ἀθερίνα

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

ἀθερίνα < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἀθερίνη + -α (με μεταπλασμό σε θηλυκό)

Ουσιαστικό

ἀθερίνα, -ας θηλυκό (σε χρήση και σήμερα)

• (ψάρι) αθερίνα

  ※  12ος αιώνας ⌘ Πτωχοπρόδρομος, ανωνύμου, (τέσσερα επαιτικά ποιήματα), Ποίημα Γ', στίχ. 160 @anemi.lib.uoc.gr

  καὶ διπλοτήγανον παχὺν μεγάλων ἀθερίνων,

  D. C. Hesseling & Hubert Pernot (επιμ.), Poèmes prodromiques en grec vulgaire [Verhandelingender Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam, Afdeeling Letterkunde, Nieuwe Reeks, Deel XI, No 1], Johanes Müller, Amsterdam 1910.

  ※  13ος/14ος αιώνας ⌘ Πουλολόγος, ανωνύμου, στίχ 336, (333-340), στο Carmina graeca Medii Aevi, ed. Wilhelm Wagner, in aedibvs B.G. Tevbneri, 1874, σελ.189 @archive.org

  πάντως οὐ λέγω ψέματα, οἱ πάντες θεωροῦν το,
  τὸ πῶς καθίζεις, ἄτυχε, κάτω εἰς περιγιάλιν,
  ὑπάγεις καὶ καθέζεσαι εἰς πέτραν στεφανέαν,
  καὶ βλέπεις τὸ ψαρόπουλον αὐτὴν τὴν ἀθερίναν,
  κι ἂν ἔχῃ δρόμον, οὐ λαλεῖς, ἀφίνεις την καὶ πάγει,
  εἰ δὲ πολλάκις ἂν σταθῇ μικρὸν νὰ ἀνασάνῃ,
  εὐθὺς βουτᾷς καὶ παίρνεις την καὶ τρώγεις την ὁλώμην,
  ὡς ἔμαθες ᾽ς τὸ σπήτιν σας, πτωχή, ᾽ς τὸ πατρικόν σας.

  ※  14ος αιώνας, Διήγησις παιδιόφραστος τῶν τετραπόδων ζώων, ανωνύμου, στίχ. 630 (628-630), στο Wilhelm Wagner, (επιμ.), Carmina graeca medii aevi, Teubner, Λειψία 1874, σ. 141-178.

  ἀκόμη καὶ τὸ εὐτελὲς, τὸ ἄκρον τῆς οὐρᾶς μου,
  χρῶνται αὐτὸ οἱ ἁλιεῖς εἰς ἄγραν τῶν ἰχθύων,
  τὰς λέγουσιν ἀθερινὰς, τὰς μικροτάτας πάνυ.

Κλιτικοί τύποι

• ἀθερίναν (αιτιατική ενικού)
• ἀθερινὰς (αιτιατική πληθυντικού με τονισμό στη λήγουσα λόγω ποιητικού μέτρου)
• ἀθερίνων (γενική πληθυντικού)

Πηγές

• ἀθερίνα -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• σελ.113, Τόμος 1 - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 
• ἀθερίνα - ⌘ Ἱστορικὸν Λεξικὸν τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ) της Ακαδημίας Αθηνών, online έως το λήμμα «δαχτυλωτός» (αναζήτηση, βραχυγραφίες). Έντυπη έκδοση: επτά τόμοι (1933‑2022) ως το λήμμα «δόγης»