λείπω

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

λείπω < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική λείπω^[1] < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *leykʷ- (λείπω)

Προφορά

ΔΦΑ : /ˈli.po/

τυπογραφικός συλλαβισμός : λεί‐πω

Ρήμα

λείπω, πρτ.: έλειπα, αόρ.: έλειψα (χωρίς παθητική φωνή)

απουσιάζω, δεν είμαι σε κάποιο σημείο
⮡ πάλι λείπει από το σπίτι του;
με νοσταλγεί κάποιος
⮡ μου λείπουν οι φίλοι μου

Εκφράσεις

λίγο έλειψε (να): παραλίγο (να)
(αυτό/ κάτι) μας έλειπε (τώρα): λέγεται για κάτι ανεπιθύμητο
να (μου/μας) λείπει το βύσσινο: λέγεται για κάτι που δεν θέλουμε
(αυτό/αυτά) να σου λείπουν: λέγεται για να τονίσουμε ότι δεν θέλουμε από κάποιον να κάνει κάτι

Παροιμίες

Συγγενικά

Κλίση

→ λείπει η κλίση

Μεταφράσεις

λείπω

αγγλικά : miss ^(en), absent ^(en)
γαλλικά : être ^(fr)absent ^(fr), manquer ^(fr)
γερμανικά : fehlen ^(de)

Αναφορές

↑ λείπω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

λείπω ήδη τύπος στη μυκηναϊκή 𐀩𐀦𐀕𐀜 (re-qo-me-no, λειπόμενοι) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *leykʷ- (λείπω). Συγγενικά: γαλλική reliques (λείψανο), γερμανική leihen, αγγλική lend, κ.ά. ^[1]

Ρήμα

λείπω

(αμετάβατο) λείπω, απουσιάζω
(μεταβατικό) αφήνω, εγκαταλείπω
※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 14 (ξ. Ὀδυσσέως πρὸς Εὔμαιον ὁμιλία.), στίχ. 480 (480-482)
αὐτὰρ ἐγὼ χλαῖναν μὲν ἰὼν ἑτάροισιν ἔλειπον | ἀφραδίῃς, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ῥιγωσέμεν ἔμπης, | ἀλλ᾽ ἑπόμην σάκος οἶον ἔχων καὶ ζῶμα φαεινόν.
Μόνο εγώ είχα την κάπα μου πρωτύτερα αφήσει στους συντρόφους, | χωρίς να το σκεφτώ ο ανόητος, γιατί φαντάστηκα πως παρά ταύτα | δεν θα κινδύνευα να ξεπαγιάσω, πίσω γυρίζοντας μόνο με την ασπίδα μου, ζωσμένος στον λαμπρό χιτώνα μου.

Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 6 (Ἐρατώ), 28.1
πυθόμενος δὲ ταῦτα Θάσον μὲν ἀπόρθητον λείπει, αὐτὸς δὲ ἐς τὴν Λέσβον ἠπείγετο ἄγων πᾶσαν τὴν στρατιήν.
Κι όταν πήρε αυτή την πληροφορία, αφήνει τη Θάσο απόρθητη, κι ο ίδιος κίνησε βιαστικά για τη Λέσβο έχοντας μαζί του όλο το εκστρατευτικό σώμα.

Μετάφραση (1993): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr

※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 4, 2.15
ἐπεὶ δ᾽ ἐγγὺς ἐγένοντο οἱ Ἕλληνες, λείπουσιν οἱ βάρβαροι ἀμαχητὶ τὸν μαστόν,
Την ώρα που πλησίασαν οι Έλληνες, οι βάρβαροι, χωρίς να κάμουν μάχη, εγκαταλείπουν το λόφο.

Μετάφραση (1981): Γεώργιος Δ. Ζευγώλης. Αθήνα:ΟΕΔΒ @greek‑language.gr
(μεταβατικό) αφήνω σαν κληρονομιά
※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 2 (Β. Ὄνειρος. Διάπειρα. Βοιωτία ἢ κατάλογος νεῶν.), στίχ. 106 (106-108)
Ἀτρεὺς δὲ θνῄσκων ἔλιπεν πολύαρνι Θυέστῃ, | αὐτὰρ ὁ αὖτε Θυέστ᾽ Ἀγαμέμνονι λεῖπε φορῆναι, | πολλῇσιν νήσοισι καὶ Ἄργεϊ παντὶ ἀνάσσειν.
και τούτος, πριν πεθάνει, το ᾽δωσε στον πολύαρνον Θυέστην, | και ο Θυέστης τ᾽ αφήκε του Αγαμέμνονος να το κρατεί στο χέρι, | να βασιλεύει στα πολλά νησιά και στ᾽ Άργος όλο·

Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr
(σε όρκο ή μαρτυρία) αρνούμαι, δεν δίνω
(για δασμούς, φόρους) δεν πληρώνω
αφήνω κάτι απείραχτο, άθικτο
μεσοπαθητική φωνή:
1. εγκαταλείπομαι
2. αφήνω πίσω μου ως ενθύμιο στους μεταγενέστερους
  ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 110.1
  Βασιλεὺς μὲν δὴ οὗτος μοῦνος Αἰγύπτιος Αἰθιοπίης ἦρξε, μνημόσυνα δὲ ἐλίπετο πρὸ τοῦ Ἡφαιστείου ἀνδριάντας λιθίνους δύο μὲν τριήκοντα πήχεων, ἑωυτόν τε καὶ τὴν γυναῖκα, τοὺς δὲ παῖδας ἐόντας τέσσερας, εἴκοσι πήχεων ἕκαστον.
  Ο Αιγύπτιος αυτός βασιλιάς ήταν επίσης ο μόνος που εξουσίαζε και την Αιθιοπία, και από μνημεία άφησε μπροστά στο Ηφαιστείο δύο πέτρινους ανδριάντες, τριάντα πήχες τον καθένα, του εαυτού του και της γυναίκας του, καθώς και των τεσσάρων παιδιών του, είκοσι πήχες τον καθένα.
  
  Μετάφραση (1992): Λεωνίδας Ζενάκος Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
3. μένω πίσω, υπολείπομαι
  ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 7 (Πολύμνια), 196.1
  ἔνθα δὴ αἱ Ἑλληνίδες ἵπποι ἐλείποντο πολλόν.
  τότε λοιπόν οι ελληνικές φοράδες έμειναν πολύ πίσω.
  
  Μετάφραση (1993): Ηλίας Σπυρόπουλος. Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
  
  ※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 4, 5.12
  ἐλείποντο δὲ τῶν στρατιωτῶν οἵ τε διεφθαρμένοι ὑπὸ τῆς χιόνος τοὺς ὀφθαλμοὺς οἵ τε ὑπὸ τοῦ ψύχους τοὺς δακτύλους τῶν ποδῶν ἀποσεσηπότες.
  Από τους Έλληνες στρατιώτες πάλι έμεναν πίσω εκείνοι που είχαν χάσει την όρασή τους από τα χιόνια ή που είχαν πάθει κρυοπαγήματα από τη μεγάλη παγωνιά.
  
  Μετάφραση (1981): Γεώργιος Δ. Ζευγώλης. Αθήνα:ΟΕΔΒ @greek‑language.gr
4. μένω ζωντανός
  ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 4 (δ. Τὰ ἐν Λακεδαίμονι.), στίχ. 495
  πολλοὶ μὲν γὰρ τῶν γε δάμεν, πολλοὶ δὲ λίποντο·
  Λοιπόν πολλοί χαλάστηκαν, αλλά και σώθηκαν πολλοί.
  
  Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
5. αποτυγχάνω σε μια ενέργεια, υστερώ έναντι κάποιου
6. στερούμαι κάποιο πράγμα
7. λιποτακτώ
8. κρατάω απόσταση, είμαι απών, απουσιάζω
9. έχω έλλειψη από

Σύνθετα

δείτε και τα παράγωγά τους, όπως ἀνεπίλειπτος, ἀνέκλειπτος, ἀδιάλειπτος, διάλειμμα, ἔλλειμμα, ἔκλειψις

Συγγενικά

Κλίση

→ λείπει η κλίση

Αναφορές

↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

Πηγές

λείπω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
λείπω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

[1] λείπω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

[2] Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

[1]

[1]