λυπέω

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

λυπέω < λύπη

Ρήμα

λυπέω -λυπῶ

1. προκαλώ θλίψη, λύπη, στενοχωρώ

   • καίτοι σε ζηλοῦν ἔχω, ὁθούν εκ᾽ οὐδὲν τῶν δ᾽ ἐπαισθάνει κακῶν: ἐν τῷ φρονεῖν γὰρ μηδὲν ἥδιστος βίος, τὸ μὴ φρονεῖν γὰρ κάρτ᾽ ἀνώδυνον κακόν, ἕως τὸ χαίρειν καὶ τὸ λυπεῖσθαι μάθῃς. (: και τώρα πάει να σε ζηλεύω όπου κανέν' απ' τα κακά τούτα δε νιώθεις, είναι γλυκειά η ζωή όταν δεν αισθάνεσαι, γιατι το να μη νιώθεις είναι ανώδυνο κακό, ώσπου να μάθεις να χαίρεσαι και να λυπάσαι Σοφοκλ. Αίας 555)
   • ἄγαν γε λυπεῖς
   • ἐλύπει αὐτὸν ἡ χώρα πορθουμένη

2. ενοχλώ, προκαλώ δυσφορία

   • λέγεις, ἔφη, ἁρμόττειν οὐ τοὺς ἀκριβεῖς <θώρακας>, ἀλλὰ τοὺς μὴ λυποῦντας ἐν τῇ χρείᾳ (:λες ότι εκείνοι που καλά ταιριάζουν δεν είναι οι εφαρμοστοί, αλλά εκείνοι που όταν τους χρησιμοποιεί <ο πολεμιστής> δεν ενοχλούν)

3. παρενοχλώ, ταράζω, βλάπτω (συνήθως στη στρατιωτική ορολογία)

   • ἡ μέντοι ἵππος ἡ Μαρδονίου αἰεὶ προσέκειτό τε καὶ ἐλύπεε τοὺς Ἕλληνας (:το ιππικό του Μαρδόνιου διαρκώς πλησίαζε και παρενοχλούσε τους Έλληνες)
   • λῃσταὶ . . τήν Λακωνικὴν ἧσσον ἐλύπουν

4. παθητικό, λυπέομαι - λυποῦμαι : νιώθω στενοχώρια, θλίψη, πονώ θλίβομαι.
5. μέσο (και αναλυτικά) : "λυπῶ ἐμαυτόν". Το μέσο και παθητικό

Εκφράσεις

• οὐδένα λυπήσας ή οὐδένα λυπήσασα : συνηθισμένη φράση για επικήδειους, όπως σήμερα το "ήταν καλός άνθρωπος"

Συγγενικά

• λύπημα ( ο πόνος, ο καημός)
• λυπηρός,ά, όν ( θλιβερός, ενοχλητικός)
• λυπητικός,ή,όν ( που νιώθει λύπη ή την προξενεί )
• λυπητέον ( που πρέπει να το λυπάται κανείς )
• ἀλύπητος
• συλληπητήριος
• ἀξιολύπητος

Σύνθετα

• παραλυπέω
• προλυπέομαι
• ἀντιλυπέω
• συλλυπέω

Αρχικοί Χρόνοι	Ενεργητική Φωνή	Μέση-Παθητική Φωνή
Ενεστώτας	λυπέω-λυπῶ	λυπέομαι-λυποῦμαι
Παρατατικός	ἐλύπουν	ἐλυπούμην
Μέλλοντας	λυπήσω	λυπήσομαι (παθητ.) λυπηθήσομαι
Αόριστος	ἐλύπησα	ἐλυπήθην
Παρακείμενος	λελύπηκα	λελύπημαι
Υπερσυντέλικος
Παρατηρήσεις	ο παθητικός αόριστος ως μέσος