άθος

Νέα ελληνικά (el)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈa.θos/

Ετυμολογία 1

άθος < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ἄθος, τύπος του ἄνθος

Ουσιαστικό

άθος ουδέτερο

• (ιδιωματικό) το άνθος, το λουλούδι

Μορφές

ουδέτερο:

• άθος (κρητικά, Σκύρος)
• άθθος (προφορά ΔΦΑ : /ˈaθːθos/, Κάρπαθος, Μεγίστη, Ρόδος)
• άθθους (προφορά ΔΦΑ : /ˈaθːθus/ Λιβύσσι)
• άτθος, άττος (Σύμη) πληθυντικός: άττητα
• νάτθος (Κάλυμνος) πληθυντικός: άτθητα

ουδέτερο, πληθυντικός

• άθητα (Μεγίστη)

Ετυμολογία 2

άθος < → λείπει η ετυμολογία

Ουσιαστικό

άθος αρσενικό

• (ιδιωματικό)
  1. η στάχτη, η τέφρα
  2. (μεταφορικά) καταστροφή

Μορφές

αρσενικό:

• άθος (κρητικά, Κύθηρα) πληθυντικός: (Κρήτη) άθουδες
• αθός (Πελοπόνησος: Μεγαλόπολη)
• άθθος (προφορά ΔΦΑ : /ˈaθːθos/ Κως)
• άθους (Θράκη: Αίνος, Σκύρος)
• άτθος (Σύμη)
• ατθός (Νίσυρος)
• νάτθος (Κάλυμνος)

Παραδείγματα

• (κρητικά) αρσενικό, πληθυντικός: άθουδες
  • Σηκώνω τον άθο από την παραστιά
  • Ο κάτης εκυλίστηκε 'ς τσοί άθουδες.
  • επήε το σπαρμένο μου άθος (κάηκε)
  • (κατάρα:) να μην κάνει, θεέ μου, όπου και να πάει, η τσιμιά του άθος (κυριολεκτικά: όπου και να πάει, η εστία του (το τζάκι του) να μην κάνει στάχτη), να μη στεριώσει σε κανέναν τόπο
• (Κάλυμνος)
  • Μάεψε το νάτθο 'πού το φούρνο
  • «νάτθο 'ς τα μάτζα» (στάχτη στα μάτια)
• (Μεγίστη, κατάρα:) άθος να γίνεις!
• (Σύμη) Βάλε μου κομμάτιν-ν άτθο
• (Ρόδος) έγινεν άθος (αποτεφρώθηκε, κάηκε)

Συγγενικά

• αθουδερός (σταχτής)
• αθουδιά (σταχτόνερο)
• αθουδιάζω

Ετυμολογία 3

άθος < → λείπει η ετυμολογία

Επιφώνημα

άθος!

• (Μεγίστη) στο κρυφτό, λέξη που φωνάζει αυτός που τα φυλάει, για να πάνε τα άλλα παιδιά να κρυφτούν

Πηγές

• άνθος - ⌘ Ἱστορικὸν Λεξικὸν τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ) της Ακαδημίας Αθηνών, online έως το λήμμα «δαχτυλωτός» (αναζήτηση, βραχυγραφίες). Έντυπη έκδοση: επτά τόμοι (1933‑2022) ως το λήμμα «δόγης» / ΙΛΝΕ@TLG στο Thesaurus Linguae Graecae online έως το λήμμα «δόγης»
  σελ.309 - τόμος 1, 1933.