μάρπτω

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

μάρπτω < → λείπει η ετυμολογία

Ρήμα

μάρπτω

1. συλλαμβάνω, αρπάζω, πιάνω

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 21 (Φ. Μάχη παραποτάμιος.), στίχ. 489

   Ἦ ῥα, καὶ ἀμφοτέρας ἐπὶ καρπῷ χεῖρας ἔμαρπτε | σκαιῇ,

   Είπε και αυτής τα χέρια με το ζερβί της πιάνει

   Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

   ※  7ος↑ αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, (αποδίδεται) Ἀσπὶς Ἡρακλέους^w, 252 (251-254)

   'πᾶσαι δ᾽ ἄρ᾽ ἵεντο | αἷμα μέλαν πιέειν· ὃν δὲ πρῶτον μεμάποιεν | κείμενον ἢ πίπτοντα νεούτατον, ἀμφὶ μὲν αὐτῷ | βάλλ‹ον ὁμῶς› ὄνυχας μεγάλους,

   Όλες τους | αίμα να πιουν ποθούσαν μαύρο. Σαν πιάναν κάποιον | που κειτόταν ή έπεφτε φρεσκοτραυματισμένος, τον γραπώναν | μ᾽ όλα μαζί τα νύχια τα μεγάλα.

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

   ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Βάκχαι, στίχ. 1173 (1173-1175)

   ἔμαρψα τόνδ᾽ ἄνευ βρόχων | ‹λέοντος ἀγροτέρου› νέον ἶνιν, | ὡς ὁρᾶν πάρα.

   Χωρίς βρόχια το έπιασα | το νέο λιοντάρι. | Μπορείς να το δεις.

   Μετάφραση χ.χ.: Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr

   ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Ἱππόλυτος, στίχ. 1188 (1188-1189)

   μάρπτει δὲ χερσὶν ἡνίας ἀπ᾽ ἄντυγος, | αὐταῖς ἐν ἀρβύλαισιν ἁρμόσας πόδας.

   Κι αυτός αρπάει τα γκέμια απ᾽ το στεφάνι | τ᾽ αμαξιού και πηδάει στέρεα μέσα.

   Μετάφραση (1965): Κώστας Βάρναλης, Αθήνα: Κέδρος @greek‑language.gr

2. (μεταφορικά) (για ύπνο, γήρας) καταλαμβάνω, πιάνω

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 24 (ω. Σπονδαί.), στίχ. 390 (388-390)

   ἐπεὶ προμολοῦσα κάλεσσε | μήτηρ, γρηῦς Σικελή, ἥ σφεας τρέφε καί ῥα γέροντα | ἐνδυκέως κομέεσκεν, ἐπεὶ κατὰ γῆρας ἔμαρψεν.

   Η μάνα τους τους φώναξε, | η σικελή γερόντισσα, που πάντα αυτή τους φρόντιζε, | κι ας είχε πιο πολύ του γέρου της την έγνοια, που πια τον βάραιναν τα γηρατειά.

   Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 20 (υ. Τὰ πρὸ τῆς μνηστηροφονίας.), στίχ. 56 (56-58)

   εὖτε τὸν ὕπνος ἔμαρπτε, λύων μελεδήματα θυμοῦ, | λυσιμελής, ἄλοχος δ᾽ ἄρ᾽ ἐπέγρετο κεδνὰ ἰδυῖα, | κλαῖεν δ᾽ ἐν λέκτροισι καθεζομένη μαλακοῖσιν.

   Κι ενώ εκείνον ύπνος λυσιμελής τον πήρε, λύνοντας τα βάρη | της ψυχής του, την ίδια ώρα η στοχαστική γυναίκα του απότομα | ξυπνά και, καθισμένη στη μαλακή της κλίνη, άρχισε να θρηνεί.

   Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   ※  7ος↑ αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, (αποδίδεται) Ἀσπὶς Ἡρακλέους^w, 245 (245-246)

   'ἄνδρες δ᾽ οἳ πρεσβῆες ἔσαν γῆράς τε μέμαρπεν | ἀθρόοι ἔκτοσθεν πυλέων ἔσαν,

   Άνδρες γέροντες, που τα γεράματα τους είχαν πιάσει, | αθρόοι στέκονταν έξω απ᾽ τις πύλες

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

3. πλήττω, χτυπώ
4. (για ψήφο) καταδικάζω

Εκφράσεις

• χθόνα μάρπτω ποδοῑιν: πατώ στη γη με τα πόδια

  ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 14 (Ξ. Διὸς ἀπάτη.), στίχ. 228

  ἀκροτάτας κορυφάς· οὐδὲ χθόνα μάρπτε ποδοῖιν·

  ούδ᾽ έγγιζαν οι φτέρνες της τες άκρες κορυφές των·

  Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

Κλίση

• → λείπει η κλίση

Ρηματικοί τύποι:

• επικός τύπος : παρατ. μάρπτον
• επικός τύπος : γ' πληθ. υποτακτική ενεστ. μάρπτῃσι
• επικός τύπος : ευκτική αορ. β' μεμάποιεν
• επικός τύπος : απαρέμφατο μᾰπέειν
• επικός τύπος : παρακ. γ' ενικ. μέμαρπεν
• επικός τύπος : μετοχή παρακ. μεμαρπώς

Πηγές

• μάρπτω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• μάρπτω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.