βιδέλο

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

βιδέλο είτε < (άμεσο δάνειο) ιταλική vitello μέσω της βενετικής διαλέκτου (vedelo) με απλοποίηση της προφοράς του διπλού συμφώνου [ll] και της γραφής < λατινική vitellus. Δείτε και το αρχαίο ἔταλον.

είτε < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική βιδέλο < βενετική vedelo. Περισσότερα στο μεσαιωνικό βιδέλο.

Προφορά

ΔΦΑ : /viˈðe.lo/ στην κοινή νεοελληνική

ΔΦΑ : /viˈðe.lu/ προσέγγιση προφοράς στα βόρεια ιδιώματα

Ουσιαστικό

βιδέλο ουδέτερο

1. (ιδιωματικό, ζώο) το μοσχάρι
2. κατεργασμένο δέρμα του μοσχαριού

   ※  Το ίδιο ενδιαφέρουσα είναι και η ορολογία: Πετσί, καπροπέτσι, χοιρόπετσο, βιδέλο, βακέτα, μουζάκι, αιγόπετσο, προβιά, προβίδι, φόρθια, φτερνίτες, σουβλιά και σουβλόριζες, σουβλόξυλα και σουβλομάνικα, τανάλιες, κατσαμπρόκοι, καμάρα του πόδα, μήλα, γαμπάτσα

   Νίκος Ψιλάκης, Σ' ένα κρητικό στιβανάδικο, 11/122017 @alestake64.rssing.com

Άλλες γραφές

• βιδέλλο (παλιότερη, μη απλοποιημένη γραφή)

Συγγενικά

• βιδελάκι
• βιδελένιος
• βιδελίσιος / βιδελήσιος
• Όροι με βιδελ- — Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη ISBN:960-231-097-9 & online @greek-language.gr (συντομογραφίες, αστερίσκος για λέξεις στη λογοτεχνία)

Μεταφράσεις

    βιδέλο

→ δείτε τη λέξη μοσχάρι

Πηγές

• βιδέλο σελ.1409 - ⌘ Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964) Μέγα λεξικὸν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, 1930-1950. 2η έκδοση:1964. Αθήνα: Εκδόσεις: Δομή (15 τόμοι) & επανεκδόσεις, 1η έκδοση:1953 (9 τόμοι) Ελληνική Παιδεία. (συντομογραφίες & συγγραφέων)
• βιδέλο - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• Κασσωτάκης Μιχάλης, (2021), Το γλωσσικό ιδίωμα των κατοίκων του οροπεδίου Λασιθίου, Αθήνα: Έκδοση του Συνδέσμου Λασιθιωτών Ηρακλείου «ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ», (αρχική έκδοση 2018) pdf σελ.233

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

βιδέλο < (άμεσο δάνειο) βενετική vedelo / vedèl vedeło < λατινική vitellus. Συγγενή: οθωμανική τουρκική ودله (vedela) και δείτε vitellus#Descendants στο αγγλικό Βικιλεξικό.

Ουσιαστικό

βιδέλο ουδέτερο

• (ζώο) το βιδέλο, το μοσχάρι

  ※  17ος αιώνας Μάρκος-Αντωνίος Φώσκολος, Φορτουνάτος, έμμετρη κωμωδία γραμμένη με ιταλικό αλφάβητο, Πράξη Ε', στίχ. 69 (69-70) @anemi.lib.uoc.gr

  καπόνους τέσσερεις καλοὺς κ’ ἕνα μερὶ βιδέλλο,
  ἀπάκια καὶ λουκάνικα ἔχομεν ὅσα θέλω,

  Φώσκολος, Μάρκος Αντώνιος,1597-1662, Φορτουνάτος :Κωμωδία ανέκδοτος /Μάρκου Αντωνίου Φώσκολου, το πρώτον εκ του αυτόγραφου του ποιητού εκδιδομένη υπό Στεφ. Ξανθουδίδου, εκδόσεις: ¨Ελευθερουδάκης¨, Αθήνα 1922, σελ. 164.

Πηγές

• βιδέλο -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• σελ.116, Τόμος 4 & προσθήκες βελτιώσεις: βιδέλο σελ.270, Τόμος 10 - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.