κομπώνω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

κομπώνω < μεσαιωνική ελληνική κομπώνω < ελληνιστική κοινή κομβόω

Ρήμα

κομπώνω

• (ιδιωματικό) εξαπατώ

Συγγενικά

• κομπωτής
• → δείτε τη λέξη κομπογιανίτης

Μεταφράσεις

    κομπώνω

→ δείτε τη λέξη εξαπατώ

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

κομπώνω < → λείπει η ετυμολογία

Ρήμα

κομπώνω

1. δένω κάποιον με μάγια
2. εξαπατώ, ξεγελώ

   ※  16ος αιώνας, Κυπριακά ερωτικά ποιήματα (1546-1570), ανωνύμου, ποίημα 137, στ. 7 (1-8) @georgakas.lit.auth.gr

   Ἂν ἔν κ’ ἐσύ ’σαι δίδυμος γιὰ μέναν,
   πῶς κεῖν’ τὸ σπλάχνος τῆς φιλιᾶς ἀφῆκα;
   Μπορὰ νοιαστῆς καὶ τ’ ἄστρη κατεβῆκαν
   χαμαὶ στὴν γῆν καὶ τὰ βουνά ’ν πνιμένα,
   καὶ πὼς τὰ ψάρια ζοῦσιν μέ στὰ δάση
   κ’ ἡ φώτη βρέχει κ’ ἡ βροχὴ στεγνώννει
   καὶ πὼς ὁ ἥλιος πάντα μᾶς κομπώννει
   γιατὶ ἀχ τὴν δύσην μέλλει νὰ μᾶς φτάση;

   Θέμις Σιαπκαρά-Πιτσιλλίδου (επιμ.), Ο πετραρχισμός στην Κύπρο. Ρίμες αγάπης: από χειρόγραφο του 16ου αιώνα με μεταφορά στην κοινή μας γλώσσα, Τυπογραφείο Γ. Τσιβεριώτη, Αθήνα 1976.

   ※  17ος/18ος αιώνας, ⌘ Πέτρος Κατσαΐτης, Θυέστης, στίχ. 250 (245-250)

   Μὰ ὁ κακομοίρης κύρης τους, ποὺ μὲ χαρὰ μεγάλη
   ἐδείπνα εἰς τὴν τράπεζα καὶ τὄχαν στὸ κεφάλι
   τὸ στέμμα τὸ βασιλικό, κ᾿ ἐκεῖνος τῶν παιδιῶν του
   τὶς σάρκες τρώγει ἀνέγνωρα γιὰ βρῶμα ἐδικόν του,
   καθὼς ὁ ἴδιος τ᾿ ἀδελφὸς μὲ δόλο τοῦ ᾿χε δώσει
   ἐκεῖ εἰς τὸ τραπέζι του γιὰ νὰ τόνε κομπώση.

   Εμμανουήλ Κριαράς, Κατσαΐτης. Ιφιγένεια—Θυέστης—Κλαθμός Πελοποννήσου. Ανέκδοτα έργα. Κριτική έκδοση με εισαγωγή, σημειώσεις και γλωσσάριο, Αθήνα 1950, σελ. 170

3. (στη μέση φωνή) ξεγελιέμαι

   ※  16ος/17ος αιώνας Γεώργιος Χορτάτσης, Πανώρια, Πράξη Γ', στίχ. 233 (233-234)

   Μὰ κάτεχε, κομπώνεσαι, γιατί, μὰ τὴν ἀλήθεια,
   τάξε πὼς λέγεις ᾿νοῦς κουφοῦ σήμερο παραμύθια.

   Εμμανουήλ Κριαράς, Γεωργίου Χορτάτση, Πανώρια. Κριτική έκδοση με εισαγωγή, σχόλια και λεξιλόγιο Εμμανουήλ Κριαρά, Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη, Θεσσαλονίκη 1975, σελ. 125

   ※  17ος αιώνας, ⌘ Λεηλασία της παροικίας της Πάρου, Κρητικό ποίημα, ανωνύμου, στίχ. 214 (212-216)

   Καὶ ἤκανε πὼς στὴ Σίφουνο ὁδεύγει
   ὀδιὰ νὰ δώσῃ ἀπόγνωσι νὰ ποῦσι,
   ὅσοι τόνε θωροῦ νὰ κομπωθοῦσι
   τὸ πῶς τὴν Πάρο δὲν τήνε γυρεύγει,
   μηδὲ διὰ λόγου τζ᾽ ἦρθε, μὰ μισσεύγει.

   Εμμανουήλ Κριαράς, Λεηλασία της παροικίας της Πάρου. Κρητικό ποίημα του 17ου αιώνα, Εκδοτικός Οίκος: Τύποις Παρασκευά Λεώνη, Αθήνα 1938, σελ. 19

4. (στη μέση φωνή) αυταπατώμαι, καυχιέμαι

Άλλες μορφές

• γκομπώνω
• κομπώννω (και σήμερα ως ιδιωματικό στην Κύπρο)
• κουμπώνω (και σήμερα ως ιδιωματικό)
• ξανακομπόνω

Συγγενικά

• κόμπωμα
• κομπωμένος (μετοχή παρακειμένου ως επίθετο)
• κομπωσία
• κομπώσιον
• κόμπωσις
• κομπωτής
• κομπώτρα

Σύνθετα

• ἀνακομπόνω, ἀνασκομπώνω, ἀνασκουμπώνω
• ξανακομπόνω

Ρηματικοί τύποι

• κομπώννει
• κομπώση
• κομπωθοῦσι
• κομπώνεσαι

Πηγές

• Δημώδης Γραμματεία στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2015. Από τον Διγενή Ακρίτη (12ος αιώνας) έως την πτώση της Κρήτης (1669)
• κομπώνω -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• κομπώνω σελ.248, Τόμος 8 & σελ.249, Τόμος 8 - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 
• κομπώνω - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)