μαργώνω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

μαργώνω < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική μαργώνω < αρχαία ελληνική μαργάω < μάργος

Ρήμα

μαργώνω

1. (λαϊκό, αμετάβατο) κρυώνω και δεν μπορώ να κουνήσω τα μέλη μου, μουδιάζω από το κρύο

   Εκεί που φτερουγίζει ο νους, / εκεί που ξημερώνει, / μαργώνουν τα πουλιά της γης / κι ούτε ένα δεν ζυγώνει (Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Αερικό)

2. (λαϊκό, μεταβατικό) κρυώνω κάτι/κάποιον

   Ο αέρας ή ακόμη κρύος και του μάργωνε τα δάχτυλα και κάπου κάπου οι πλάτες του ανατρίχιαζαν (Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Ο Κατάδικος)

Συγγενικά

• μάργωμα
• μαργωμένος

Κλίση

    Ενεργητική φωνή

Εξακολουθητικοί χρόνοι
πρόσωπα	Ενεστώτας	Παρατατικός	Εξ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Μετοχή
α' ενικ.	μαργώνω	μάργωνα	θα μαργώνω	να μαργώνω		μαργώνοντας
β' ενικ.	μαργώνεις	μάργωνες	θα μαργώνεις	να μαργώνεις	μάργωνε
γ' ενικ.	μαργώνει	μάργωνε	θα μαργώνει	να μαργώνει
α' πληθ.	μαργώνουμε	μαργώναμε	θα μαργώνουμε	να μαργώνουμε
β' πληθ.	μαργώνετε	μαργώνατε	θα μαργώνετε	να μαργώνετε	μαργώνετε
γ' πληθ.	μαργώνουν(ε)	μάργωναν μαργώναν(ε)	θα μαργώνουν(ε)	να μαργώνουν(ε)
Συνοπτικοί χρόνοι
πρόσωπα		Αόριστος	Συνοπτ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική	Απαρέμφατο
α' ενικ.		μάργωσα	θα μαργώσω	να μαργώσω		μαργώσει
β' ενικ.		μάργωσες	θα μαργώσεις	να μαργώσεις	μάργωσε
γ' ενικ.		μάργωσε	θα μαργώσει	να μαργώσει
α' πληθ.		μαργώσαμε	θα μαργώσουμε	να μαργώσουμε
β' πληθ.		μαργώσατε	θα μαργώσετε	να μαργώσετε	μαργώστε
γ' πληθ.		μάργωσαν μαργώσαν(ε)	θα μαργώσουν(ε)	να μαργώσουν(ε)
Συντελεσμένοι χρόνοι
πρόσωπα	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλ.	Υποτακτική	Προστακτική
α' ενικ.	έχω μαργώσει	είχα μαργώσει	θα έχω μαργώσει	να έχω μαργώσει
β' ενικ.	έχεις μαργώσει	είχες μαργώσει	θα έχεις μαργώσει	να έχεις μαργώσει
γ' ενικ.	έχει μαργώσει	είχε μαργώσει	θα έχει μαργώσει	να έχει μαργώσει
α' πληθ.	έχουμε μαργώσει	είχαμε μαργώσει	θα έχουμε μαργώσει	να έχουμε μαργώσει
β' πληθ.	έχετε μαργώσει	είχατε μαργώσει	θα έχετε μαργώσει	να έχετε μαργώσει
γ' πληθ.	έχουν μαργώσει	είχαν μαργώσει	θα έχουν μαργώσει	να έχουν μαργώσει

Μεταφράσεις

    μαργώνω

Πηγές

• μαργώνω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• μαργώνω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

μαργώνω < → λείπει η ετυμολογία

Ρήμα

μαργώνω (και σήμερα σε χρήση ως ιδιωματικό)

1. (αμετάβατο) ξεπαγιάζω από το κρύο

   ※  16ος/17ος αιώνας ⌘ Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος, Α' στίχ. 1747 (1747-1748) σελ. 62 Νικόλαος Γλυκύς, Εν Βενετία: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, 1813 / σελ. 51, Εν Βενετία: Εκ του τυπογραφείου του Αγίου Γεωργίου, 1860.

   Ἐμάργωνεν εἰς τὴ φωτιὰν, κʼ ἤβραζε στὸν ἀέρα,
   εἶχε τὸν Ἥλιο σκοτεινὸν καὶ μαύρη τὴν ἡμέρα.

2. (μεταβατικό, μεταφορικά) μειώνω, ελαττώνω

   ※  16ος/17ος αιώνας ⌘ Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος, Γ' στίχ. 823 (823-824) σελ. 189 Νικόλαος Γλυκύς, Εν Βενετία: Παρά Νικολάω Γλυκεί τω εξ Ιωαννίνων, 1813 / σελ. 158, Εν Βενετία: Εκ του τυπογραφείου του Αγίου Γεωργίου, 1860.

   Γιατὶ τὰ τόσα γερατιὰ τὴν ὄρεξη μαργώνουν,
   τὴν δύναμιν λιγαίνουσι, τὸν φόβον δυναμώνουν.

Ρηματικοί τύποι

• ἐμάργωνεν
• μαργώνουν

Συγγενικά

• μαργωμάδα
• μαργωμένος

Σύνθετα

• ἀπομαργώνω

Πηγές

• μαργώνω -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• σελ.342, Τόμος 9 - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.