήσει	θα έχω πηλαλήσει	να έχω πηλαλήσει
β' ενικ.	έχεις πηλαλήσει	είχες πηλαλήσει	θα έχεις πηλαλήσει	να έχεις πηλαλήσει
γ' ενικ.	έχει πηλαλήσει	είχε πηλαλήσει	θα έχει πηλαλήσει	να έχει πηλαλήσει
α' πληθ.	έχουμε πηλαλήσει	είχαμε πηλαλήσει	θα έχουμε πηλαλήσει	να έχουμε πηλαλήσει
β' πληθ.	έχετε πηλαλήσει	είχατε πηλαλήσει	θα έχετε πηλαλήσει	να έχετε πηλαλήσει
γ' πληθ.	έχουν πηλαλήσει	είχαν πηλαλήσει	θα έχουν πηλαλήσει	να έχουν πηλαλήσει

Μεταφράσεις

    πηλαλάω

→ δείτε τη λέξη πιλαλώ

Πηγές

πηλαλώ:

• πηλαλάω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• πηλαλώ κ. πιλαλώ - Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.  (Αʹ έκδοση: 1998)
• πηλαλῶ - Ανδριώτης, Νικόλαος Παντελής (1983) Ετυμολογικό λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη). ISBN 960‑231‑036‑7. Έκδοση 3η, φωτοτυπική με διορθώσεις και προσθήκες του συγγραφέα. (1η έκδ:1951, 2η έκδ:1967)
• πηλαλῶ (εσφαλμένη γραφή) ⌘ Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964) Μέγα λεξικὸν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, 1930-1950. 2η έκδοση:1964. Αθήνα: Εκδόσεις: Δομή (15 τόμοι) & επανεκδόσεις, 1η έκδοση:1953 (9 τόμοι) Ελληνική Παιδεία, .

πιλαλώ: πιλαλῶ - σελ.283, Τόμος 16 Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

• • πιλαλέω - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
  • ἐπιλαλέω - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
• (με σχόλια για όλες τις εκδοχές) Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. 
• πιλαλῶ-άω (μεσαιωνικό και νεώτ.) ⌘ Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964) Μέγα λεξικὸν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, 1930-1950. 2η έκδοση:1964. Αθήνα: Εκδόσεις: Δομή (15 τόμοι) & επανεκδόσεις, 1η έκδοση:1953 (9 τόμοι) Ελληνική Παιδεία, .

πιλαλάω

• (με σχόλιο για τις δύο γραφές) Ιορδανίδου, Άννα (1998, 8η έκδ.). Τα ρήματα της νέας ελληνικής. Αθήνα: Πατάκης (©1991, 1η έκδοση:1992). 
  Και σημείωση: «Δε συνηθίζεται η κλίση σε -ώ».