τσελεμπής

Νέα ελληνικά (el)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	τσελεμπής	οι	τσελεμπήδες
γενική	του	τσελεμπή	των	τσελεμπήδων
αιτιατική	τον	τσελεμπή	τους	τσελεμπήδες
κλητική		τσελεμπή		τσελεμπήδες
Κατηγορία όπως «μπαλωματής» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

τσελεμπής < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική τζελεπής ή τσελεπής < προέλευσης από την οθωμανική τουρκική γλώσσα. Δείτε και την τουρκική λέξη çelebi.

Ουσιαστικό

τσελεμπής αρσενικό

1. (ιστορία) τίτλος των παιδιών ενός ευγενούς (σουλτάνου -çelebi sultan-, αμιρά κ.λπ.) ή του μεγάλου δερβίση του τάγματος των Μεβλεβήδων

   → δείτε τη λέξη τσελεμπής (μεσαιωνικά ελληνικά)

2. παρωχημένο, κατʼ επέκταση) άρχοντας, αφέντης
3. (παρωχημένο) προσαγόρευση ευκατάστατων
4. (παρωχημένο) λεβέντης, νέος, καλοντυμένος

   ※  Ψηλέ λιγνέ μου τσελεμπή αφράτε και δροσάτε, / το μάθανε πως μ’ αγαπάς και θαρρετά περπάτειε («Έλα να σε φιλήσω», παραδοσιακό τραγούδι από τα Αλάτσατα της Σμύρνης)

   ※  Ἄκου μὲ φλέγμα στωικὸν τὸ τί καθείς σοῦ ψάλλει / καὶ μὴν ἀφήνεις τὸ τσαπὶ / γιὰ ν᾿ ἀποδείξεις, τσελεπῆ, / πὼς ἔχεις σὰν τὰ πόδια σου γερὸ καὶ τὸ κεφάλι. (Γεώργιος Σουρής, Ο μαραθώνιος)

   ※  Ο Σακαρέλος δεν ήθελε να είναι περήφανος και τσελεπής μόνο στη ντυμασιά, εννοούσε να είναι το ίδιο παστρικός και στα χέρια. (Κωσταντίνος Χατζόπουλος, Ο πύργος του ακροπόταμου [1915])

Άλλες μορφές

• τζελεπής
• τσελεπής
• τσιελεπής (κυπριακά)

Συγγενικές λέξεις

• τσελεμπίδικος
• τσελεπίδικος

Μεταφράσεις

    τσελεμπής

λατινικά : celeber ιταλικά : celebre (it) τουρκικά : çelebi (tr)

Πηγές

• Δημητράκος, Δημήτριος Β. (1964). Μέγα λεξικόν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης. Αθήνα: Ελληνική Παιδεία. Α΄ έκδοση: 1930-1950. 
• Σαραντάκος Νίκος. (2011) Λέξεις που χάνονται. Ένα ταξίδι σε 366 σπάνιες λέξεις. Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.

---

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

τσελεμπής < (άμεσο δάνειο) οθωμανική τουρκική προέλευση • Η Ετυμολογία χρειάζεται ανάπτυξη με τεκμηρίωση. Μπορείτε να βοηθήσετε;  

Ουσιαστικό

τσελεμπής αρσενικό

• τίτλος των παιδιών του σουλτάνου

  ※  15ος αιώνας Ψευδοσφραντζής. Χρονικόν (Maius), 192, 6.
  Καὶ ἐν τῷ ἀπέρχεσθαι αὐτούς, λέγω δὴ τὸν ἀμηρᾶν καὶ τὸν βασιλέα κατὰ τῶν ἀποστατησάντων σατράπων ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ, καὶ ὁ μὲν ἀμηρᾶς τὸν υἱὸν αὑτοῦ Μωσῆν τζελεπὴν κατέλιπεν, ἵνα πάντα τὰ ὑποτελῆ αὐτῷ ἐν τῇ Εὐρώπῃ φυλάττῃ