ξεψυχώ

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

ξεψυχώ < μεσαιωνικό ρήμα ἐξεψυχῶ < από τον αόριστο ἐξέψυχα του ελληνιστικού ἐκψύχω

Ρήμα

ξεψυχώ

1. πεθαίνω κυριολεκτικά

   • ...και ο πιο μεγάλος γιος, που πάντα περισσότερο τον αγαπούσε, εκόλλησε τα χείλια του έως ότου κείνος ξεψύχησε και τον τράβηξαν με τη βία. (Βέρθερος, Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε)

2. πεθαίνω με τη μεταφορική έννοια, φθείρομαι, βρίσκομαι σε φάση παρακμής , σβήνω

   • -Θεός σχωρέσ' τονε! Πίνανε κάμποσην ώραν αμίλητοι. Πού και πού ένα τραγουδάκι ανέβαινε ως τα χείλια κανενός και ξεψυχούσε. Δεν ήτανε ημέρα σήμερα για τραγούδια. (Παύλος Νιρβάνας)
   • Πούνε τα μπερικέτια τα παληά; Πάει, πέθανε το νησί μας, ξεψύχησε. Βγήκαν τα σκουλήκια να το φάνε. Ανθρώπινα σκουλήκια. Όλο τρώνε κι' όλο πεινάνε...

Συγγενικά

• ξέψυχος και ξεψυχισμένος
• ξέψυχα και ξεψυχισμένα επιρρήματα
• ξεψύχισμα

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	ξεψυχάω - ξεψυχώ	ξεψυχούσα	θα ξεψυχάω - ξεψυχώ	να ξεψυχάω - ξεψυχώ		ξεψυχώντας
β' ενικ.	ξεψυχάς	ξεψυχούσες	θα ξεψυχάς	να ξεψυχάς	ξεψύχα - ξεψύχαγε
γ' ενικ.	ξεψυχάει - ξεψυχά	ξεψυχούσε	θα ξεψυχάει - ξεψυχά	να ξεψυχάει - ξεψυχά
α' πληθ.	ξεψυχάμε - ξεψυχούμε	ξεψυχούσαμε	θα ξεψυχάμε - ξεψυχούμε	να ξεψυχάμε - ξεψυχούμε
β' πληθ.	ξεψυχάτε	ξεψυχούσατε	θα ξεψυχάτε	να ξεψυχάτε	ξεψυχάτε
γ' πληθ.	ξεψυχάν(ε) - ξεψυχούν(ε)	ξεψυχούσαν(ε)	θα ξεψυχάν(ε) - ξεψυχούν(ε)	να ξεψυχάν(ε) - ξεψυχούν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		ξεψύχησα	θα ξεψυχήσω	να ξεψυχήσω		ξεψυχήσει
β' ενικ.		ξεψύχησες	θα ξεψυχήσεις	να ξεψυχήσεις	ξεψύχα - ξεψύχησε
γ' ενικ.		ξεψύχησε	θα ξεψυχήσει	να ξεψυχήσει
α' πληθ.		ξεψυχήσαμε	θα ξεψυχήσουμε	να ξεψυχήσουμε
β' πληθ.		ξεψυχήσατε	θα ξεψυχήσετε	να ξεψυχήσετε	ξεψυχήστε
γ' πληθ.		ξεψύχησαν ξεψυχήσαν(ε)	θα ξεψυχήσουν(ε)	να ξεψυχήσουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω ξεψυχήσει	είχα ξεψυχήσει	θα έχω ξεψυχήσει	να έχω ξεψυχήσει
β' ενικ.	έχεις ξεψυχήσει	είχες ξεψυχήσει	θα έχεις ξεψυχήσει	να έχεις ξεψυχήσει
γ' ενικ.	έχει ξεψυχήσει	είχε ξεψυχήσει	θα έχει ξεψυχήσει	να έχει ξεψυχήσει
α' πληθ.	έχουμε ξεψυχήσει	είχαμε ξεψυχήσει	θα έχουμε ξεψυχήσει	να έχουμε ξεψυχήσει
β' πληθ.	έχετε ξεψυχήσει	είχατε ξεψυχήσει	θα έχετε ξεψυχήσει	να έχετε ξεψυχήσει
γ' πληθ.	έχουν ξεψυχήσει	είχαν ξεψυχήσει	θα έχουν ξεψυχήσει	να έχουν ξεψυχήσει

Σημειώσεις στην κλίση

Ο β΄παρακείμενος, ο β΄ υπερσυντέλικος και β' συντ. μέλλοντας δεν είναι δόκιμοι

Μεταφράσεις

    ξεψυχώ

γαλλικά : mourir (fr), expirer (fr), rendre l'âme (fr)