φύλαξ
Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm) επεξεργασία
Ετυμολογία
επεξεργασία
- φύλαξ < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική φύλαξ
Ουσιαστικό
επεξεργασία
φύλαξ αρσενικό ή και θηλυκό σε μεταφορικές σημασίες
- φύλακας, φρουρός, προστάτης
- ※ 10ος αιώνας ⌘Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Διήγησις ἀπὸ διαφόρων ἀθροισθεῖσα ἱστοριῶν, περὶ τῆς πρὸς Αὔγαρον ἀποσταλείσης ἀχειροποιήτου θείας εἰκόνος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ὡς Ἐδέσσης μετεκομίσθη πρὸς τὴν πανευδαίμονα ταύτην καὶ βασιλίδα τῶν πόλεων Κωνσταντινούπολιν. [Constantini Porphyrogeniti, Narratio de imagine Edessena
- [γλώσσα: όψιμη ελληνιστική κοινή] - ως θηλυκό - ΚΑ΄§445
- Οἱ δὲ τῆς Ἐδέσσης, μὴ λυσιτελεῖν αὐτοῖς ἔλεγον τὴν φύλακα καὶ φρουρὸν τῆς οἰκείας πόλεως[την εικόνα] ἀργυρίου καὶ θνητῶν ἀνθρώπων ἀλλάξασθαι
- ※ 10ος αιώνας ⌘Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Διήγησις ἀπὸ διαφόρων ἀθροισθεῖσα ἱστοριῶν, περὶ τῆς πρὸς Αὔγαρον ἀποσταλείσης ἀχειροποιήτου θείας εἰκόνος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ὡς Ἐδέσσης μετεκομίσθη πρὸς τὴν πανευδαίμονα ταύτην καὶ βασιλίδα τῶν πόλεων Κωνσταντινούπολιν. [Constantini Porphyrogeniti, Narratio de imagine Edessena
Κλιτικοί τύποι επεξεργασία
- φύλακα (αιτιατική)
Άλλες μορφές επεξεργασία
Συνώνυμα επεξεργασία
- φυλάκτωρ (αρσενικό), φυλάκτρια (θηλυκό)
- βλεπάτορας, βλεπάτορος
- βιγλάτορας, βιγλάτορος, βιγλατόρης
Συγγενικά επεξεργασία
(Χρειάζεται επεξεργασία)
Πηγές
επεξεργασία
- φύλαξ - LBG, φύλακος - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
Αρχαία ελληνικά (grc) επεξεργασία
| ↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | |||
|---|---|---|---|---|---|
| φῠλᾰκ- | |||||
| ονομαστική | ὁ/ἡ | φύλαξ | οἱ/αἱ | φύλακες | |
| γενική | τοῦ/τῆς | φύλακος | τῶν | φυλάκων | |
| δοτική | τῷ/τῇ | φύλακῐ | τοῖς/ταῖς | φύλαξῐ(ν) | |
| αιτιατική | τὸν/τὴν | φύλακᾰ | τοὺς/τὰς | φύλακᾰς | |
| κλητική ὦ! | φύλαξ | φύλακες | |||
| δυϊκός | |||||
| ονομ-αιτ-κλ | τὼ | φύλακε | |||
| γεν-δοτ | τοῖν | φυλάκοιν | |||
| 3η κλίση, Κατηγορία 'φύλαξ' όπως «φύλαξ» - Παράρτημα:Ουσιαστικά | |||||
Ετυμολογία
επεξεργασία
- φύλαξ < αβέβαιης ετυμολογίας, πιθανόν προελληνικής αρχής.[1] Ήδη μυκηναϊκή 𐀢𐀨𐀒 (pu-ra-ko), ημιτελές κύριο όνομα *Φυλακο-. Η κατάληξη -αξ δεν έχει εξηγηθεί. Δεν τεκμηριώνονται προτάσεις όπως σύνδεση με: πύλη, φωλεός, πυνθάνομαι ούτε με τη λατινική bubulcus (βουκόλος).[2] Από εδώ, και το ρήμα φυλάσσω < *φυλακ-jω.
Ουσιαστικό
επεξεργασία
φύλαξ αρσενικό ή θηλυκό & μεταγενέστρα θηλυκά φυλακίς, φυλάκισσα
Άλλες μορφές επεξεργασία
Συγγενικά επεξεργασία
ετυμολογικό πεδίο
φυλακ-, φυλαξ-, φυλαγ-, φυλασσ-
φυλακ-, φυλαξ-, φυλαγ-, φυλασσ-
- -φύλαξ Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -φύλαξ στο Βικιλεξικό
- Λέξεις με -φύλαξ @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts
- -φυλακέω Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -φυλακέω στο Βικιλεξικό
- Λέξεις με -φυλακέω @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts
- Λέξεις με -φυλακ- @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts
Αναφορές
επεξεργασία
- ↑ Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.
- ↑ φύλακας - Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
Πηγές
επεξεργασία
- φύλαξ - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
- φύλαξ - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.