Αρχαία ελληνικά (grc) επεξεργασία

↓ πτώσεις       ενικός         πληθυντικός  
ονομαστική τὸ σημεῖον τὰ σημεῖ
      γενική τοῦ σημείου τῶν σημείων
      δοτική τῷ σημεί τοῖς σημείοις
    αιτιατική τὸ σημεῖον τὰ σημεῖ
     κλητική ! σημεῖον σημεῖ
  δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ τὼ  σημείω
γεν-δοτ τοῖν  σημείοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'τέκνον' όπως «στοιχεῖον» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

  Ετυμολογία επεξεργασία

σημεῖον < σῆμ(α) + -εῖον[1][2]

  Ουσιαστικό επεξεργασία

σημεῖον ουδέτερο (δεν απαντά ποτέ στον Όμηρο και τον Ησίοδο)

  1. σημείο, σημάδι
    ※  4ος↑ αιώνας Αἰσχίνης, Κατὰ Κτησιφῶντος, 99
    Ἧι καὶ σφόδρα ἄξιός ἐστι μισεῖσθαι, ὅτι πονηρὸς ὢν καὶ τὰ τῶν χρηστῶν σημεῖα διαφθείρει.
    Έτσι, του αξίζει πολύ μεγάλο μίσος και γι᾽ αυτό ακριβώς, για το ότι, καθώς είναι απατεώνας, καταστρέφει και τα σημάδια από τα οποία αναγνωρίζονται οι καλοί άνθρωποι.
    Μετάφραση (2012): Αθανάσιος Ι. Γιαγκόπουλος, Θεσσαλονίκη:Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας @greek‑language.gr
  2. σημάδι, οιωνός σταλμένος από τους θεούς
    ※  6ος/5ος↑ αιώνας Αἰσχύλος, Ἱκέτιδες, 218
    ὁρῶ τρίαιναν τήνδε σημεῖον θεοῦ.
    Βλέπω κι αυτή την τρίαινα, θεού σημάδι.
    Μετάφραση (1930): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης, Αθήνα:Εστία @greek‑language.gr
    ※  1ος/2ος↓ αιώνας Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Ἀλέξανδρος, 57.9
    οἱ δὲ μάντεις ἐνδόξου μὲν στρατείας, ἐπιπόνου δὲ καὶ χαλεπῆς τὸ σημεῖον ἐποιοῦντο· πόνων γὰρ ἀρωγὴν ἔλαιον ἀνθρώποις ὑπὸ θεοῦ δεδόσθαι.
    Οι μάντεις, εξάλλου, ερμήνευαν αυτό ως σημάδι ένδοξης αλλά επίπονης και δύσκολης εκστρατείας· γιατί πίστευαν ότι το λάδι έχει δοθεί από τον θεό στους ανθρώπους ως βοήθεια στους κόπους τους.
    Κείμενο & Μετάφραση (2012): Γιαγκόπουλος, Α.Ι., Ζ.Ε. Μαλαθούνη. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. @greek‑language.gr
  3. έμβλημα ή σημαία που κυματίζει στο πλοίο του ναυάρχου ή στη σκηνή του στρατηγού
  4. (γενικότερα) σημαία
  5. σύνορο, όριο
  6. εικόνα ή σήμα χαραγμένο πάνω σε ασπίδα
  7. διακοσμητικό στοιχείο σε πλοίο
  8. σινιάλο, συνθηματική λέξη, σύνθημα
    ※  5ος↑ αιώνας Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 7, 34.4
    καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ μὲν πρῶτον ἡσύχαζον, ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σημείου, ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι, ὥρμησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυμάχουν.
    Στην αρχή οι Κορίνθιοι δεν κινήθηκαν, αλλά έπειτα, όταν νόμισαν ότι ήρθε η στιγμή και υψώθηκε το σήμα, όρμησαν εναντίον των Αθηναίων και ναυμάχησαν.
    Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr
    ※  5ος↑ αιώνας Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 4, 111.1
    ὁ δὲ Βρασίδας τῷ μὲν ἄλλῳ στρατῷ ἡσύχαζεν ὀλίγον προελθών, ἑκατὸν δὲ πελταστὰς προπέμπει, ὅπως, ὁπότε πύλαι τινὲς ἀνοιχθεῖεν καὶ τὸ σημεῖον ἀρθείη ὃ ξυνέκειτο, πρῶτοι ἐσδράμοιεν.
    Ο Βρασίδας προχώρησε λίγο με τον στρατό και περίμενε, αλλά έστειλε εκατό πελταστές για να ορμήσουν πρώτοι μόλις ανοίξει καμιά πύλη και υψωθεί το συμφωνημένο σήμα.
    Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr
  9. (για επιχειρήματα) απόδειξη, τεκμήριο
    ※  4ος↑ αιώνας Ἰσοκράτης, Πανηγυρικός, 139
    εἰ δὲ τοῦτο μὲν μὴ γέγονεν, ἀντιπάλων δ᾽ ὄντων ἡμῶν καὶ Λακεδαιμονίων προσθέμενος τοῖς ἑτέροις ἐπικυδέστερα τὰ πράγματα θάτερ᾽ ἐποίησεν, οὐδέν ἐστι τοῦτο σημεῖον τῆς ἐκείνου ῥώμης.
    Αυτό όμως δεν έγινε ποτέ! Αν τώρα, τη στιγμή που πολεμούσαμε εμείς με τους Σπαρτιάτες, τάχτηκε εκείνος με το μέρος του ενός και η συμβολή του βάρυνε για την αντίπαλη μερίδα, το γεγονός αυτό δεν είναι δυνατό να αποτελέσει απόδειξη για τη δικιά του δύναμη.
    Μετάφραση (1967): Στέλλα Μπαζάκου - Μαραγκουδάκη, Αθήνα: ΟΕΔΒ @greek‑language.gr
    ※  4ος↑ αιώνας Δημοσθένης, Περὶ τοῦ στεφάνου (Ὑπὲρ Κτησιφῶντος), 279
    μηδενὸς δ᾽ ἀδικήματος πώποτε δημοσίου, προσθήσω δὲ μηδ᾽ ἰδίου, δίκην ἀξιώσαντα λαβεῖν παρ᾽ ἐμοῦ μήθ᾽ ὑπὲρ τῆς πόλεως μήθ᾽ ὑπὲρ αὑτοῦ, στεφάνου καὶ ἐπαίνου κατηγορίαν ἥκειν συνεσκευασμένον καὶ τοσουτουσὶ λόγους ἀνηλωκέναι ἰδίας ἔχθρας καὶ φθόνου καὶ μικροψυχίας ἐστὶ σημεῖον, οὐδενὸς χρηστοῦ.
    Αλλά για έναν άνθρωπο που δεν ζήτησε ποτέ ως τώρα να τιμωρηθώ για κανένα δημόσιο αδίκημα, και θα προσθέσω, ούτε και ιδιωτικό ούτε για λογαριασμό της πόλης ούτε για δικό του, το να έρχεται τώρα με καλά σχεδιασμένη κατηγορία για την απονομή στεφάνου και επαίνου και το να έχει σπαταλήσει όλους αυτούς τους λόγους για το ζήτημα αυτό, είναι απόδειξη προσωπικής έχθρας, φθόνου και μικροψυχίας και όχι ανθρώπου με χρηστά ήθη.
    Μετάφραση (2012): Α.Ι. Γιαγκόπουλος, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
  10. τάφος
  11. (ιατρική) σύμπτωμα
    ※  5ος↑ αιώνας Ἱπποκράτης, Ἐπιδημίαι, (Epidemiarum), 2.3.1, p.102, @scaife.perseus
    Ἐφ οἷσί τε καὶ ὁκοῖα τὰ σημεῖα, καὶ πλείω ἢ μείω γινόμενα, χάσμη, βὴξ, πταρμὸς, σκορδίνημα, ἔρευξις, φῦσα· πάντα τὰ τοιαῦτα διαφέρουσιν.
  12. (στον πληθυντικό) σύμβολα στενογραφίας
    ※  1ος/2ος↓ αιώνας Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Κάτων, 23.3 @scaife.perseus
    Κικέρωνος τοῦ ὑπάτου τοὺς διαφέροντας ὀξύτητι τῶν γραφέων σημεῖα προδιδάξαντος ἐν μικροῖς καὶ βραχέσι τύποις πολλῶν γραμμάτων ἔχοντα δύναμιν, εἶτα ἄλλον ἀλλαχόσε τοῦ βουλευτηρίου σποράδην ἐμβαλόντος. οὔπω γὰρ ἤσκουν οὐδʼ ἐκέκτηντο τοὺς καλουμένους σημειογράφους, ἀλλὰ τότε πρῶτον εἰς ἴχνος τι καταστῆναι λέγουσιν.
  13. (για χρόνο) χρονική στιγμή, χρονικό σημείο
  14. (στην προσωδία και τη μουσική) μονάδα χρόνου

Άλλες μορφές επεξεργασία

Συγγενικά επεξεργασία

→ και δείτε τις λέξεις σῆμα και σημειόω

  Αναφορές επεξεργασία

  1. σημείο - Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. 
  2. s.v.- σῆμα σελ. 1323 - Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.

  Πηγές επεξεργασία